NOLA GAUDEN ESKUALDUN

Pastorala

        Egile guziak heltzen dira teatroaren aintzinerat eta dantza jauziak emanez igaiten gainerat. Dantza jauziak: Pesta Berrietakoak.

        Itzuli batzu eginik, gehienak atheratzen dira.

        Bakharrik hor gelditzen dira: Piarreño, predikua eman behar duena; Ganxume eta Mañex bi lagunak, hauk Benabarreko Bolantak bezala bezti, buruan bonetak lorez eta girgileriaz aphainduak.

        Teatrorat igaitekoa Kristoal hots-emailea, beltxez bezti, xamarra soinean, eta trebeska zinta gorri bat.

        Teatro-pean, gordetzen balire bezala: Adarbeltz, Gibelgorri, Galtzagorri, Tartaro, maskaradetako satanak bezala beti.

LEHEN PREDIKUA

        Piarreñok kantatzen du lehen predikua. Eskuin eta ezker ditu Ganxume eta Mañex, bandera bana eskuetan.

        Hauiek erabiltzen dituzte banderak, kobla bakotxaren ondotik, soinuak jo arau.

        Anartean, Kristobal teatroari hurbildu da «kahiera» eta «kraion» handi bat eskuetan. Piarreñori hots ematen dio.

                Jainkoak arratsalde on,

                   Jaun, andere maiteak;

                Ongi-ethorri guzier,

                   Zahar eta gazteak.

                Erranen dautzuet orai

                   Zer egin gogo dugun;

                Ikusiko baituzue

                   Nola gauden eskualdun.

                Larrun inguruetako

                   Kondaira ederrena

                Agertu nahi ginuke

                   Ahalik xuxenena.

                Ait-et-amez gabeturik

                   Gelditu zen Xalbador,

                Aberats gaixtoen muthil

                   Nigarrez baitzagon hor.

                Ohartu ginenean gu

                   Xalbadorren nigarrez,

                Ahalak egin gintuen

                   Esku eman beharrez.

                Guk ahalak ttipi, bainan

                   Baginuen nahia,

                Gure Lagun agertu zen

                   Andre Dena Maria.

                Zorionean jeikirik,

                   Xalbador badabila

                Sokhorrin dugun Amari

                   Eskerrak diozkala.

                Barkatu, Jaun-andereak,

                   Ixiltzera banoa,

                Lagunek ager dezaten

                   Gure ixtorioa.

        Piarreño, Ganxume eta Mañex jalitzen dira eskuineko aldetik.

        Kristoal (norbeit dela?) igaiten da teatrorat. Pupunak eta Maiderrek ezartzen dituzte gibelean kadira bat eta mahaintto bat; mahainaren gainean, behar direnak irakurtzeko eta izkiriatzeko.

        Kristoal jartzen da (norbeit dela!)

—I—

                        ADARBELTZ

                Herri huntako ume zirtzilak

                Eliza-xori arrunt ergelak.

                        Tra lera lera

                Tra la lera la, la lera lera

                        Tralala.

                        GIBELGORRI

                Herri huntako mutil astoak

                Astoak baino astoagoak

                        Tra lera lera...

                        GALTZAGORRI

                Herri huntako haur mukuzuak

                Apez sinhesle gaixo zozuak

                        Tra lera lera...

                        TARTARO

                Herri huntako gazte krapautak

                Ora pro nobis erraile hautak

                        Tra lera lera...

                        LAUAK

                        Ta, ta, ta, ta!

        Lauak igaiten dira, hasarre, dena jestu, oihuka, orroaz. Jestu berak, orro berak.

                        ADARBELTZ

                Ez dik hunek iraunen.

                        GIBELGORRI

                Laneko gituk hemen.

                        GALTZAGORRI

                Hea, lehen-bai-lehen.

                        TARTARO

                Guretzat dukek Amen.

                        LAUAK

                Bai, bai, bai, bai!

        Atheratzen dira ezkerreko aldetik. Teatroaren ezkerreko hegian den debruak derabiltza eskuak eta zangoak sekulako jestuetan.

        Sartzen dira Mattin eta Battitta; ondotik Ganxume eta Mañex, soinuarekin guziak, jauziak emanez.

                        GANXUME

                Zer bizitze goxoa deramagun, Mattin;

                Behar ditugunak ba, gure aitamekin,

                Jan, edan, ongi josta, eskolarat arin,

                Ohe xuri batean, gau oroz lo egin!

                        MATTIN

                Eta pesta handiez ez duk deus aiphatzen,

                Eguerri, Trufania zoin ederrak diren!

                        MANEX

                Ba eta Pesta-Berri orotarik lehen!

                Orduan gure amek gaitizkek apaintzen,

                Aingeruak iduri baigituk agertzen...

                        BATTITA

                Gu bezain ongi denik ez duk Donibanen.

                        PIARREÑO

                Aufi! Aufi!

                Ez eta Bordalen!

                Ez eta Parisen!

        Bortzek jauzi eta dantza.

                        MATTIN

                Ogi meta gaineko xoriak gu, zinez,

                Eta Xalbador, hortxet, ezin bizi, minez.

                        MANEX

                Urrikaltzeko duk, ba, umexurx gaixoa,

                Ez baitu guk duguna: etxeko goxoa.

                        BATTITA

                Aitarik, amarik ez, horren zorigaitza!

                Iguzkirik sekulan, bethi gau hotz, beltza.

                        GANXUME

                Haur bat duk, gu bezala, eta bethi hari

                Sabelkoien komisak manatu lanari.

                        MANEX

                A! Xalbador gaixoa! Sabelkoien muthil,

                Jauregiko langile, jaterat ezin bil.

                        MATTIN

                Astelegun, igande, bethi kantu bera:

                Sabelkoitarrak goiti, Xalbador behera.

                        BATTITA

                Nola ez du Jainkoak Sabelkoi tzar hori

                Ifernuko laberat oraino igorri?

                        PIARREÑO

                Holakorik, Battitta, etzakala erran!

                Jainkoaren begia bazagok orotan:

                Jakinen dit Jainkoak, behar den orduan,

                Xalbador gaixoari zer laguntza eman.

                        MATTIN

                Ederki, Piarreño! Ez gaiten hola har...

                Jainkoak zakik xuxen nor den on, nor den tzar.

                        MANEX

                Hots, Xalbador dugula salbatu nahiko,

                Eman ditzagun orai zenbait dantza-piko!

        Xalbador erdiko athetik agertzen da. So trixte bat egiten diote Piarreño eta dantzan ari diren bertze laguneri. Artzain soinekoetan da. Arthalde bat badu: ardi eta bildots jostagailuzkoak. Alhan uzten ditu Pupuna eta Maiderrek hedatu duten alegiazko pentze batean. Bera jartzen da lurrean eta dolugarrrizko kantu bat emaiten du.

                        XALBADOR

                Ekhaitz-pean xoria dabila

                   Hegalik ez balu bezala;

                Sasiz-sasi ezinez hegalda

                   Gosez, hotzez abantzu hila;

                Bere kanta dezan xaramela,

                   Ai, ei, ai, ei, horri ez galda!

                Jainko maiteak zergatik ditu

                   Ait-et-ama zerurat deithu?

                Lurrean zertako naiz gelditu?

                   Mina baizik ez dut jastatu!

                Sortuz geroz, pausurik ez hartu,

                   Ai, ei, nehork ez nu maitatu.

        Apalxago, nekez, lokhartzera doala...

                Ene bilha, zu zatozkit, ama

                   Lotseriak... ni... bainerama...

        Adarbeltz agertzen da ezkerreko aldetik. Jauzika, kheinuka badabila Xalbador lokhartuaren inguruan. Bethi jauzika hari dela, kantu bat emaiten du.

                        ADARBELTZ

                Adarbeltz duk lagun on bat

                Ethorria hire ganat,

                        Ditukan penen,

                        Nahigabeen

                Airean aire khentzerat;

                Hemendik goiti, Xalbador,

                Ez izan beraz lotsakor.

        Ezkerretik badoa.

        Gibelgorrien aldi. Gisa berean.

                        GIBELGORRI

                Gibelgorri duk ethorri

                Arpegia pozez gorri.

                        Nahi ditiat,

                        Gerrenean plat

                Hire jabeak igorri

                Heieri beraz, Xalbador,

                Etzakala eman amor.

                        GALTZAGORRI

                Hemen nuk ni Galtzagorri

                Umexurxen jostagarri...

                        Apezak sinets,

                        Zeruan amets,

                Eta hi nigar ithurri...

                Apezari zer diok zor?

                Enekin haugi, Xalbador...

                        TARTARO

                Kurri zabilak, Tartaro,

                Behin ez hotz, bethi bero;

                        Gosez hik: ai, ai!

                        Asez nik: jai, jai!

                Nola orai, hala gero.

                Iratzar hadi, Xalbador,

                Sabelkoiri egin gogor!

                        LAUAK

                Izan hadi gure lagun,

                Eginen duk trikun-trakun;

                        Egonez alfer,

                        Ebatsiz bertzer

                Badukek aberastasun.

                Nagusirik ez duk nehor,

                Hire jabe haiz, Xalbador!

—II—

        Musika. Sabelkoien azken haurraren bathaioa da. Zer nahi jende. Lehenik Zirikando bere xapel eta mustatxa handiekin, makhila bat eskuan. Gero aitabitxi-amabitxiak irri-egingarri. Ondotik amañoa, haurra besoetan Sabelkoi eta Sabelkina besoz beso, gibeletik dituztela Sinkulin, Xanfarin eta Ganxior, hiru seme-alabak... Sekulako haurreria, lasterka eta oihuka.

                        HAUR BATEK

                Aitabitxik ez dirurik,

                Haurrak ez dikek bururik.

                        BERTZE BATEK

                Aitabitxiren zikoitza,

                Haurraren gelan zithoitza.

                        BERTZE BATEK

                Marabedi, marabedi,

                Haurra girixtino bedi.

                        BERTZE BATEK

                Jaun erretora hortako,

                Gu karamelen jateko.

        Aitabitxik aurthikitzen du ahurtara bat karamel. Haurrek oihuka laster egiten dute bonbonen biltzeko. Itzulipurdika dabiltza, pestaliarren zangoen artetik, aitatxi, amatxi, amañoa bera erortzer baitira. Zirikandok fueratzen ditu haurrak makil ukaldika.

        Haur batek, eskuan duen karamel bat erakutsiz:

                Arri, arri, Zirikando,

                Ez dautzut nik hau emango!

        Pupunak eta Mariderrek mahaina ezarri dute bazkariko. Mahainaren inguruan, jarri baino lehen, kantu bat emaien dute:

                Altissimo Dios

                Ya véis a nosotros

                Regalados hijos...

                Bendigámos a vos

                Por qué si estamos

                Buenos cristianos

                Y grande patronos

                Méjores que todos...

        Denbora berean lau satanak debrukerian ari dira gordezka. Mahainetik lurrerat pastiza puska eror-arazi dute. Xalbador ohartu da pastiza puskari. Gose da. Hartuko du. Nehork ez duelakon ikusten, ukurtzen da, besoa luzatzen du bixkotxa biltzeko. Bainan Zinkulin, Xafarin, Gantxior ohartzen zaizko eta hiruek jauzi egiten diote gainerat, oihuka:

                Le polisson!

                Le voleur!

                Sale petit basque!

        Zirikandok zoko batetarat igortzen du Xalbador makil ukaldika.

        Jan-edan eta, pestaliarrak badoatzi, sartu ziren bezala. Xalbador gelditzen da bakharrik teatro gainean.

        Sartzen da Piarreño, ametsetarik bezala dagon Xalbadorri diola:

                        PIARREÑO

                Bethi penetan Xalbador,

                Eta lagunik ez nehor.

                        XALBADOR

                Aitarik ez, amarik ez,

                Banabilak auhen-minez.

                Ait-et-ama galdu aintzin,

                Barnea ez nian berdin;

                Gogo-bihotzak nintikan

                Onaren onez argitan.

                Eta zer on duket bihar?

                Lehen irri, orai nigar,

                Piarreño, hi, hain ona,

                Erradak nun dutan ama,

                Aira nadin haren gana,

                Khen dezadan ene zama.

                        PIARREÑO

                Hire ama duk zeruan,

                Bere korona buruan;

                Bainan handik ezin ethor

                Besarka dezan Xalbador.

                Ama bat baduk hobea,

                Delakotz itzalgabea,

                Hura duk Ama Birjina

                Zeru-lurren Erregina.

                        XALBADOR

                Ama hori hurbil dea?

                Eta ikus ditakea?

                Zerura zitakek igan,

                Ene ama mintza dezan?

                        PIARREÑO

                Ezagutzen duk Sokorri?

                Hantxe zagok Ama hori.

                Sinets nezak, hireari

                Helduko dik hire berri.

                        XALBADOR

                Traba bat badiat hemen...

                (erhiez bulharrak hunkitzen ditu)

                Ah!... Goazin lehen bai lehen.

        Atheratzen dira.

—III—

        Pupuna eta Mariderrek kaperaño bat ezarri dute teatroaren erdian. Soinuak jotzen du. Proosinoa agertzen da. Lau haurrek dakharte Sokorriko Ama Birjina sorbalden gainean. Lehen-lehenik Jon-Doni Mikael arkanjelua; ondotik Aingeruak; gero dantzariak; haur multxo bat eta bertze. Lauek ezartzen dute irudia kapera barnean, arrosa aurthikitzen hari direlarik aingeruak eta haurrak. Dantzariek beren dantzak eman ondoan, guziak badoatzi ethorri bezala.

        Piarreño eta Xalbador agertzen dira, kapera ondoan, bonetak eskuan.

                        XALBADOR

                Zoin ederra den! Zoin ezti eta garbi duen arpegia!

                Begietarik, ezpainetarik badariola irria,

                Iduri baitu zinez gurekin dela mintzatu nahia.

                Ba, Piarreño, Ama Birjinaz erran derautak egia.

                        PIARREÑO

                Hemen Sokorrin gaituk, Xalbador, Sokorriko Anderea

                Hi bezalako haur onentzat duk maitetasunez bethea.

                Hitarik urrun haiza-zak othoi hi baithan den herabea.

                Amen Amari, laño-lañoa, egizok hire galdea.

                        XALBADOR

                O Piarreño, lagun maitea, enetzat hi mintza hadi.

                Zerutik ama, etxeko hura, hunat orai jauts baladi,

                Ezin nezokek, naizen heinean, hitz bakhar bat erran hari.

                Nundik nahi duk mintza nadien Andre Dena Mariari?

        Belhauniko erortzen da Piarreño, tente dagolarik Xalbador, Ama Birjinari beha.

                        PIARREÑO

                Amen Ama hoberena,

                Xalbador ene laguna

                Burhasorik gabe dena

                Ethorria da zu gana.

                Nahi luke zerbait erran

                Bere berri zuri eman;

                Ikusten duzu ikharan,

                Herabeak nola daukan.

                Ez dezakea zu ganik

                Ardiets behar duenik?

                        XALBADOR

                Ikusi duk? Ukhurturik,

                Eztiki baietz erran dik!

        Orduan erortzen da belhauniko, Piarreñoren ondoan, eta bi eskuak elgarri, ikharan, hasten da:

                Andere Mari Sokorri,

                Zu gana nuzu ethorri.

                Eta nago belhauniko,

                Zuri zerbait eskatzeko.

                Aitarik amarik gabe,

                Gaixto batzu ditut jabe.

                Badut hainitz nahigabe,

                Salhatzeko naiz herabe.

                Piarreñok deraut erran

                Ama dutala zeruan...

                Orotarik omen du han:

                Baduke niri zer eman!

                Othoi errozu abian

                Ni goserik utz ez nezan.

        Kantu ezti bat entzuten da, zerutik heldu balitz bezala. Emeki-emeki gau beltzak hartzen ditu bazterrak. Andre Dena Mariaren Irudia dena mixteriozko argi arin goxo batek badauka...

        Piarreño eta Xalbador badoatzi...

—IV—

                        KRISTOAL

                Bi lagunak joan orduko,

                Gauak bere zauzkan oro;

                Bazterrak ixil eta lo,

                Denetan bakea oso.

                Bainan Sokorrin Maria,

                Guzien Ama garbia

                Badago iratzarria

                Oror daukala begia.

                Udaberriz iguzkia

                Goizean goiz da jeikia,

                Bero dakargu argia,

                Erne pitz dadin bizia.

                Gauaren ondotik, bethi

                Egun berri bat sor bedi,

                Hola Jainkoak nahi,

                Guk ere ez huntan fini.

                Oraino badut zer egin,

                Ene haur lagunek berdin.

                Zuek, agian, gurekin

                Badukezue atsegin.

        Battitta, Mañex, Ganxume, Mattin agertzen dira, hats-hantuak, laster egin dutelakotz . Lurrerat erortzen dira ufaka; eta sakelatik athera dituzten ophileri ausikika lotzen.

                        GANXUME

                Jan nintzazkek holako bi.

                        MANEX

                Ni ere gose nuk bethi,

                Hasi eta ezin geldi.

                        MATTIN

                Zonbat ophil duk, Battitta?

                        BATTITTA

                Bihirik ez, hau jan-eta.

                        MATTIN

                Nik badiat oraino bat.

                        GANXUME

                Ez duk sobera lauentzat.

                        BATTITTA

                Egun oroz badituk bi?

                        MANEX

                Ehaiz etxean hain gaizki.

                        MATTIN

                Lehena nian idorrik,

                Hau gasna guriz hanturik.

                        GANXUME

                Guk ez ginikek ez kalte

                Hik, Mattin, dukana maite!

                        MANEX

                Birjinak likek atsegin,

                Guri baheza on egin.

        Lauek itzultzen dituzte begiak A.D. Mariaren alderat.

                        MATTIN

                Zer othe du beha niri?

                Kexu dela dik iduri.

                        MANEX

                Lagunek bat eta hik bi,

                Ez bide zaiok hain ongi.

                        MATTIN

                Ama Birjinak dezala

                Har beraz ene ophila.

                        GANXUME

                Ederki duk hori, Mattin:

                Hortan bat gaituk hirekin.

                        MATTIN

                Goiz guziz, gero, zioiat

                Ekarriko bertzeño bat.

                        HIRUAK

                Ez duk hik emanen bethi:

                Bihar, etzi, gure aldi.

        Lauek, belhauniko, othoitz egiten dute, eta badoatzi erran eta erran.

        Argialdea da. Elizetarik izkilak entzuten dira; oilarren kokorikoak ere. Bere arthaldearekin agertzen da Xalbador, ondotik Piarreño.

                        XALBADOR

                Jes, alditxartzera noak.

                Ene bihotzaren joak!

                Amak dauta deus igorri?

                        PIARREÑO

                Ba, horko Amak ekarri.

                        XALBADOR

                Hik uste duk?

                        PIARREÑO

                                   Uste dutan?

                Hihaur sar-adi kaperan

                Eta ikusiko duk hor

                Birjinari zer dukan zor.

        Boneta eskuan, ezin garhaituzko ikhara batekin hatsbahi, Xalbador sartzen da kaperan. Laster atheratzen da, begiak handi, zozotua bezala, gorputz guzia daldaran.

                        PIARREÑO (harritua)

                Zer gerthatzen zauk, Xalbador?

                Norbaitek izitu hau hor?

                        XALBADOR

                Ez diat nehor ikusi...

                Bainan... heldu nauk... ihesi,

                Birjinaren aldarean

                Baduk ophil bat... dirdiran.

                        PIARREÑO

                Ez baituk hiretzat hartu?

                Barda zer huen eskatu

                Andre Dena Mariari?

                Hirea duk ophil hori

                Biak sar gaiten kaperan

                Eskerrak detzagun eman.

        Boneta eskuan, erortzen dira belhauniko. Ezpainak ikharan, othoitz hau dio Xalbadorrek:

                        XALBADOR

                Ama Maria, ene amaren Erregina zeruetan,

                Milesker zuri, zeren dautazun zerutik ekharri zer jan.

                Amatto hari, othoi, errozu bethi zerbait igor dezan,

                Nik ez dezadan, hemendik goiti, goserik sobera jasan.

        Biak xutitzen dira. Aldare gainetik Xalbadorrek hartzen du ophila. So egiten dio, perekatzen du, luzaz, maitez... Azkenean erditik egiten du, eta puska bat eskainiz Piarreñori.

                        XALBADOR

                To, Piarreño, erdia;

                Salbatu dautak bizia.

        Opiletik jastatzen dute.

                        PIARREÑO

                Ez duk lurrean okhinik,

                Hau egiteko gai denik...

        Biak opiletik janez itzaltzen dira.

        Xutitzen da Kristoal eta ikusliarrer zerbait erran gogo du. Denbora berean, Adarbeltzek eta bere hiru lagunek teatro ezkerreko izkinan ezartzen dute zurubi pare bat. Zurubi doblearen mailak gora igaiten dira lau satanak, xahako bana badutela eskuan... Xahakoak urez betheak dira.

                        KRISTOAL

                Egun oroz ophilño bat

                Heltzen dute kaperalat...

                Amak diola igortzen,

                Xalbadorrek baitu hartzen...

        Beren xahakoetarik zirriztaka lau satanek bustitzen dute Kristoal.

                        KRISTOAL

                To, to, uria da hasi,

                Denbora zauku nahasi...

        Aulimaleko parasola bat zabaltzen du eta pean gorderik aintzina mintzo da. Zimino batzu bezala badabiltza satanak, gain-behera, petik gora, zirrizt eta zirrizt.

                        KRISTOAL

                Orainokoan jokoa

                Ezin hobeki badoa;

                Bainan debruak, ni beldur,

                Phiztuko du zerbait makur.

        Parasola hetsirik, bere kaderan jartzen da Kristoal. Teatro gainean gelditzen dira lau satanak.

                        ADARBELTZ

                Haur tzar horien lasterrez,

                Jestuez eta othoitzez

                Asea naiz lephoraino...

                        GALTZAGORRI

                Eta ni muthurreraino!

                        SABELGORRI

                Eta ni sudurreraino!

                        TARTARO

                Ez gehiago ni baino!

                        ADARBELTZ

                Behar ditiagu oro

                Jo, zafratu, hezi, eho;

                Debruetarat igorri,

                Ahantz dezaten Sokorri!

        Zer nahi ziminokeria egin ondoan, teatrotik jausten dira lauak, eta teatro pean gordetzen.

        Satanak gordetzerekin, agertzen dira Mattin, Battitta, Ganxume, Mañex. Soinuak jo dantza pullit bat emaiten dute.

                        GANXUME (Mattini)

                Ekarri diok ophila?

                        MATTIN

                Ba, goiz guziez bezala.

                        BATTITTA

                Zer bada, dudatzen duk, hik?

                        MANEX (Mattini)

                Enuxenta, emak hortik!

                Birjina jausten zerutik

                Hire ophilen jateko??

                Jainkoaz, ixilik ago!

                        ADARBELTZ

                Plan, plan, plan, ra, rataplan, plan

                Axeriak ophilak jan.

                        MATTIN

                Ixil hadi, ixil hihaur,

                Blasfemioz hari haiz gaur;

                Hori duk hire fedea,

                Judu tzarra ez bertzea??

                        MANEX

                Judua, ni? Errak berriz?

                        ADARBELTZ

                Kiz, kiz, kiz, kiz!

                Errok berriz...

                        MATTIN

                Ez bietan, hamar aldiz!!

                        ADARBELTZ

                Plan, plan, plan, ra, rataplan, plan,

                Axeriak tik ereman!

        Orduan Mattini paso bat emaiten dio Mañexek. Lotzen dira borroka. Horien berexteko, egin ahalak egiten dituzte Ganxumek eta Battittak. Azkenean lauak lerratzen dira teatrotik lurreraino.

        Xalbador agertzen da. Doi bat so eskuin, so ezker egonik, kaperan sartzen da... laster atheratzeko, loriatua, eskuetan duen ophilari ausikika.

        Xalbador ikustearekin lau adixkideak harritzen dira.

                        GANXUME

                Beha, beha, nor dugun hor!

                        BATTITTA

                Ez dea hori Xalbador?

                        MANEX

                Nun dabila hemen gaindi?

                Hori alfer zautak handi!

                        MATTIN

                Ez ahal zoak ihesi?

                Behar diagu ikusi...

                        ADARBELTZ

                Plan, plan, plan ra, rataplan, plan,

                Axeria othoitzetan.

        Xalbador kaperatik atheratzen, ophilari ausikika ikusi orduko.

                        LAUAK

                Oh!

                        GANXUME

                     Nork behar zuen erran

                Xalbador ohoin bat zela;

                Hor Sokorriko kaperan

                Ebasteko zabilala?

                        BATTITTA (Mattini)

                Etzitikan ez Birjinak

                Jaten hik ekharri ttoinak!

                        MATTIN

                Bekatu bat diat egin

                Hi Judas deitzearekin;

                Hori Xalbadorren gatik

                Pekatu beharko baitik!

        Lasterka badoatzi lauak Xalbadorren lotzerat. Xalbadorrek ikusten ditu heldu. Ophil puska gordetzen du sakelan.

                        MATTIN

                Hola duk, zirtzil, zikhina,

                Othoizten Ama Birjina?

                Nik Birjinarentzat ezar

                Eta Xalbador jaunak har?

                Nik emana Birjinari:

                Xalbadorrentzat bazkari!

                        XALBADOR

                Ez duzu hori egia.

                        MATTIN

                Ni nauk beraz gezurtia?

                Ikusi gaitukanean,

                Zer duk ba gorde sakelan?

                        XALBADOR

                Ez dut egin deus makurrik,

                Ez dut erraiten gezurrik:

                Ene amattok zerutik

                Ophilak igortzen dauzkit;

                Sokorriko Anderea

                Dut ophilen ekharlea...

                        MATTIN

                Gutaz trufatzen haiz, naski?

                Zozokeriarik aski!

                Zaharo legun hunekin

                Beharko diagu jakin

                Xalbador, zangoak arin,

                Zertan dabilan Sokorrin.

        Ganxumek, Mañexek eta Battittak tinki-tinkia atxikitzen dute bethi Xalbador. Zaharoa altxatzen du Xalbadorri zafraldi baten emaiteko, noiz eta ere Jon-Doni Mikael Arkanjelua agertzen baita.

                        JON DONI MIKAEL

                Zer hari haiz, itsusia?

                        MATTIN

                Ophila daut ebatsia!

                        JON DONI MIKAEL

                Ez duk egia! Umexurx horrek

                   ez dauk ophilik ebatsi

                Ez dik deus hartu Birjina ganik

                   etzuenik ardietsi.

                        MATTIN

                Ez bainintuen hari emanak.

                        JON DONI MIKAEL

                   Birjinari ba ordean!

                Ama Birjinak bazakik nor den

                   ophil baten beharrean.

                Orhoit haiz nola behatu hauen

                   iragan ortzegunean?

                Umexurxaren ogi-eskasa

                   zian ordukotz gogoan.

                Ophil horiek galdu haurrari

                   amak ziozkan igortzen,

                Eta zerutik Sokorriraino

                   xuxen Birjinak ekhartzen.

                        MATTIN

                Barkatzen dautak, Xalbador?

                (Eskua hartzen dio)

                Arkanjelua lekuko,

                Bethi emanen diat hor

                Ophilño bat, hiretako.

                        XALBADOR (Jon Doni Mikel badoalarik)

                Eta nik hura utziko

                Pobreago batendako.

        Adarbeltz eta bere hiru lagunak igaiten dira, hasarre, lauek diotelarik:

                Puah, puah, puah, puah!

        Piarreño agertzen da, hats-hantua. Lasterka ibiliaren ibiliaz, lurrerat erortzen da, izerditan, gorritua.

                        MATTIN

                Zer da? Zer da, Piarreño?

                Hau duk planta! Egundaino!

                        PIARREÑO

                Zer den? Akabo garela!

                Gureak egin duela!

                        MATTIN

                Akabo gu? Zer derasak?

                Ez gaituk abere basak,

                Ihiztariak har diten

                Ihizirik hilen duten...

                        MANEX (izitua)

                Sabelkoitarren armada

                Patarra goiti heldu da!

                        BATTITTA

                Sabelkoitarrek ez dituk

                Guziak oro malestruk.

                        MATTIN

                Gu, Sabelkoi horren beldur!

                        PIARREÑO

                Xalbadorrentzat duk samur!

                        XALBADOR

                Banoa beraz ihesi.

                        MATTIN

                He!... Nahi nikek ikusi!

                Gure lagun haiz, Xalbador,

                Etzaik hurbilduko nehor!

                Hots, buru has, belhauniko!

                Amak gaitik lagunduko.

        Bonetak khendurik, guziak erortzen dira belhauniko, aldare aintzinean.

                        MATTIN

                O Andre Dena Maria,

                Gu haurren Ama garbia,

                Kinka gaixtoan baigaude,

                Ager zaite gure alde.

                Gerla behar omen dugu:

                Othoi, zaude gure buru!

                Gaixtaginen malezia,

                Izan dadien hezia,

                Irabazteko auzia,

                Zuk egiguzu grazia.

        Xutitzen dira.

                        GANXUME

                Lagunduko othe gaitik?

                        BATTITTA

                Zikoitzak hastio ditik!

                        XALBADOR

                Balinbadugu fedea,

                Ba, partida da gurea.

        Bidetik iragaiten da Guanix, xixtuz, zaku bat bizkarrean.

                        MATTIN (gogorki)

                Nor haiz, eta norat hoa?

                        GUANIX (durduzatua)

                Ni... Guanix... Agerrekoa...

                Batzokiraino banoa,

                Han den jaun bikarioa...

                        MATTIN

                Eta, zer duk zaku hortan?

                Battitta, mia-zok bertan.

                        BATTITTA

                Beha, beha, hau duk xantza!

                        XALBADOR

                Ama onaren laguntza!

                        GAUNIX

                Ezpata berri, ederrak,

                Dantzarientzat beharrak!

                        MATTIN (aldare alderat so)

                Milesker zuri, Maria,

                Gerlarien gidaria!

        Lerroan, soldado batzu bezala, jartzen dira sei haurrak, ezpata bana, xut, eskuan... Ezpata bat gelditzen da lurrean.

                        GAUNIX

                Zazpigarrena, enetzat!

                        MATTIN

                Ez, ez, habil Batzokirat...

                Jaun bikariari errok

                Gaur behar ditugula hok;

                Bainan gaua baino lehen

                Daizkogula eremanen.

        Guanix badoa.

        Sabelkoitarren haroa geroago eta hurbilago ageri da. Laster agertzen dira etsaiak: Sabelkoi, Zirikando, aitabixia, Zinkulin eta Xanfarin, sabre herdoildu zahar batzuekin. Ondotik, Adarbeltz, Sabelgorri, Galtzagorri, Tartaro, hiru hortzetako bana eskuan. Azkenik, Sabelkina, amabitxia, Ganxior, bakotxak bizpahiru bururdi bizkarrean.

                        SABELKOI

                Hor zaituztegu, haur tzarrak,

                Borthizki hezi beharrak!

                        MATTIN

                Gu, haur tzarrak? Zeren gatik?

                Zer tzarkeria eginik?

                        SABELKOI

                Xalbador ene muthila,

                Hain goxoa, hain umila...

                        MATTIN

                Ba, goserik zinaukana,

                Ethorria da gu gana...

                        SABELKOI

                Zuek dautazue galdu...

                Haren bilha gaituk heldu...

                        MATTIN

                Xalbador guri ez galda:

                Orai gure anaia da!

                        SABELKOI

                Ikusiko diagu hoi:

                Ez dakik nor den Sabelkoi?

                        MATTIN

                Lau seme-alaben aita,

                Dabilana lastoketa.

                        ZIRIKANDO

                Egongo haiza ixilik?

                Nun da holako zirtzilik?

                Trufazko bertze solas bat,

                Mihi hori mozten dauiat!

                        MATTIN

                Zure sabrea kamutsa;

                Eta zu, otsoputz hutsa!

                        ZIRIKANDO

                Ni, otsoputz? Apho txarra!

                To!... aspaldian beharra!

        Beharrondoko batez erroz gora aurthikitzen du Zirikandok Mattin.

                        ZIRIKANDO

                Gora Sabelkoi handia!

                Gora horren familia!

                Sabelkoi semeak, emazue hor

                Eho zazue Xalbador!

                        XALBADOR

                Hel, Sokorriko Maria!

                Emaguzu bitoria!

        Kurutzeren seinalea egiten du. Satanak gibel doatzi. Mattin xutitu da.

        Guanix agertzen da, hats-hantua; paper zakuño bat badu eskuan.

                        PIARREÑO

                Ama, zato gure lagun,

                Etsaia garhait dezagun.

                        GUANIX

                Huna zuentzat bonbonak,

                Andere batek emanak!

                Andrea ez dakit nor den,

                Horkoaren eite zuen.

                (Kapera erakutsiz)

                Manatu daut itzul nadin,

                Eta nezan laster egin,

                Hauk behar zinituztela,

                Ongi finitzeko gerla.

                (Paper zakua eskainiz)

                        SEI LAGUNAK

                Gora, bai gora Sokorri!

                Horko Amak hau igorri!

        Bonbonak iretsi orduko, gaitzeko hotsean lotzen dira haurrak guduari, beren ezpatak azote batzu bezala derabilzkatela.

        Satanak gibel daude. Emazteak iziturik, oihuka abiatzen dira patarra beheiti. Bat bertzearen ondotik Sabelkoien gizonak eta Sabelkoi bera erortzen dira Pupunak eta Maiderrek hedatu bururdien gainerat.

        Erorien gainean plantatzen dira xutik haurrak.

                        JON-DONI MIKAEL agertzen da

                Ederki zuek, eskualdun haurrak, xuxen zaizte gudukatu.

                Satanek eta Sabelkoitarrek berenak dituzte hartu...

                Bainan oraitik, Jesusen legez, behar duzue barkhatu,

                Nor nahirentzat herra daukanak egiten baitu bekatu.

        Erori gorputzen gainetik jauzi egiten dute haur onek.

                Ama Birjinak gaixtoetarik begiratu du Xalbador.

                Umexurx horri pena emaiten ez bedi abia nehor.

        Eroriak xutitzen laguntzen dituzte haur onek.

                Orai arteko makurretarat, Jainkoaz ez berriz eror,

                Egin ahalak egin beharko, kasaillarik ez dadin sor.

        Gaixtoak eta Onak eskuak elgarri emanik daude.

                        JON-DONI MIKAEL (behatzaileeri)

                Jaun andereak, begi onegiz

                   guri beha zaizte egon

                Milesker eta Jainko maiteak

                   orori digula gau on!

        Andre Dena Mariari azken othoitz bat kantatzen diote guziek:

Sokorriko Ama, Birjina Maria,

Ordu gaixtoen itsasturien artizar argia,

Zaude bethiko, eskualdun haurren geriza garbia,

Geriza garbia!