NOLA PARABISUKO BIDEA DEN ERRAZAGO IFERNUKOA BAIÑO

KAP. L

322 Hunen aitzineko kapituluan, eman diren arrazoinen arauaz, ageri da, Iainkoaren lege sainduaren karga, karga arina dela, eta iasaiteko erraza. Ordea karga da, eta karga denaz geroz segur da zenbait neke, eta trabaillu baduela: nola halaber ifernuko bidea dadukanak, edireiten baitu zenbait atsegin, eta plazer. Orai da bada kontua, eta pontua, ea zeinek duen atsegin eta plazer, edo trabaillu gehiago, parabisuko bidean, ala ifernukoan dabillanak? Eta gauza segura da, ifernuko bidean dabillanak trabaillu gehiago duela, karga pisuagoa darabillala, halako moldez ezen karga hura ezin iasanez, erraiten baitzuen Profeta Davitek: Iniquitates meae supergressae sunt caput meum: sicut onus grave gravatae sunt super me (Ps. 37). Ene bekhatuek iragan, eta erdiratu dute ene burua, eta karga sortha pisu batek bezala, aurizki, eta zapatu naute naizen guztia.

        Eta halatan erraiten deraue Iainkoak halako kargarekin dabiltzanei: Venite ad me omnes qui laboratis, et oneratis, et ego reficiam vos (Mt. 11). Zatozte enegana trabaillatzen zareten guztiok, eta kargaturik zaudetenok eta nik arinduko zaituztet: nik karga pisu hori edekirik, karga arinago bat emanen deratzuet. Tollam quidem sarcinas, sed inanes a sarcinis non dimittan. Tollam sarcinas malas, et imponan bonas (August. de Verbis Domini, serm. 24. Tom. 10). Edekiko deratzuet karga, baiña karga gabe etzaituztet utziko. Edekiko deratzuet karga gaixtoa,eta emanen ona. Berthuteak, Iainkoaren zerbitzatzeak baditu bere nekeak, eta trabailluak, eta bai bekhatuak ere bere atseginak, eta plazerak.

        Bada berthutearen neke, eta trabaillu hek, atseginago dira, bekhatuaren atseginak, eta plazerak baiño. Hala erraiten du San Agustinek: Dulciores sunt lachrymae orantium quam gaudia theatrorum (August. in Ps. 127. Tom. 8). Eztiago, eta gozoago dira orazinotan, eta othoitzetan daudezinen nigarrak, komedietan, dantzétan, eta munduko plazeretan dabiltzanen irriak baiño.

323 Ikhusiko duzu saindutto bat zokho batean nigarrez, eta hats-beherapenez, orazinotan dagoela: eta ikhusiko duzu halaber orazinoz, eta debozinoz konturik egiten eztuen bat, bethiere iend'artean, iokoan, dantzan, eta atsegin hartzen dabillala. Bada orai zuri idurituko zaitzu ezetz, baiña zokhoan orazinotan dagoen hark, beroago, eta alegerago du bere baithan barrena bere gogoa, munduko atseginetan dabillanak baiño. Zeren Iainkoak bere garaziaz, eta faborez debozinotan dagoenaren nigarrak, gozatzen, eta zaphoratzen baititu: eta berak, ere nigar hetan ondone on bat edireiten baitu. Halakoagatik erraiten du San Agustinek: Semper doleat, et de dolore gaudeat (August. de vera & falsa poenitentia cap. 13 in fine. Tom. 4). Beu bethi dolore, eta doloreaz gozo, eta zaphore.

        Ikhusten duzunean presunba bat bere bekhatuen dolore hutsez, nigarrez dagoela, uste duzu ezen presuna hura triste dela, baiña enganatzen zara: zeren alegera da, eta alegeraz nigar hek egiteintu. Zeren San Anbrosiok dioen bezala: Non solum dolor lachrymas habet, habet et laetitia lachrymas (Ambros. de obitu fratris orat. 4 Tom. 5). Eztira ez nigar guztiak doloretik heldu, badira alegriantzatik heldu direnak ere. Presuna iustuen hats-beherapenak, orazinotan, eta penitenziatan daudenen nigarrak, alegriantzatik heldu dira. Nigar hek, arrosak dira elhorrien artean. Egur hezeak egiten du gar, eta egiten du nigar: sua datxeka, eta ura dario. Hala bada presuna iustuak ere berthutezko obretan egiten du nigar, eta egiten du irri: badu trabaillu, eta konsolamendu, badu tristura, eta alegriantza: kanpoan tristura, eta barrenean alegriantza. Eta barreneko alegriantza hark, garaitzen du kanpoko tristura. Zeren tristura hura bere nahiz, eta borondatez, eta bere probetxutan hartzen baita, eta haren ondoan alegriantza uste baitu.

324 Halakoagatik erraiten du Elizak ere: In labore requies, in aestu temperies: in fletu solatium.Trabailluan pausua: beroan freskura, nigarrean konsolamendua.

Halaber halakoagatik erraiten du David sainduak: Labores manuum tuarum quia manducabis (Ps. 127). Bere eskuen trabailluak ianen dituela. Trabaillatzen denak, bere trabailluaz izaiten duen irabazia, iaten ohi du, eta ez trabaillua bera. Eta alabaiña erraiten du trabaillua bera ere iaten duela. Eta arrazoinekin erraiten du hala (Vide August. super hunc ps.). Zeren iustuak trabaillu hartan ere, ianhari gozo baten iatean bezanbat atsegin hartzen baitu. Giristino onak iaten ditu mundu hunetan bere trabailluak, eta bertze munduan, trabailluaren irabaziak eta fruituak. Zeren trabaillu hetan, barurtzean, orazinotan egoitean, eta nigar egitean ere, epherki iatean baiño atseginago hartzen baitu.

        Fuerunt mihi lachrymae meae, panes die ac nocte, dio Profetak (Psalm. 41). Ene gauazko, eta egunazko ogia, nigarrak izan ziren. Ogiz asetzean bezanbat, atsegin hartzen nuen, nigar egitean. Gaudet iniquus in pompa, gaudet martyr in catena (August. in Psalm. 137). Gaixtoak munduko banalorietan, ponperietan, bonbazietan, eta handirasunetan hartzen du atsegin eta plazer: eta martirak, iustuak, gartzelean, trabailluetan, eta gathean. Eta martir hark atseginago hartzen du bere trabailluetan, eta Iainkoagatik iragaiten dituen penetan, gaixtoak munduko plazeretan baiño. Zeren San Agustinek dioen bezala: Maior est suavitas mentis, quam ventris. (August. de Verbis Domini serm. 28). Handiagoa da arimaren konsolamendua, eta bere gogara, gorputzarena baiño, adimenduaren atsegina sabelarena baiño, eta barreneko bozkarioa, kanpokoa baiño.

§ 1

325 Nola gaixtoek, munduko atseginetan, ian edanean, iokoan, eta bertze plazeretan dabiltzanek, ezpaitute barurtzearen, orazinoaren, eta bertze berthutén barreneko mamia, kanpoko azala baizen ikhusten, ezpaitute penitenzian, eta penitenziazko obrétan estalirik dagoen gozotasuna frogatzen, uste dute ezen penitenziak eztuela bat ere ontasunik, atseginik, etz ez plazerik: eta izaitekotz ere, bertze munduan izanen duela, eta ez hemen. Eta nola bertze mundukoa baita geroko, erraiten dute, eztutela presenteko plazera, geroko esperantzagatik utzi nahi. Eta erraiten dute hunela, zeren baitakusate ezen berthuteak, Iainkoaren lege sainduak, kanpoko iduria, eta figura duela itsusi, latz, eta gaitz. Eta handik kanpoko gaitztasun hark iziturik, utzten dute barreneko mamia, eta hartzen dute kanpoko azala.

        Emaztétara emana den batek, eztu uste, emaztékin segitu gabe, nehor bizi ahal ditekeiela. Baldin erran badiazozu badela anhitz segitzen eztuenik, eztu sinhesten. Zeren ezpaita bera egoiten.

        Iokari bati, arnegari bati, edale bati, edo halako bertze iende thailluei, iduritzen zaie ezen bizio hetan dela plazer guztia: eta berthuteak, Iainkoaren zerbitzatzeak, manamenduen konplitzeak, eztuela bat ere atseginik, eta ez plazerik, penarik, eta atsekaberik baizen. Baiña enganatzen dira, eztakitenak bezala mintzo dira. Eztute egundaiño frogatu, eztute egundaiño Iainkoa zerbitzatu, eta gero erraiten dute gaitz dela Iainkoaren zerbitzatzea: dastatu eztuten bianda arbuiatzen dute: eztakiten gauza kondenatzen dute. Gaitz da, itsuak kolorèn berri iakitea. Saindu guztiek erran dute, eskiribuz ezarri dute. Iainkoaren uztarria plazent dela, haren lege saindua erraz dela, beraz hek, nola berak frogatuak baitira, sinhetsiago behar dira, bat ere berririk iakin gabe bere plazerera mintzo direnak baiño. Eztu egundaino nehork Iainkoaren lege saindua eskuztatu, eta frogatu, non ezpaitu milla ontasun, eta laudorio, lege hartzaz erran, eta kontatu.

        Deabruak emaiten derauzte bere iendei bere atsegin, eta plazer moldeak. Zer, bada, Iainkoa izanen da hain idor, eta on-edeki, non utziko baititu bere adiskideak, eta zerbitzariak, atsegindasun mokho bat ere gabe? Zein parte estimatzen duzu hobe, Iainkoarena ala Deabruarena? Baldin ba Iainkoarena? Beraz Iainkoaren atseginak eta plazerak ere hobeagoak eta handiagoak izanen dira Deabruarenak baiño.

        Eta ez naiz ez mintzo bertze mundukoaz, hangoaz ezta dudarik. Zeren segur da, han gaixtoak izanen direla sekulakotzat penatuak, eta onak golardoatuak, eta lorifikatuak. Baiña mintzo naiz mundu hunetakoaz. Eta diot ezen, are mundu hunetan ere, giristino onek, Iainkoaren partea dadukatenek, atsegin eta plazer gehiago gozatzen dutela, giristino gaixto Deabruaren partea segitzen dutenek baiño.

326 Egia haur eman zerauen aditzera Iainkoak berak, hartzaz arrenkuratzen ziren iende batzuei, erraiten zerauela. Convertimini et videbitis quid sit inter iustum et impium, et inter servientem Deo, et non servientem ei (Mal. 5). Konberti zaitezte, bide onean iar zaitezte, eta ikhusiko duzue zer diferentzia den onaren eta gaixtoaren, Iainkoa zerbitzatzen duenaren, eta zerbitzatzen eztuenaren artean. Erran bailleraue bezala: Bertze munduko begira egon gabe, anarteraiño iguriki gabe, konbertitzen zareten pontuan, ezagutuko duzue, onaren eta gaixtoaren arteko diferentzia: bataren alegriantza, eta bertzearen tristura: bataren bakea, eta bertzearen gerla, bataren atsegina, eta bertzearen atsekabea, bataren arraitasuna, eta bertzearen goibeltasuna. Finean ezagutuko duzue, eta esperientziaz frogatuko, zein handia den onek gaixtoen gaiñetik duten abantailla, eta nola diren onak, are mundu hunetan ere, gaixtoek uste duten baiño aiseago, eta bere gogarago.

        Egun batez galdegin zeraukaten Apostoluek bere Nabusiari: Ecce nos reliquimus omnia, et secuti sumus te, quid ergo erit nobis? (Mc. 10). Iauna, guk utzi ditugu ditugun on guztiak, zure amoreakgatik, eta iarraiki gatzaizkitzu, zer izanen da bada gutzaz, edo guretzat? Ihardetsi zerauen: Amen dico vobis nemo est, qui reliquerit domum aut fratres aut sorores, aut patrem aut matrem propter me, aut propter Evangelium, qui non accipiet centies tantum in tempore hoc, et in saeculo futuro vitam aeternam.

        Egiaz erraiten deratzuet, seguratzen zaituztet, ezen nork ere utziko baitu enegatik, eta ene Ebanjelioagatik etxerik, anaiarik, arrebarik, aitarik edo amarik, errezibituko duela orai presenteko denbora hunetan, utziko duenetik ehun gehiago, eta gero bertze munduan bizitze eternala. Ikhusazu nola mintzo den mundu hunetako pagamenduaz, eta bertze mundukoaz: eta nola bataz eta bertzeaz diferentzia eginik, erraiten duen, Iainkoaren zerbitzatzeagatik deus utzten duenari, emanen zaikala, are mundu hunetan ere, utzten duenetik ehun gehiago, eta gero bertze munduan sekulako loria.

        Beraz hunelatan, badu Iainkoaren zerbitzatzeak bertze mundukoaz gaiñera, mundu hunetan ere zenbait golardoa, zenbait pagamendu, atsegin, eta plazer.

§ 2

327 Erranen du zenbaitek: Nolatan ahal dateke oraiñokoan erran duguna hala? Zeren eztugu ikhusten ezen Iainkoak bere zerbitzariei, presuna iustuei, mundu hunetan horrela gauza handirik emaiten derauela, ez kargurik, ez ohorerik, ez aberatstasunik, eta ez munduko bertze gauzarik. Aitzitik anhitzetan ere, hek dakuskigu direla probe, eritoki, eta munduko arauaz on behar. Nola aditzen da beraz, emanen zaiela, are mundu hunetan ere, utzten dutenetik ehun gehiago? Ezta gaitz ihardesten. Aditzen da Iainkoak bere zerbitzariei, halako donuak, eta aberatstasun espiritualak emaiten derauztela, bere baithan barrena, non hek baitira, ehunetan ere handiago, eta baliosago, mundu hunetako atsegin, plazer, eta onhasun korporal guztiak elkharri iratxekirik baiño.

        Iainkoaren atseginak eta plazerak, gehienik ariman barrena dira. Eta barreneko atsegin hek, garaitzen dituzte kanpoko atsekabeak, eta bai gorputzaren plazerak ere. Omnes sancti adiuvantur a Deo, sed intus, ubi nemo videt, dio San Agustinek (August. in Ps. 53). Saindu guztiak dira Iainkoz lagunduak, eta faboratuak. Ordea non? Barrenean, nehork ikhusten eztuen lekhuan.

        Baldin utzten baditutzu kanpoko plazerak, gorputzarenak, emanen zaizkitzu barrenekoak, arimarenak, izanen baitira ehunetan, gorputzarenak baiño handiagoak, eztiagoak eta abantaillatuagoak. Eta baldin gorputzarenak utzirik, dasta bazinitza arimarenak, higuin lekidisketzu berehala gorputzarenak. Handik harat, lehen on eta gozo zeizkitzun atseginak, eta plazerak, etzinituzke ikhusi ere nahi, eta ez aiphatu. Zeren orduan halako moldez argi lekidikezu zeure adimendua, eta alda leheneko gogoa, non gauza guztiek, lehen ez bezalako kolore bat, iduri bat, eta zaphore bat har baillezakete.

328 Iainkoaren zerbitzariek badirudite kanpotik probe, eztheus, plazer gabe, hil hurranak. Ordea Iondone Paulok dioen bezala, barrenean darabillate gorderik bizitzea, zein baita Iesu Kristo. Mortui enim estis, et vita vestra abscondita est cum Christo in Deo (Col. 3). Eta nola Iesu Kristok berak, baitzedukan bere dibinitatea, eta Iainkotasuna barrenean estalia, eta kanpoan baitzirudien ttipi, eta probe: hala haren zerbitzariek ere bere iaunari iarraikitzen zaitzala, dirudite kanpoan deus guti, eta triste, baiña barrenean dira alegera eta konsolamenduz betheak. Quam magna multitudo dulcedinis, quam abscondisti timentibus te (Ps. 30, 20). A zein handia den Iainkoak giristino beldur zaizkonentzat gorderik eta estalirik dadukan eztitasunaren multzutasuna. Hain da handia ezen frogatu duenak baizen ezin iakin baitezake nolakoa den. Halatan erraiten du Errege Davitek: Gustate et videte, quoniam suavis est Dominus (Ps. 33). Dasta ezazue, froga ezazue, zeren ezta Iainkoa dirudien bezain latz eta gaitz. Orainokoan Deabruaren zerbitzuan bezala, enplega zaite hemendik aitzina, Iainkoarenean, eta orduan ikhusiko duzu, eta esperientziaz frogatuko, zein gozo , zein ezti, zein atsegin, eta plazent den Iainkoa. Nola berthuteak, prestutasunak eta giristino on izaiteak baithakarke berekin, bere baithan barrena, bozkario bat, alegriantza bat, eta kontentamendu handi bat: hala bekhatuak, eta bekhatutan ibiltzeak ere dakharke berekin desplazer bat, atsekabe handi bat: hain handia non baldin ifernurik ezpaliz ere, zeren bekhatua bera bere baithan baita hain itsusi, eta bere buruarentzat penagarri, eta gaztigu, hargatik beragatik ere, behar baikenduke bekhatu egitetik begiratu.

        Iokari batek nahiz hari dadilla dostetan eztuen bat ere irabazteaz probetxurik, eta ez galtzeaz kalterik, guztiarekin ere atsegin hartzen du irabazteaz, eta damu galtzeaz zeren irabaztea, bere egitez baita plazer, eta galtzea desplazer; hala bada prestu izaiteak ere, parabisurik ezpaliz ere, badu bere baithan barrena, bere atsegina, eta plazera, eta bai gaixto izaiteak ere, halaber ifernurik ezpaliz ere, bere desplazera eta atsekabea.

§ 3

329 Batzuei iduritzen zaie ezen bekhatua gozo dela,plazentziaz bethea dela: baiña enganatzen dira. Zeren bataz plazentzia hura ezta plazentzia, baiña enganamendu: eta enganamendu hura ere, ezta ez bekhatuarena, eta ez bekhatutik sortzen dena: baiña bekhatorearena, bekhatorea beraganik, eta bekhatuaren eragille Deabruaganik heldu dena. Orak bidean edireiten duen hezur idorra, gozoki erabiltzen du ahoan, ez zeren hezur hark duen berekin mamirik edo urinik: baiña zeren, erabili hutsez, orari berari, ahotik odola iarieten baitzaika, eta gero odol harekin batean, hezur idor hura, on gozo, eta ezti iduritzen baitzaika. Hala bada bekhatoreari ere iduritzen zaika bere bekhatu idorra, on, gozo eta heze, ez zeren bekhatuak berak bere baithan duen ontasunik edo gozotasunik, baiña, zeren bekhatoreak baitaduka bere gogoa, bere gutizia eta desira guztia bekhatu hartan ibenia; eta desira hark emaiten baitio bekhatuari gozo eta zaphore.

        Egun batez Israeleko iendeak hain zuen egartsu idorra eta edateko desira handia, non Iainkoak heken premia ikhusirik, eman baitzerauen, harri-muger batetarik atherarik, ithur-ur fresko bat. Eta gero hartarik edan zutenean, erran zuten ur hura etzela ez ura, baiña ura baiño hobeago, munduko arno guztiak baiño gozoago, eztiaren pare zela. Ut suggeret mel de petra (Dt. 32). Eta zerk eman zioen ur hari eztitasun hura? Heken gutiziak, heken desirak eta egartsuak; zeren gaiñerakoan, bertze ur bat bezala zen ur hura ere. Hala bada emaiten dio bekhatuari ere bere gozotasuna, gure gogoak, gure desirak eta Deabruak. Eztu bekhatuak berak bere baithan itxurapenezko eta enganamenduzko gozotasunik baizen.

330 Eta Deabruak bekhatuari emaiten dioen enganamenduzko gozotasun hura ere, bortxaz emaiten dio eta ez borondatez. Baldin bertzela eragin albaleza bekhatua, ezlemake munduan den plazerik ttipiena ere. Arrantzaleak egotzten du amua urera beitarekin, zenbait iateko eeta bazkarekin; eta ez, ez arraiñaren urrikariz, ez hari iatera eman nahiz, baiña zeren bertzela ezin engana baitezake eta ez atzeman. Hala bada Deabruak ere emaiten dio bekhatuari zenbait atsegin eta plazer, zenbait bazka eta gozotazun, ez eman nahiz, ez atsegin sari, baiña zeren bertzela ezin engana baitezake bekhatorea eta ez atrapa.

        Eta Deabruak bekhatuari emaiten dioen enganamenduzko gozotasun hark ere, denak ere, deus guti irauten du, baiña ondoko penak eta atsekabeak anhitz. Bekhatuaren plazeraz mintzo dela, erraiten du Sophar Ioben adiskide hark: Hoc scio a principio, ex quo homo positus est super terram, quod laus impiorum brevis sit,gaudium hypocritae ad instar puncti (Iob. 10). Munduaren hastetik huneraiño, iendeak iende direnaz geroztik, badakit pontu haur: gaixtoen laudorioa labur dela, eta hipokritén alegriantza are laburrago, pontu bat bezala. Bekhatorea deitzen da hipokrita. Zeren hipokritaren saindutasuna bezala, baita bekhatorearen atsegina eta plazera ere. Nola hipokritak kanpotik baitirudi saindu eta debot, ordea barrenean baita gaixto eta maliziati; hala bekhatoreak ere kanpotik dirudi alegera; kontent, atseginez eta plazerez bethea, ordea barrenean triste da, goibel eta ilhun.

§ 4

331 Gaixtakerian dabillanak, guztiak ongi kontatzera, segur da, are mundu hunetan ere, atsegin baiño atsekabe gehiago iragaiten duela. Ohoin batek zenbat trabaillu iragan behar du, bere ohoinkeriaren egiteko? Etsaigoan dabillanak zenbat ikhara, zenbat bihotz-ukhaldi errezibitu behar du, bere etsaiaz mendekatzeko? Enganatzaille batek, zenbat pensu eta itzul-inguru egin behar du, bere enganamenduaren baliatzeko? Gezurtiak zenbat gezur, zenbat hitz eder saldu behar du, bere gezurraren edertztatzeko, estalzeko eta egiatzat bulkhatzeko? Bethi ere bezala, hemen ere ederki erraiten du San Krisostomok: Quemadmodum enim deformia corpora multis artificiis et indumentis indigent, quae naturae deformitaten contegant, quae autem natura pulchra sunt, ipsa per se, etsi nihil extrinsecus deveniat, resplendeant: ita etiam in virtute et vitio, in veritate et mendacio, invenire possumus (Chrys. in Ps. 26. Tom. 1). Presuna ederrak, gorputza bere eskuko eta ongi egina duenak, eztu kanpoko edergarriren beharrik, zeren bera baita bere baithan eder asko. Baiña itsusiak, marketsak, behar du anhitz estalki, anhitz bernizadura eta aphaindura, eta hekin guztiekin ere, etxean legoke ederkienik.

        Hala da bada berthutearen eta bizioaren, egiaren eta gezurraren artean ere. Egiak, berthuteak, eztu edergarriren beharrik, bera da eder asko. Gezurrak bai, hark anhitz estalki behar du eta edergarri; eta halarik ere ezta behin ere asko edertzen eta ez estaltzen. Baldin gezurtiak bere gezurra egiatzat iragan eta salduko badu, penatu behar du; batari eta bertzeari zer ihardetsiko dioen, aitzinetik pensatua eduki behar du, gogonduri on behar du akhorduan eta memorioan egon behar du. Mendacem opportet esse memorem. Zeren erran komuna da, gezurrak zaiñak labur dituela.

        Zer erranen dugu bada, emazte aten ondoan dabillanaz? Harekin hartzen den atsegin hura, guztiak ongi kontatzera, atsegin othe da, ala atsekabe? Ikhusiko duzu gizon gazte bat; eta batzutan, are gaixtoago baita, zenbait zahar ere bai, gauak galdurik, onak gastaturik, gorputza deseginik, bere ohorea eta eginbidea gibelat utzirik, emazte bati darraikala. Eta berriz ikhusiko duzu halaber bertze bat, emaztèz kontu guti eginik, dabillan bat. Orai bada hetarik bietarik, zein othe da aiseago, eta bere gogarago? Zeinek iragaiten othe ditu gau egunak geldiago eta malenkonia gutirekinago? Ezta zer galdeginik. Zeurk aithortuko duzu, mundu hunetan izatu ditutzun inkontru gaitz guztiak, edo behintzat gehienak, aldez edo moldez, emaztetako bekhatuakgatik izan ditutzula. Eta baldin egia erran nahi baduzu, bekhatu hetan, plazer baiño desplazer gehiago iragan duzula. Eta hala da, bere arauaz, bertze bekhatu suerte guztietan ere.

332 Ezta gaixtatasuna baiño gauza trabaillutsuagorik, eta ez hartako trabaillua baiño, trabaillu galduagorik. Zeren ezta trabaillu hartarik, kalterik eta desohorerik baizen, bertze fruiturik biltzen. Halatan galdegin zerauen Iondone Paulok bekhatutan ibili ziren iende batzuei: Quem fructum habuistis tunc in illis, in quibus nunc erubescitis? (Rom. 6). Zer fruitu, zer irabazi izan zenduten orduan, orai aiphatzera ere, ahalke zareten bekhatu hetan?

        Bekhatuaren gaztigu handietarik bat da ahalkea. Hartzen duzu Deabrua zeure nabusi, eta ahalke zara, haren muthil zarela erraitera. Gaixto zara, ordea eztuzu nahi gaixto dei zaitzaten. Zeurk egin duzu bekhatua, eztuzu zeurk aiphatu nahi: desohore zaitzu hartzaz minzatzea.

        Urrikalkizun dira, on behar dira gaixtoak. Zeren hetzaz, heken adiskideak ere agerriz ezpada ere, kapapetik bedere gaizki mintzo baitira. Baiña onez eta prestuez, guztiek, are etsaiek ere, bere bihotzetan barrena bedere, ongi erraiten dute.

        Ordea guztiarekin ere, halarik ere, bere ahalke, desohore eta trabaillu guztiekin ere, nahiago dute gaixtoek kontrako bidean trabaillaturik ibilli, bide onean eta artezean trabaillatu gabe baiño.

        Anhitz gauza egin ahal diteke, Iainkoaren zerbitzuan, trabaillu gutirekin. Zeren zer trabaillu da, egiaz minzatzea? Falso testimoniorik ez erauztea? Iuramenturik ez egitea? Giristino lagunari barkhatzea? Baiña bertzela egitean, bada pena eta trabaillu. Zeren gezurrak, falso testimonioak, iuramentuak eta etsaiez mendekatzeak ere, anhitz okhasino eta egiteko pitzten ohi dute. Eta alabaiña haur da egitekoa: nahiago dugu ifernutik ifernura ioan, ezen ez parabisutik parabisura. Manamenduen konplitzeko eta begiratzeko, eztugu nekhatu behar, ez behintzat hautsteko bezanbat, eta halarik ere, nekhaturik eta trabaillaturik ere, nahiago dugu ifernura ioan, trabaillurik gabe parabisura baiño.

        Etzuen behin gaizki erran saindu batek: anhitzetan ere, ifernura ioaiteko, hartzen dugun trabailluaren erdiaz, erdiets genezakeiela parabisua. Halaber saindu hark berak ikhusirik, ezen neskato bat, kopetaren edertzeko, xerloak goiti thiraturik, penatzen zela: eta gerriaren ere lerdentzeko, bortitzki hersten zela, erran zuen: Bidegabe eginen dio Iainkoak neskato huni, baldin hunenbat pena eta trabaillugatik, emaiten ezpadio ifernua. (In vita Thomae Mori, cap. 21). Zeren nola iende batzuk penatzen eta trabaillatzen baitira, parabisura ioaiteko: hala bertze batzuk, are penatzenago eta trabaillatzenago dira ifernuaren erdiesteko.

        Eta ifernuko pena hura etzaie pena iduritzen, eztute hura sentitzen, baiña bai parabisukoa, hura sentitzen dute, hura xoil zaie gaitzi, hartan fite unhatzen dira. Amorantian, ohoinkerian, iokoan, gau egunak aise eta guti sentiturik iragaiteintutzu, hartako etzara eri, hartako baduzu indar. Baiña barurtzeko, orazinotan egoiteko, erien bisitatzera ioaiteko, flako zara, eri zara, buruan min duzu. Iainkoagatik den penarik ttipiena errezibitzen duzunean, berehala arrenkuratzen zara; baiña Deabruagatik, gau-aireak, hotzak eta beroak ere, ixil pairatzeintuzu.

333 Ikhusiko duzu emazte gaixto bat, hasten dela oihuz, heiagoraz, deihadarrez eta atzapartaz, zeren bere senharrak, soberaniak gainez eginik, behar-ondoko bat eman dioen. Baiña bere amoranteak, bere plazereko dadukan gizon gaixto batek, burua hauts badiazo ere ixil pairatzen du; eroririk edo bertzela hartu duela, ederztatzen du. Senharraren kolpe ttipiaz arrenkuratzen da, eta ez amorantearen handiaz, kontrara dabilla. Hala gabiltza bada gu ere kontrara, eta arrenkuratzen gara, Iainkoaren zerbitzuan iragaiten ditugun trabaillu aphurrez, barurtze batez, eta ez Deabruarenean pairatzen ditugun pena handiez, hek eztira deus, hek eztitugu sentitzen. Zeren San Krisostomok dioen bezala, Deabrua iasaiten laguntzen baitzaiku: Laborant peccatores, quamvis adiutorio Diaboli laborem non sentiant (Chrys. Hom. 29. Tom. 2). Baiña ethorriko da denbora Deabruak laguntzarik eginen ezterakuna, eta ifernuko bidean iragaiten diren trabailluak, eta iasaiten diren kargak ere, zein handiak eta pisuak diren frogatuko duguna. Zur bat, handiago eta pisuago bada ere, hosin handian erraxki manaiatzen da, arintki eta guti sentiturik, alde batera eta bertzera itzultzen eta erabiltzen da. Baiña ur bazterrean, leihorrean, ezin higi dezakezu; han da ageri, han iakiten eta frogatzen da, zein pisu den. Hala bada halaber bizitzearen bazterrean, akhabatzean, heriotzean, ageriko da, han iakinen eta frogatuko da, nolakoa den bekhatua eta bekhatuaren karga eta pisutasuna, eta zein handia Deabruaren zerbitzuan, ifernuko bidean, iragaiten den nekea eta trabaillua.

§ 5

334 Nola Iainkoaren zerbitzatzeko bidea, gogotik dagoenarentzat, baita plaun eta zabal, ezluke nahi Deabruak zabaltasun hari beha giniazon; aina zenbait mehartasun eta buruz gora ere baitu, hura nahi luke ikhus genezan. Eta berriz bertze aldera, nola Deabruaren zerbitzatzeak, baitu anhitz trabaillu, ez luke nahi Deabruak genegien trabaillu hetzaz konturik: baiña atsegin ere zenbait baitu, hura nahi luke bethi geure gogoan eta begien aitzinean eduki genezan. Hala Iuduak Ejiptoko gathibutasunetik iltkirik, libre eta bere gogara, zeruko ianhariz asetzen zirela zebiltzanean, zeren ethorri zeien haragi iateko gutizia bat, eta gutizia hura etzuten nahi bezain fite konplitzen, hasi ziren erraiten, bihurtu nahi zutela Ejiptora, bere leheneko gathibutasunera: Zeren han porruz, tipulaz eta baratxuriz asetzen zirela. Etzuten konsideratzen gathibutasun hartan iragaiten zuten bizitze gaixtoa, baina bai eskuen artean zuten eskasia aphurra, edo desira desordenatua: eta halatan bere leheneko tokira eta miseriara bihurtu nahi zuten. Zeren haur da Deabruaren malizia, ibentzen deraku geure begien aitzinean bekhatuaren plazera, baina ez desplazera. Pintatzen deraku berthutearen trabaillua, baina ez irabazia.

        Baldin berthutea eta bizioa, eta berthutearen eta bizioaren ioan ethorriak onak eta gaitzak, iben baginitza bi balantzatan, eta konsidera behar lizen moldean, eztut uste ediren litekeiela munduan, bekhatu leidikeienik.

        Erranen duzu, baduela berthuteak, Iainkoaren zerbitzatzeak, zenbait pena eta trabaillu; eta bai bekhatuak eta bekhatutan ibiltzeak ere atsegin eta plazer, beraz hobe dela bekhatuaren plazera, berthutearen desplazera baiño. Ez horrelakorik. Zeren San Agustinek dioen bezala: Nec per latam viam diu gaudetur, nec per asperam et angustam longo tempore laboratur. Quia et isti per brevem tristitiam accipiunt vitam aeternam, et illi per parvum gaudium, patiuntur, sine fine supplicium (August. serm. 55 de tempore, Tom. 10). Berthutearen nekeak eta trabailluak labur dira, eta bai bekhatuaren atseginak eta plazerak ere. Ordea berthutearen trabaillu laburrak ondotik du loria luzea eta sekulakoa, eta bai bekhatuaren atsegin aphurrak ere, gaztigu handia eta fin gabekoa. Beraz hobe da berthutearen desplazera, bekhatuaren plazera baiño.

335 Nola penatan eta trabaillutan denak, baldin gero ondoan irabazi handi bat edo kargu ohorezko bat uste badu, ez paititu pena eta trabaillu hek guztiak deus sentitzen; hala heken ondoan senti badu gaztigu handi bat harentzat prestatua dagoela, ezta posible, atsegin hetan, atsegin osorik har ahal dazakeien. Aitzitik orduan, atsegina, atsekabe bihurtzen zaika.

        Gizon batek, urkhabera daramatenean, ianhari onak eta edari hobeak izanagatik, eta urkhabeko bidea ere, bide ederra, plauna, plazenta, zuhaitz berdez, itzalez eta plazerez bethea ikhusiagatik, zer plazer ahal duke hetan guztietan? Badirudi erraiten dioela halakoari San Agustinek: Noli attendere qua iturus es, sed quo iturus es (August. in Psalm. 36, Tom. 3). Eztezazula beha nondik iragan behar duzun, baiña beha ezazu, nora behar duzun. Eztiazozula beha urkhabeko bide ederrari, baiña beha iazozu urkhabeari, baratu behar duzun lekhuari.

        Hala bada zuk ere bekhatu baten egitera zoazinean eztiazozula beha bekhatuaren egitean hartzen duzun atseginari, baiña beha iozozu haren ondoko ondoreari, atsegin hark eramaiten zaituen lekhuari eta emanen deratzun atsekabeari.

        Bekhatu baten egitera dohanak konsidera baleza, zenbat pena eta atsekabe iragan behar duen bekhatu haren egitean eta egin ondoan; zer gozo, zer zaphore, zer atsegin eta plazer har ahal liazaio bekhatuari?

336 Berthuteak, Iainkoaren zerbitzatzeak, prestuki bizitzeak, ondore ona du, eta zerbait trabaillu badu ere, du aphurra eta laburra: eta labur hura ere arintzen, gutitzen eta gozatzen du, ondoreko irabaziaren eta plazentziaren segurantzak; gogotik, amorioz eta borondatez egoiteak, eta guztien gaiñetik Iainkoaren laguntzak eta faboreak. Baiña bekhatuetan eta bekhatuzko plazeretan eta obretan gauza hauk guztiok dira kontrara: hetan plazera da ttipi eta labur, eta ondoko desplazera handi, luze, eterno eta sekulako.

        Eta hala arrazoin hauk guztiok ongi konsideraturik bat bedera bere balanzan ibenirik, segur da parabisuko bidea errazago dela, ifernukoa baino; eta ifernuratzen denak, pena eta trabaillu gehiago iragan behar duela ifernuratzeko, ezen ez parabisuratzen denak, parabisuratzeko.

        Beraz hunelatan parabisutik parabisura, bizitze on batetarik, hobeagora ioaiteagatik ere, behar genduke egun beretik, geroko begira egon gabe, Iainkoaren lege saindua, hain uztarri emea eta karga arina, geure gogo eta bihotz guztiaz hautatu, besarkatu eta halatan gero urrikirik eztukegun bezala bizitzera enseiatu.