NOLA GEROKO BENTURAREN BENTURAN BENTURATURIK GALTZEN GAREN

KAP. V

45 Nola gure Iaungoikoa baita hain on, bihotz bera, miserikordios, pazienziatsu eta ethorkor, erraiten duzu: anhitzi iguriki dio eta igurikitzen dio zahartu hutsezko ponturaiño, naturalezak berak, bere ahala egin arteiño, beraz eztut oraiño zer lehiaturik, zeren benturaz, hala eginen du enekin ere. Benturaz diozu. Eta eztakizu, benturak, benturaren iokoak, eta tornuak dituela?

        Hirur bentura molde, hirur bentura suerte edireiten ditut pontu hunen gaiñean. Lehenbizikoa da, bekhatu egitetik eta anhitz periletarik begiratzen eta gibelatzen gaituena. Handik erraiten dugu: eztut bekhaturik egin nahi, zeren benturaz hetan nengoela, neure azken egunak atrapa nintzake. Eztut ebatsi nahi, zeren benturaz iustiziak atzeman nintzake, urkha edo azota. Eztut iokatu nahi, zeren iokoa ezta errenta, benturaz gal nezake. Eztut eskuetan dudanaz gabetu nahi, zeren benturaz gero, nahi dudanean ez nuke. Hala erran zerauezan birjina zuhurrek, birjina ergel, olio eske ethorri zeiztenei. Ne forte non sufficiat et nobis (M. 25). Ezteratzuegu eman nahi, zeren benturaz gero, ezkenduke geuretzat aski. Hala Datan eta Abiron bere Iagun batzuekin lurrak iretsi zituenean ere, egin zuten inguru hartan zirenek handik ihes, erraiten zutela: Ne forte et nos deglutiat (Num. 16). Goazin hemendik, zeren baldin hemen bageneunde, benturaz bertze hauk bezala, irets ginitzake gu ere lurrak. Haur da bentura ona, ethorkizuneko bentura gaixtotik eta periletik begiratzen gaituena.

46 Bigarrena da, halaber, bentura ona, bekhatu egin ondokoa, eginen erremediatu nahiz dabillanarena. Ikhusirik galduak goazilla, Iainkoaren manamenduak hautsi ditugula, erraiten dugu: eginak egin, ez gehiago. Aitzinerat hobeki nahi dut gobernatu: Iainkoari zin ziñez, bihotzezko urrikimendu batekin nahi natzaika barkhamendu eskatu. Zeren benturaz halatan barkhatuko deraut, halatan izanen du nitzaz miserikordia. Minzatze molde hunez usatu zuen Daniel profetak ere, erran zioenean Nabukodonosor erregeari: «Errege, aparta zaite zeure leheneko bide gaixtoetarik, eta egizu erremusina, zaren beharren alderakotzat bihotz bera eta miserikordios». Et forsitan Deus ignoscet delictis tuis (Dan. 4). Eta benturaz halatan Iainkoak barkhatuko derauzkitzu zeure bekhatuak. Hala Ninive hiri handi hartako erregeak ere, enzun zuenean haserre zela haren eta harenen kontra Iainkoa, manatu zuen hiri guztia iar zedilla debozinotan eta penitenziatan, guztiak barur zitezilla, eta are abre mutuei ere, etzekiela eman iatera eta ez edatera, erraiten zuela: Quis scit si convertatur et ignoscat Deus, et revertatur a furore irae suae et non peribimus? (Ionae 3). Nork daki, mehatxatu bagaitu ere geure Iainkoak, eta erran badu ere haserre dela gure kontra, ea gure urrikimendua eta penitentzia ikhusirik, itzuliko denz bertze aldera, ematuko zaikanz bere kolera, eta utziko gaituenz gaztigatu gabe? Erran baillu bezala: arrazoinekin da, gure Iainkoa, gure kontra haserre, arrazoiñekin mehatxatzen gaitu, eta erraiten deraku gaztigatu nahi gaituela. Baiña guztiarekin ere debozinotan iar gaitezin, lehen gaixtatasunean bezala, orai ontasunean enplega gaitezin, eta benturaz halatan bihotza hautsiko zaika, urrikalduko gatzaitza, eta barkhatuko deraku. Hala erran zioen untzi-maestruak ere, tormentatua zebillanean, Ionas profetari: Quid tu sopore deprimeris? Surge et invoca Deum tuum si forte recogitet de nobis et non pereamus (Ionae 2). Zer hariaz, gizona? Zerk aratza lo? Eztakusak ithotzera goazilla? Haik hortik, iar adi orazinotan, egiok heure Iainkoari othoitz, eta benturaz halatan eskapatuko gaituk.

        Hala Patriarka Iakobek ere, bere anaiarekin gaizki zenean, igorri zerautzan bere anaia hari aitzinetik presentak, erraiten zuela: Forsitan propitiabitur mihi (Gen. 32). Benturaz hunelatan present haukin batean barkhatuko deraut, benturaz hunelatan adiskidetuko gara. Haur da bigarren bentura ona, ontasunean enplegatzen dena, falta eginak erremediatu nahi dituenarena.

47 Baiña bada bertze bat, hirurgarren bat, bentura gaixtoa, luzamenduak bilhatzen dituena, gibelamendutan dabillana, eta perilik baizen ezten lekhuan ere, segurantzak ediren nahi dituena. Erraiten zaitzu zahartzen hasi zarela, bi illetan iarri zarela, begiak lanbotzen hasi zaizkitzula, bidearen bi herenak iragan ditutzula, eta baldin horrela zaudela, zeure azken egunak edireiten bazaitu, ez benturaz baiña seguraz kondenatuko zarela. Ordea zuk eztuzu hunelakorik sinhetsi nahi, eta ez enzun ere. Aitzitik zeure nahiarekin batean benturaz eztela halakorik izanen iduritzen zaitzu. Eta erran behar bidean: benturaz hala izanen da, benturaz kondenatuko naiz, erraiten duzu: benturaz ez naiz kondenatuko, benturaz ezta halakorik izanen.

§ 1

48 Lehenbiziko gezurra, lehenbiziko emazteak erran zuen. Galdegin zeraukanean deabruak Ebari, ea zergatik etzuen iaten Parabisuaren erdian zegoen zuhaitz eder haren fruitu eder hartarik? Ihardetsi zuen: Ne forte moriamur (Gen.3). Eztut iaten, zeren erran baiteraut Iainkoak, baldin iaten badut, benturaz hillen naizela. Eta alabaiña Iainkoak etzioen halakorik erran; etzioen benturarik aiphatu. Garbiki eta segurki erran zioen, iaten zuen egun berean hillen zela; erran nahi du, mortal eginen zela, hilkizun izanen zela. In quocumque enim die comederis ex eo morte morieris (Gen. 2). Benturaz hura Ebak berak berretu eta iratxeki zeraukan, eta berretura eta iratxetura hartzaz, bere burua eta guztiok ere galdu ginituen.

        Emazte ezkondu batek, bere senharraz bertzerekin, eta ezkondu gabeak ere, behar eztenarekin, bekhatu egitera deliberatzen dutenean, ezkondua orhoitzen da bere senharraz, eta bai ezkondu gabea ere, izorratzeaz, eta ethor ahal dakidikaion desohoreaz, eta kalteaz. Ordea hargatik benturatzen dira bata eta bertzea ere erraiten dutela: benturaz senharrak eztu jakinen, benturaz ez naiz izorratuko. Ohoiñari ere ebastera dohanean, gogoratzen zaika, eskuak iratxeki badiatzote, gutienean bereak emanen derautzatela, azotea izanen duela. Baiña hark ere fite konsolatzen du bere burua erraiten duela: benturaz ez naute atrapatuko, benturaz ez naute sentituko. Hala bada guk ere, gerotik gerora gabiltzanok, konsolatzeintugu geure buruok, eta erraiten dugu: benturaz huneraiño iguriki derautanak, igurikiko deraut orai ere. Benturaz orai ezpadut ere, izanen dut aitzinerat, ongi egiteko gogo. Eztira oraiño denbora guztiak iragan.

49 Bada hemen bentura franko, eta ez esperantza eskasik. Zer da haur? Non da zentzua? Non da akhordua? Zer egin da adimendua? Zeure salbamendua, hanbat dihoatzun gauza, sekulakotzat ongi edo gaizki izaitea, iben dezazula benturan? Eztuzu pensatzen bentura horrek, benturaz, bentura gaixtoa emanen deratzula? Eta nork bere duen guztiaren benturatzea, erhokeria handia dela?

        Benturaz unen gaiñean erraiten du San Krisostomok: Sed multis, inquis, Deus dedit privilegium, ut in ultima senecta confiterentur. Quid, igitur? Numquid et tibi dabit? Fortasse dabit, inquis. Cur dicis fortasse? Contingit aliquoties. Cogita quod de anima tua deliberas; proinde etiam de contrario cogita; et dic: quid, autem, si non det? Quid, autem, si det? inquis. Dat quidem ipse, verum hoc illo certius et utilius (Chrys. Hom. 22 tom. 4). Erraiten duzu eta erranen duzu: Iainkoak anhitzi emaiten deraue pribilejio haur, gaztean gaixto izanagatik, igurikitzen baiteraue, zahar ditezkeien arteiño, eta orduan behar den bidean, penitenzia eginik, salbatzen baitira. Zer bada zuri halako pribilejiorik, edo garaziarik emanen othe deratzu? Erranen duzu: benturaz bai. Zergatik diozu: benturaz bai? Zeren batzutan gerthatzen baita. Egizu gogoeta, zeure arimaz dihoatzula, eta pensa ezazu, kontrara ere gertha ditekeiela, Eta errazu: zer izanen da igurikitzen ezpaderaut? Erranen duzu oraiño: eta zer izanen da igurikitzen baderaut? Iguriki ahal diazaizu. Ordea hobeago, eta segurago da igurikiko ezpaileratzu bezala, bizitzea eta gobernatzea. Hunen arauaz erraiten du San Agustinek ere. Si enim fortasse Deus non perdet nec malos, sine dubio no perdet bonos. Cur ergo non eligimus, ubi dubitatio nulla est? (August. in Psal. 77). Baldin Iainkoak benturaz galduko ezpaditu gaixtoak, segur da eta duda gabe da, eztituela galduko onak. Zergatik bada eztugu bat ere dudarik eztuena hautatuko? Zergatik ezkara benturak utzirik segurean iokatuko? Nola erraiten baitugu: benturaz igurikiko derakula Iainkoak, derragun (gertha ditekeien gauza baita), benturaz ezterakula igurikiko; eta goberna gaitezin, igurikiko ezpaileraku bezala, eta halatan ez benturan, baiña segurean izanen gara.

§ 2

50 Segur bezala dadukat, ifernura ioaiten diren gehienak, gero baten benturan iarririk, hartan fidaturik eta hartan enganaturik ioaiten direla. Behintzat hala ioan zen Ebanjelioko aberats hura. Zeren nola San Lukas ebanjelistak erraiten duen bezala, aberats hari urthe ona gerthatu baitzeikan, eta bildu baitzuen anhitz, iarri zen bere buruarekin gogoetan, erraiten zuela: Quid faciam quia non habeo quo congregem fructus meos? (Lc. 12). Zer eginen dut? Norako dut hunenbat ogi, arno, bihi, fruitu eta onhasun? Eztut edukitzeko lekhurik ere. Baiña badakit zer eginen dudan, erraiten dio berriz bere buruari. Leheneko bihitegiak, ardandegiak, sotoak, salak eta ganbarak handitukoitut, edukitzeko lekhua franko eginen dut. Eta gero sosegatuko naiz, ardura guztiak utzirik, pausatuki, hatsaren gaiñean iarriko naiz, erraiten dudala neure baithan: Orai atsegin har dezadan, ian dezadan, edan dezadan, zeren berdin eztut deusen eskasik, eztut gerokoren perilik, badut ethorkizunekotzat behar den konplimendu guztia. Bada kontu hautan, kontuak ongi egin gabe, zebillala, aditu zuen zerutik mintzoa: Stulte, hac nocte repetent animam tuam a te, quae autem parasti cuius erunt? (Lc. 12). Ha erhoa, zentzu gabea, zer mintzo aiz? zer gogoeta darabillak? Egin dik hireak, gaur eskatuko zaizkik heure arimaren, gaur gorputzetik atherarik eramanen deraue. Eta gero orduan, bildurik dadutzan on horiek norentzat izanen dira? Erhoa deitzen du aberats hura, eta arrazoiñekin. Zeren zer da erhokeria handiagorik, geroko denboraz, bertzeren eskuan eta benturaz dagoenaz, bere eskuan eta segurean baillu bezala ordenatzea baiño?

51 Gaitezin beraz bertzeren gaiñean zentza; dezagun bertzeren peiletik athera segurantza, hartzen dugula, Espiritu Sainduak emaiten derakun konseillua: Non tardes converti ad Dominum, et ne differas de die in diem, subito enim veniet ira illius, et in tempore vindictae disperdet te (Eccli. 5). Konberti zaitezi, bekhatutarik iltki zaitezi; eta eztezazula berant, eztezazula egunetik egunera luzat. Zeren gutien uste duzunean, ahantzienik zaudenean, neurria betheko da, Iainkoa haserretuko da: eta gero mendekuzko egunean, heriotzeko denboran, galduko eta deseginen zaitu. Badirudi haur eman nahi zuela aditzera Spiritu Sainduak berak, erran zuenean: Ne dicas amico tuo vade et revertere, et cras dabo tibi, cum statim possis dare (Prov. 3). Ezterrozula zeure adikideari, dohala eta dathorrela, bihar emanen diozuna: baldin baduzu emaitekorik, emozu berehala. Erran nahi du: Eginen duzun ongia eta ontasuna dagizula fite, geroko benturan utzi gabe, luzamendutan, eta ioan ethorritan ibili gabe.

        Egun batez galdegin zeraukaten Alexandro handiari, ea nolatan erdietsi eta irabazi zuen hanbat biktoria? Hanbat on eta onhasun? Hanbat hiri eta erresuma? Eta ihardetsi zuen laburzki: Nihil procrastinans. Ez deus luzatuz, ez deuz biharamuneko utziz. Etzuela egundaiño egunean egin ahal zezan gauzarik biharamuneko utzi; etzela egundaiño gerokoan fidatu, eta halatan hain irabazi handiak egin zituela.

        Ezkaitezilla beraz gu ere gerokoan fida. Zeren geroko hartan, bentura bat ahal badateke ere, ez ordea segurantzarik; eta erhokeria handia da segur behar duen gauzaren, benturan ibentzea: biharamuneko esperantzan eta perilean utztea.