www.armiarma.eus
idazleak eta idazlanak Herri literatura TESTUAK Corpus arakatzailea Klasikoen Gordailuari buruz



Koplak
Joakin Lizarraga
1793-1821, 1983

      [liburua osorik RTF formatuan]
      [inprimitzeko bertsioa PDFn]
      [Literaturaren Zubitegia]

 

Iturria: Koplak, Joakin Lizarraga (Juan Apecechea Perurenaren edizioa). Euskaltzaindia, 1983

 

 

aurrekoa hurrengoa

Jaunaren fabore
zenbaiten oroipena

 

Orren on emanak

nola nik kontatu!

Gogoantudanak

beartut aipatu,

naiz ezin guziak,

eta konfesatu

nere esker-gaitz itsusiak.

 

 

                Nil mali

 

Benik bein beñere

niri in eztidala

gaizkirik batere,

merexi bekala,

nik, diot, ta diot,

alke dakidala,

motibo sobra eman diot.

 

 

                Praedilectio

 

Bai beti onetsi nau

eternidadetik,

ta faboratu nau

beti biotzetik;

berez on izanik,

guzia beretik,

ez nuke deus nereganik.

 

 

                Continuatio

 

Gerostik onat du

kontino segitu

ongi iten; nai eztu

beñere gelditu

niri ongi itetik,

naiz errezibitu

sobra gaizki nere aldetik.

 

 

                Creatio

 

Orrek egin nau ni,

berori ezaundurik,

ta guzis onetsi,

ta zerbitzaturik

emengo bizian,

gero goraturik

gozarazteko glorian.

 

Ditut potenziak,

orren logratzeko,

ta gauza guziak,

niri laguntzeko,

orrek manaturik;

zeruko lurreko

direnes ni inguraturik.

 

Ebek erakusten

niri zerbitzatus,

ta nik ez ikasten,

gaizki bai usatus

Jauna ofenditzen dut,

ala malogratus

ni, ta guzia galtzen dut.

 

 

                Conservatio

 

Kriatu duena

bein, sustentatzen du

beti, bear dena

orrek suplitzen du,

ta bere barnean

bai mantenitzen du,

nola amak aurra berean.

 

Guti ze argitzea

eguzkiareki,

ta mantenitzea

munduko gauzeki,

berak berak nai du

den guziareki

mantenitu, ta ala iten du.

 

Gorputz ta arimaren

beras nik tutenak,

eta munduaren

zortiot direnak,

baitare istanteak

nik bizitutenak,

ta bere beso amanteak.

 

 

                Praeservatio

 

Bada plaga, pena,

gaitz milla millataik,

baita, iago dena,

oh zenbat kulpataik

nau ni preserbatu

agizeizkenetatik,

ezpanindu ni maitatu!

 

Zenbat ere diren

kulpak eta penak

gorputz ta arimaren

izan eztutenak,

onenberze dire

doai Jaunarenak,

ta estimatu bear dire.

 

 

                Expectatio

 

Bada esperatzea,

zukelaik bukatu,

ta ez kondenatzea,

zukelaik bulkatu,

oh zer amorea!

Nola nik pagatu?

O nolako faborea!

 

Milla aldis nindue

ilta galduko ni,

nai izan bazue

bai ta agitz justoki:

Orai libraturik

bere eskuareki,

nagoke humil renditurik.

 

 

                Redemptio

 

Nork aski estimatu

Jauna guzis ona,

zeren reskatatu

baizuen gizona,

etsaien eskura

sujeto zegona

manaturik (etsiturik) infernura?

 

Barkatzea sollik

ta reskatatzea,

nolanai izanik,

ze sobra amatzea:

Baña aren modua

sollik pensatzea

da admiratzeko mundua.

 

 

                Incarnatio

 

Zerutik jautsirik

ango erregea

mundura, jaintsirik

zamarra gurea,

artzai ona eginda,

ta Majestadea

guregatik desegin da.

 

Bazuke bai obra

egin itz bateki,

baña amatus sobra

nai zuen obeki

erremediatu

gu ta exzesoeki

honratu ta erregalatu.

 

 

                Conversatio

 

Beira gizoneki

tratatzen, diola:

Ona ni zueki,

laguna ala nola

bere laguneki.

Erragun dagola

ia Jangoikoa gureki.

 

Artzentu guziak,

gizon ta emasteak,

andi ta txipiak,

zar eta gasteak,

sano ta heriak,

abrats ta probeak,

baitare bekatariak.

 

 

                Praedicatio

 

Beira predikatzen

egietafedea,

baitare mostratzen

zeruko bidea,

guzien kidatzen,

ta gizagendea

oneratzen ta salbatzen.

 

 

                Operatio

 

Milagroak iten,

heriak sendatzen,

gaitzak desegiten,

gaixtoak botatzen,

ilak ere bizten,

erremediatzen

mundua bai, ta berritzen.

 

 

                Curatio

 

Bekatuen etsai,

ta bekatariak

egiaz ongi nai;

ala nola ardiak

artzen artzai onak,

kuratzen heriak,

ala Jangoiko-gizonak.

 

Atozte enegana

gaizki zaratenak;

ni kentzentudana

zuen nekepenak;

ni zuen atzean,

ezi ongi daudenak

eztaude ala bearrean.

 

Guziak barkatzen,

nai barin badute,

ditu, ta libratzen;

berek ezpadute

nai beren gaizkia,

progatuko dute

guziek au den egia.

 

Orren amorea,

Jesus onegia,

eta faborea

guzis geiegia

itsatzen duena

guzien begia

ta admiratzen gaituena:

 

 

                Passio

 

Da ageri geienik

pena pasatzean,

ez bear izanik,

ta ala penatzean

ah! nor norengatik,

eta akabatzean

Jangoiko dena enegatik!

 

Sanduen sandua

gu gaixtoengatik!

Jaun ofenditua

gizatxarrengatik!

Emanes bizia,

emateagatik

guri bera ta guzia.

 

 

                Ecclesiae aedifcatio

 

Mostratu du ere,

eliza plantatus,

baitare ontan bere

doktrina paratus,

ta sakramentuak,

ta ainberze pasatus,

tuen mereximentuak.

 

Emen da fedea,

guri argitzeko;

emen da legea,

zuzen ibiltzeko,

ta sakramentuak

grazia izateko,

laguntzak gauza santuak.

 

 

                Vocatio

 

Bokazioaren

ona nola aipatu?

Ni bere elizaren

barnean paratu,

nola eztakitela,

bai nau, ta kontatu

bere etxeko hume naizela.

 

 

                       Cognatio

 

Ala dut aikoa

dateken obena

Aita Jangoikoa,

ta Ama berarena,

anaiak Sanduak,

ta bear dutena,

aide lagun aingeruak.

 

Anaia andiena

Jesus, ta burua;

egiasko aiena,

ta ni zarmendua;

Jesus artzai ona,

ta ardi markatua

ni bere odolas nagona.

 

Ardi goni dio

eman bere izena:

Deitu du Kristio,

baita Kristorena,

kontino oroi daien

betiro, norena

den, eta konforma daien.

 

Lengo dilubio

unibersalean

zen erremedio

arka admirablean,

oraiko elizaren

klaro señalean,

ta Salbazale sollaren.

 

Zer gure fortuna

Jesusen piedades

aurkitu duguna,

ta gure maldades

merexi eztuguna,

sollik karidades

Jesusek eman diguna.

 

Zenbat itsuturik

doaz ilunbean

betiko ondaturik;

ta gu ustekabean,

o Jesus, gozatzen

orren egalpean

emen, eta an esperatzen.

 

 

                Ordinatio

 

Ez ori sollik, ez,

bai egin nau bere

Ministro ni berez,

atzendurik nere

deusgutitakoa,

ezpaitut beñere

merexi ditxa alakoa.

 

Nondik goratzea

ni dignidadean?

Nondik paratzea

guzien gañean?

Nondik gozatzea

ni bere maiean,

ta ala erregalatzea?

 

Ta administratzea

nik sakramentuak?

Eta barkatzea

nondik bekatuak?

Nondik tratatzea

nik gauza sanduak,

eta arimak kidatzea?

 

Gero jendearen

erreberenzia,

ta alimentuaren

duten dezenzia:

O nere nausia

Jesus, da au grazia

orrena, orrena guzia.

 

 

                Revocatio

 

Berze grazia bat

egin dida askotan:

Itzuli atzerat ni

neure kaltetan,

billatu, deitu nau,

eta artu soñetan

ardi galdua ekarri nau.

 

O nere artzai ona,

o aita onegia,

emen ni nagona

negoke, da egia,

galdua ososoa

betikos guzia,

ezpalitz ain piadosoa.

 

 

                Justificatio

 

Itzuli deneko

berla admititurik,

penatu deneko

berla barkaturik,

naiz den infinito,

utzi atzendurik!

Konfesatu eta kitto.

 

Zenbat aldis kendu-

tidan bekatuak,

ta tuen atzendu

Jaun bedeikatuak!

Ain aisa, ain doaiik

arras borratuak,

gelditu gabe errestorik!

 

Egin du nereki

nola Sauloreki,

ta ladron garreki

ta Lonjinoseki,

Magdalenareki

ta Zakeoreki

ta infinizio bateki.

 

Baña proprioki

seine galdu gura

bekala artu nau ni

bai lengo lekura

aitak besarkatus,

eta bestidura

berea berriz paratus.

 

 

                Communio

 

Aren itzulian

aita alegratzen da,

konbit bat andian

ala explikatzen da:

Seme gau galdua

ze eta aurkitu da,

ila ze, ta da biztua:

 

Oh! zer konbita emen,

konbit erreala,

Jaunak iten duen

Jangoiko bekala;

non ematen dago

niork pensa-ala

baño iago ta geiago!

 

Nork pensa beñere,

emanen ziola

Jesus onak bere

gorputza ta odola

janari ta edari,

ematen den nola

aldarean gizonari?

 

O zein artzai ona,

ona ta onegia,

Jangoiko-gizona

inik axuria!

O karidadea!

Ta ezta au iduria,

bai errealidadea!

 

Sinezten badugu,

guzien gañean

dagona artzen dugu

guk naidugunean,

sustentu bekala

geuren barrenean

erregalo erreala!

 

 

                Cohabitatio

 

Beti izan dezagun

presente, emen dago

kontino gau ta egun,

ain nola lenago,

naiz belo garreki,

diola: Emen nago

ona ni beti zueki.

 

Nola bizi gara

beti lazerian?

Jautsirik onara

dago gure erdian

errege gorena

emen atarian

eman naiak bear dena.

 

O zer okasioa,

nai dena eskatzeko!

Aski da orazioa,

on dena izateko:

Norat doaz, norat,

erremendiatzeko?

Onat betoz, betoz onat.

 

Len Noen arkatik

usoa egatu zen,

nion loiengatik

ezin baratu zen:

Itzuli ta biur,

arkara sartuzen,

kontent egoteko segur.

 

Atendi zer dion

Jangoiko humanoak:

Gorputza non dagon,

arara arrañoak:

Ala bere aldean

arima sanoak,

nola zeru-pokalean.

 

 

                Inmolatio

 

Egon, ta ematen da

nauten aldioro;

sakrifikatzen da

baitare egunoro

milla aldis amores

beti ta errioro,

gu betetzeko fabores.

 

Zer da an ikustea

axuri obena

ala, ta ikastea

motibo duena

sakrifikatzeko,

baita, bear dena

gure partes suplitzeko?

 

Jaunai ematen du

plazer ta gloria;

gozos betetzen du

bere ama Maria;

zeruan direnei

honra, ta saria,

an sartzeko, zor dutenei.

 

Lurrean gaixtoei

piedade logratzen;

on eta justoei

grazia aumentatzen;

pena zor dutenei

paga, ta barratzen

guzia berak guziei.

 

 

                Communicatio

 

Beira ia fortuna

komunikatzeas

ain aisa duguna,

ta konbersatzeas

guk erregereki,

ta ala tratatzeas,

nola adiskide bateki.

 

An dago apaldurik,

ez gaitzen lotsatu,

ta dago altxaturik,

ez gaitzen altxatu,

baizik ellegatu

noiznai ta mintzatu,

ta naitugunak eskatu.

 

An dago aditzeko

noiz naidugunean,

beti tratatzeko

humore onean,

eztaki punturik

artzen, dagonean

gure biotza kurturik.

 

An bada orazioan

komunikatzen da,

komunikazioan

ona apegatzen da,

Jesus onareki

jangoikostatzen da,

Jangoiko gizonareki.

 

Gaixtoak an ontzen

negar dolorosos,

justoak an artzen

sugar amorosos,

guziak protxatzen,

biotz piadosos

guziak baitu tratatzen.

 

Entendamentua

emen argitzen da,

Doktore Aingerua

emen egina da,

esperanza azitzen,

fedea bizten da,

karidadea goritzen.

 

Arima edertzen

eta sandutzen da,

biotza bizkortzen

eta alegratzen da,

gaitzetaik sendatus,

ones betetzen da,

Jaun onak komunikatus.

 

 

                Gubernatio

 

Ta probidenzia,

nork konsideratzen,

zeñeki guzia

duen gobernatzen,

ta aitaren gisara

humeok kidatzen

betiroko bizitzara?

 

Aitak humeari

aldiska dulzeak

maite duenari,

aldiska azoteak

ematentio bai,

zeren amoreak

alas olas ongi in nai.

 

Jangoiko onak ala

onak eta gaitzak

tu nasten bekala,

gogorrak, beratzak,

on naiez guziak,

gozoak ta latzak,

ontzeko bere onetsiak.

 

Ala naiz paloak

artu beraganik,

dire erregaloak,

amorez izanik,

salbatu naiez gu:

Zeruan iganik

eskerrak emanentugu.

 

 

                Custoditio

 

Berze fabore bat

iten dida andia,

ango aingeru bat

da nere guardia,

Jaunak manaturik:

Kuida nere ardia,

eztaien joan galdurik.

 

Sinezten badugu,

ditxosoak gara,

prinzipe bat dugu

jautsirik onara,

nola aur geben aurtzai

—fedea, non zara?—

ta nola ardi gonen artzai.

 

Beira bada beras,

ar miserablea

fedesko begias

aingeru amablea:

Argi eder garbia,

ona, admirablea

egiten zuri guardia!

 

O aingeru ona,

Jangoikoarena,

eneki dagona,

guardatzen nauena:

Argi ta kida ni,

nola Jaunarena,

ta salba benaza beti. Amen.

 

 

                Filiatio Mariae

 

Guardia ematea

guti bazekigu,

ama ta amantea,

bai ama eman digu:

Ta ama nolakoa?

Gogos eztakigu

pintatzen ere alakoa.

 

Amaren izena

da guzis gozoa,

mostratzen duena

piedade osoa,

ama gau duenak

du poderosoa,

emateko naituenak.

 

O ama Jaunaren

eta ama nerea,

mostra bez amaren

eneki amorea,

bizitzan, iltzean,

eta podorea

Jaunareki il ondorean.

 

 

                Cognatio

 

Ama ta erregina

au bere duenak,

bere da jakina,

tuela an direnak

goiti bereala,

ongi nai dutenak

anai arrebak bekala.

 

Maite barin badut

guzien burua,

beraren ordes dut

fabore aingerua,

ta ango guzieki

fabore zerua

beren erreginareki.

 

 

                Inspiratio

 

Zenbat eta zenbat

fabore egin dida!

Oraño berze bat

kontino iten dida:

Bera dago obratzen,

bera dagokida

barnetik beti inspiratzen.

 

Zer da au, Jauna, zer da?

Bere Espiritua

komunikatzen da;

nerea argitua

bere argis edertzen,

eta goritua

bere suan da erretzen.

 

Ala biotzera

da amoltsu mintzatzen

tiratus onera,

eta erretiratzen

gaitzetik, eta ala

zerura kidatzen

txar gau tiraka bekala.

 

 

                Cooperatio

 

Jangoikoan bizi

ta mogitzen gara,

beragatik ezi,

deus ere ezpaikara,

beraren menean

gu garena gara,

nola amaren barrenean.

 

Berak ez emanik,

deus ezin obratu

geurek geurenganik,

ez nai ta ez pensatu:

Onik barin bada,

ez ni, bai laudatu

bera, berak egina da.

 

Onean da lentzen,

berak du prestatzen,

berak du laguntzen,

berak du bukatzen,

graziaz guzia,

ta alare kontatzen

guretako irabazia.

 

Konta naituzunak

obra on biziak,

zuk egintuzunak,

andi ta txipiak,

egintu zureki

berak, ta guziak

zuk baño berak obeki.

 

Ala in eztuena

bego penaturik;

anitz in duena,

naiz alegraturik,

berai begokio

agradeziturik;

nork iago, iago zor dio.

 

 

                Protectio specialis

 

Baña nik, Jauna, nik

nola agradezitu

dutena orrenganik

bai errezibitu

berex? Ezi eneki

anitz egin ditu

eztuenak anitzeki.

 

Eneki zenbat den

ona, ta noraño

ni jaio baño len,

ta andik onaraño,

eztut nik oraño,

eztutegundaño

pagatuko araraño.

 

Oh! zenbat gaitzetaik

atra nau onera!

Heritasunetaik

ez nau utzi iltzera!

Zenbat peligrotan

ez utzi galtzera,

ez sartzera ere askotan!

 

Gaitz ineztudanak

orren faboreak,

on egintudanak

orren amoreak

ditut, ta in nuzkenak

orren mertxedeak:

Kulpak sollik neuronenak.

 

Oh! nere pausuak

zein ongi kidatu,

nolatropezuak

tuen apartatu

orrek; nik guzia

kontra malogratu,

gaizki pasatus bizia!

 

Ongi pasatzeko,

zer dida ukatu?

Sandu atratzeko,

zer zaida faltatu?

Berorren aldetik

guzia sobratu,

faltatu dut nik neuretik.

 

 

                Provissio

 

Kanpotik, barnetik

baditu medioak,

zerutik, lurretik

ere erremedioak:

Gizonak nai badu,

nonnai auxiloak;

guzia Jaunak eman du.

 

Duzu ia, kristioa,

Kristok prestaturik,

daiken prebenzioa,

bidean sarturik

grazia izateko,

ta ontan firmaturik

bere glorian sartzeko.

 

Fedea duzu len,

argia bekala,

ikusteko zein den

bide erreala,

nor den Jangoikoa,

Kristo bereala,

eben gauzak ta gogoa.

 

Gero da legea

ibiltzeko zuzen,

bai zuzen bidea,

beiratu, eztaien

eskui edo ezker

makurtu, ta daien

egin Jaunai guzis plazer.

 

Ta sakramentuak

tuzu graziaren

on instrumentuak,

zeñeki Jaunaren

odola aplikatu

daien, ta arimaren

ona logra ta aumentatu.

 

Or tuzu orazioak

eta predikuak,

kantak, bedeizioak,

libru sagratuak,

persona sanduak,

eben exenpluak,

artzaiak ta artzai-buruak.

 

Guzia eman zaizu,

nai barin baduzu.

Zer ia falta zaizu?

Egin bear duzu

zeure dena, orreki

Jauna lagun duzu:

Salbo zara Jaunareki.

 

 

                Praedestinatio...

                Salvatio... Glorificatio...

 

Badire fabore

irur sekretoak,

Jaunaren amore

onen efektoak,

jakin eztaizkenak

segur, ta afektoak

nai ta esperatzentuenak:

 

Predestinazioa

da eternidadeko

determinazioa,

berex atratzeko

bere eskojituak,

ta koronatzeko

Aitak hume kerituak.

 

Salbazioa bada

grazian da artzea,

ona barin bada,

ta besarkatzea

Jaunak onetsia

ta segurantzea,

naiz ez ageri guzia.

 

Glorifikazioa

betiko glorian

da koronazioa

bere konpañian

ditxosorena,

Jaunak an goitian

errege egiten duena.

 

Predestinaturik

naukan ni, grazian

emen firmaturik,

sartzeko glorian,

eztutseguranza,

bai nik memorian

orren ona, ta esperanza.

 

Ortako, Jauna, nik

señalerik ere

eztut neureganik,

mostra bat berere,

nik konfesatzen dut,

eztut nik batere;

orrenak bai kontatzentut.

 

Diot nik dutela

Jesus amazale,

onek dio dela

nere salbazale

orrek bialia;

dut au nik señale;

au dakidala balia. Amen.

 

Berorrek emana

dut nik señale gau,

berorrek errana

dut ere itz andi gau:

Mundua ain maite du

bai, ezi seme gau

bere bakarra eman du:

 

Sinezten duena

enebaitan, ori

eztaien kondena,

bai bizi eternoki,

zeren billatzera

galduak etorri

nitzan ni, ta salbatzera.

 

Bai san Pablok ere

zion orrengatik:

Karidade bere

geiegiagatik,

zeñeki maite gu

gaituen, orgatik

bere semea biali du.

 

Seme propiari

etzion barkatu,

baizik munduari

zuen entregatu

gu guziengatik,

guziak ia emantu

guri oneki onengatik  (Rom. 8).

 

On zaida erratea

Jesusek Martari:

Berriro biztea

ta bizitza naiz ni:

sineztatzen bada

nibaitan firmeki,

naiz il daien, bizikoda:

 

Bizi ta sinezten

duena nibaitan,

ori ezta ilen

betikos sekulan.

Sinezten duzu au?

Bai bai gogotikan,

Jauna, ni berea bainau:

 

Sinezten dut, ta asko

progu da egiaren,

Jangoiko egiasko

bakar biziaren

dela ori semea,

mundura etorri den

Kristo Jaun ezin obea.

 

Nik betiko onaren

au dut señalea,

Jesus arimaren

bai salbazalea,

orai graziaren

baita emanzalea

emen, eta an gloriaren.

 

Ditut señaleak

exzeso obratuak

ain admirableak,

orrek pasatuak,

orren amoreak,

orren trabajuak,

nekepenak, doloreak.

 

Ditut señaleak

Belengo ganbela,

sokak ta kateak

kolumna kruela

azote, aranzeak

eta kanabera,

gurutze, lanza ta itzeak.

 

Sakramentua dut

Señale andia

Presente non baitut

Jesus den guzia

Inik enetako

Janari edaria

Azi ñaies zerurako.

 

aurrekoa hurrengoa