KOSME DAMIAN TXURRUKA
ITXAS-GIZON UMANTARI DAGOKION OÑ-ALKIA

                Gipuzkoako euskeran

                Saritua izan zan Donostian 1881an

Ez da egia gizaldi askok

Zura dutela usteltzen,

Ez da ziurra urteak ere

Gaztea dutela zartzen,

Ez da jakiña gure bizitza

Denborak duela aitutzen,

Eta umantak beti bizirik

Nola ditugu ikusten?

Gizon txikien egiñ guztiak

Kia bezelaxen berdiñ,

Eriotzak putz egiñ orduko

Oi ditu denak desegiñ;

Umant argien azaiñ aundirik

Denborak nun ta noiz du ill?

Noiz eriotzak burrukatzeko

Biotzik dauka oiekiñ?

Nola zanpatzen duten umantak

Oñ-alki galant ederra,

Beren azaiñak zanpatu zuten

Eriotz zital okerra;

Illunduko onek aixago luke

Egun setiko izarra,

Itzali baño gizon ospatsu

Eta umanten izena.

Umant andiak nola dituan

Ainbeste Euskal-erriak,

Gaur alabatu gura nituke

Baten bertute argiak;

Milla ta aundiak badira ere

Emengo aitz zeiñ mendiak,

Dira geiago ta aundiagoak

Seme txit miragarriak.

Beraz, ez aite Arno i ere,

Ez aite izan aiñ arrua,

Ainbesterako altxaturikan

Lerden lerdenik burua;

Seme bat badek ire errian

Askozaz altuagoa,

Zeiñen oñ-alki, gaur ipintzeko

Ez aut billatzen naikoa.

Motrikok dauzakn mugen artean

I aiz txit errez barrutzen,

Kosme Txurrukak leku gaiego

Ordea ziguk eskatzen;

Erria ez ezik erresuma bat

Ez diat diña billatzen,

Bere izena nijoalako

Mundu guztian zabaltzen.

Apolo zure laguntasuna

Ederki letorkit emen,

Bial zadazu musa eder bat

Argitutzera gaur arren;

Baztar danetan nere kantua

Gozoro adi dezaten

Eta euskaldun umant batekiñ

Arri ta zurtu ditezen.

Zurtu ditezen txikiak oso,

Zurtu ditezen aundiak,

Zurtu ditezen gizon illunak,

Zurtu ditezen argiak;

Zurtu ditezen denak guztiak,

Enztunik bertute aundiak,

Gipuzkoako seme ernai baten

Guztizko miragarriak.

Miragarriak dirala guztiz

Esaten ez det lotsarik,

Probatzeko ere itztxo bi baño

Ez ditut bear besterik;

Mundu gztiak ikusi beza

Ote diodan gezurrik,

Ote diodan Txurrukagatik

Izan du ez dan gauzarik.

Nun da bestela itxas-gauzetan

Nun da onekin berdiña?

Nun da Txurrukak aiña lan aundi

Nun da beste bat egiña?

Nun armari ta buruzaririk?

Nun au lako mapagiña?

Nun izkribatzen, nun arkitzenda

Nun Kosme beziñ bikaiña?

Ez det billatzen liburuetan

Bat jartzekorik onduan,

Ez det billatzen ainbeste doaiz

Jantzirik onen moduan;

Ez det billatzen gaurkuan,

Ez det topatzen, ez det arkitzen

Iñortxo ere munduan.

Bakar bakarrik billatutzen det

Kosme Txurruka aundia,

Bakar bakarrik topatutzen det

Doai danakin jantzia,

Bakarrik nola izar danetan

Argien dan Eguzkia,

Kosme ere da itxas-gizonen

Umant danetan nausia.

Kondairak kanta beza nai badu

Ill zala gure umanta,

Irabazirik Trafalgarreko

Jazarran toki galanta;

Kantatuko det baña nik beti,

Ori orrela ez dala,

Koroi ederra gozatzera igo

Zuela zeruetara.

Kantatuko det bizi zaigula,

Gizon aiñ miragarria,

Kantatuko det bere bizia

Dala eziñ ilgarria;

Kantatuko det bizitza ori

Dala umanten saria,

Umant artean zeruan berriz

Dala Txurruka jarria.

Oh! Kosme, jaso albanizuke

Gaur nai nukean dorria!

Itxasoaren erdi erdian

Olimpo beziñ aundia!

Bere gañean ikuste arren

Altasunez zu jarria,

Zeradelako España baten

Seme aiñ onragarria.

Orrelakoxe jargoi eder bat

Zerorrek dezu merezi,

Arrigarrizko bertute oiekin

Dezulako irabatzi,

Mundu danari beatz onekin

Zatzaiodan erakutsi,

Oiuz esanaz ara an! Txurruka,

Nun jarri dedan ikusi.