JAUNGOIKUA ETA FORUAK

                Eskribidu zan 1896an

                gure Aretxaren azpian irakurteko ustez,

                Euskalerriako Alkartadeko

                lagunen aurrean Garagarrillean

Zeruak nozbait urratutean

Gure katea lodia,

Lazotik librau egiñikoan

Zelan asten dan txoria;

Alantxe bardin abiauko da

Kantuz Euskaldun Erria,

Dirudiala pozaren pozaz

Beronek txantxangorria,

Ez Gaztelako kabelai ixill

Txori arrapalaria.

Ez dau barruan luzaro poza

Onek gordeko itorik,

Ezpada laster agertuko dau

Biotzak gañez egiñik;

Egon zalako ainbeste urtean

Kartzelan legez sarturik,

Ta ikustean zarratzen eben

Ormak lurrera botarik,

Zer jasoko dan egun areitan

Ez dakit orain ondo nik.

Oh guk orduan zelako kantuz

Dogun Zerua alabauko!

Gure Jaungoiko euskaldunena

Oh zelan dogu ondrauko!

Zelan ditugun berak eindako

Mesede danak kontauko!

Zergaitik diran gaurko negarrok

Jarriko siku betiko,

Uste doguzan egun ederrak

Diralako elduko.

Ze naigabea baña gaur dago

Euskaldun zintzo danetan!

Zeintzuk dituen biotzak triste

Sarritan gorantz altzetan,

Dakuselako Arbola zarra

Igarrik suster danetan,

Bere bizian jazo ez dana

Jazorik Erri onetan,

Non egun onak irago eta

Bizi garean dongetan.

Triste bai, triste dabiltz benetan,

Gaur gure nekazariak,

Mendietako artzaiñak mutu,

Gorderik txistu zoliak,

Ixil ixillik basoetako

Burdi irrintzalariak,

Itxasoetan bela baltzakaz

Arrantzalien ontziak;

Poza guztia galdu bagarik

Utsik dakustaz mendiak!

Berdez jantzirik eurok kantetan

Deuskue esperantzea,

Eurok ez dabe oraindik galdu

Antxiña euken legea,

Lenago legez bardin gaur bere

Nai dabe jarraitutea,

Euren euskaldun izen ederrak

Sekula bere ez galtzea,

Eta geixoak euren urakaz

Urtero osatutea!

Orrexegaitik nik bere ditut

Negarrak daridazala,

Goix guztietan zuzentzen gorantz

Begiok mendietara,

Jakin gurarik errekatxoak

Ete dakarren nigana,

Barri onen bat poztu dakidan

Biotz gaur triste dodana;

Ogei urtean gagozalako

Niniben katigu ala!

Eta txarkuok beti diñoste:

Zutik badagoz mendiak,

Uren bearrak ez dituala

Illgo euskaldun erriak;

Atxok zuzenik bere badaukez

Euren buru zar zuriak,

Aiñ gitxi erre Gaztelan legez

Eguzki sutsu goriak,

Eurok izango jakuzalako

Kerizpe egiñlariak.

Erri onetan gaur arte beti

Mendi eta atx altuak,

Izan zirean gure gaztelu

Jagola guztiz senduak,

Eurak buruak daukezalako

Iya zeruan sartuak,

Augaitik ziran kanpotarrentzat

Jaritxi ezindakuak,

Agaitik emen ez eben artu

Orporik kasta gaiztuak.

Ai! Baña Erri libre eder au

Lotuta dabe gaur jarri!

Ai! orain deutse buztarritzar bat

Samatik estu berari!

Beragaz naste baita gañera

Burdi astun bat ezarri,

Erdaldun oso gaur onek dala

Egingo luke irudi,

Baldin deituko ezpaleuskio

Euskaraz Jaungoikoari.

Euskaraz deutsa berari dei ta

Eskatzen ordu danetan,

Arren begiak jarri daizala

Errukiz Erri onetan,

Egin badogu lenago utsik

Damu sogula benetan,

Oraiñ nekatu gura dogula

Utsik euskaldun gauzetan,

Sartu bagarik barrien barri

Geiago erdaldunetan.

Bakar bakarrik guk gura dogu

Guraso zarren legea,

Geure euskaldun Jaungoikoagaz

Foruen libertadea;

Ortik kanpora guratzat beti

Beste dana zan dongea,

Ekarrelako beti nastea,

Burruka ta ezdabaidea,

Zeñen frutuak aor zelan jarri

Deuskun Aretx zar maitea.

Gu erdaldundu giñealako

Arbola, zara igartu,

Motzakin nastau garealako

Orri bagarik geratu,

Maketoakin batzeagaitik

Guk geuk zaitugu amatitu;

Baña gaur zelan oker egiña

Garbiro dogun ezautu,

Arbola gazte zure semea

Nai dogu obeto maitetu.

Zu zara bada gure pozgarri

Aretx Arbola semea!

Zugaz nai dgou aurrera zaindu

Obeto zarren legea,

Zelan zarean aiñ Aita zar ta

Euskaldunaren umea,

Bere lekuan guretzat izan

Zaitezan ortxe ordea,

Deituko deutsut zu zareala

Euskaldun Esperantzea.

Deituko deutsut Euskalerriko

Goixeko izar barria,

Zatorkuzana gure zerua

Jartera oso garbia;

Desagerturik iluntzen daben

Laño baltz astun guztia,

Udan uda ta, neguan negu,

Egiñik eguraldia,

Eldu dakigun ainbat lasterren

Justiziaren aldia.

Ondo dakit nik Iratargia

Eguzkiaren eskean,

Ibilten dala aren argiaz

Zuzendu gaizan gabean,

Jakitun onak gura badabe

Lege onik jarri lurrean

Zugana eldu bearko dabe

Ikaslarien antzean,

Lauburu zarra dakartzulako

Lege guztien gañean.

Orrexegaitik zure Ait-orren

Azpiko erabagiak,

Len beti ziran gu zuzentzeko

Zuzi gartsu ta biziak,

Itxas gizonai oi deutsen legez

Portuko farol argiak.

Orren legeak gu argiturik

Geunkazan bide garbiak,

Baña gaur doguz illunak eta

Aldats zorrotzez josiak.

Au ez bada bide zelaia,

Ezpada latz ta pikea,

Au egunerik egunero da

Osasun ona galtzea

Au da Uso bat apurka apurka

Zepotzar baten sartzea,

Gura dalako luma bagarik

Gero bertantxe istea,

Jaritxi dedin egunen baten

Egoak ebagitea.

Orrexegaitik miñaren miñaz

Atzo Arbola zar oni,

Oiz gañera nekez igota

Begira nintxakon jarri,

Ta gomutaurik gura erruak

Zelan deuskuen ipiñi,

Neure biotz au damuen damuz

Egiñik bertan erdi bi,

Oiñen gañean egon ezinda

Lurrera nintzan jausi ni!

Baña edurra lako egazti

Zuri bat urreraturik,

Ak esan eutsan gu salbetako

Dala ontzi bat bakarrik,

Jaungoikoa ta Foruak utsik,

Bertako belan jarririk,

Anaia adnok arka orretan

Sartzen bagiñan baturik,

Noek legetxe guk genduala

Urten go sano bizirik.

Ontzi orregaz jo daikegula

Oraindik euskal-portura,

Aretx gazte au osasunagaz

Bizi leiteken lekura,

Egazti aren berbak ain sartu

Zelan jatazan barrura,

Anaia danai iragartea

Etorri jatan burura

Alan kontu au esan baño len

Eneban bada ill gura!

Auxe ementxe esate arren

Oh! Aretx gazte zardena!

Onaxe nator neure anaiai

Kontu au azaldutera,

Danai deiturik bai, datozala

Ontzi onetan sartzera,

Ez gaitezela maketoakin

Geiago nastau aurrera,

Nai badabe eurak jarri daiela

Legea gura antzera.

Oh! Esperantza gura zarean

Aretx samur ta laztana!

Orra or datoz Bizkaia legez

Gipuzkoa ta Araba,

Orra or dator oneen antzera

Bai, Nafarroa azkarra,

Baita Frantzian beste anaiak

Diñoe elduko dirala,

Zazpirok egin daigun Erri bat

Deritxakona Euskara.

Bai, Eguzkia, markau egizak

Eske gagozan orduak,

Baita argitu guretzat izan

Diranak areriuak,

Ainabat lasterren kontuan jausi

Daitezan euren buruak,

Ezaguturik gure legeak

Dirala Jaungoikozkuak,

Ots egin daien bear dirala

Bizti euskaldforuak.