BIZI DA AMA EUSKERA
Saritua izan zan 1880an Mauleonen
Iru gaubela Amari egiñaz
Neguan arbolapian,
Neure begiak ilortu ezinda
Bere buruko zapian;
Jaunak ez baleust gorde bizia
Ainbeste miñen erdian,
Bakezko lotan arimiai ta
Gorputza neukan obian.
Eguzki ederrak ikuste ez arren
Negargarri au lurrian,
Odei illun bat ipini eban
Arpegiaren aurrian;
Baltzez jantzirik agertu oi zan
Damuz goixian goixian,
Gorde illargia. lotsaz izarrak
Gabaz azaltzen etziran.
Ni gisajo au, Amari munka
Bekoki ta begietan,
Sur, ezpan, okotz matralla biai,
Esku eta oñ otzetan,
Erdeldun askok ikusi arren
Estura samin orretan,
Ezer ez utsa bazan legetxe
Aurrera euren bidietan.
Irugarrengo gau erdirako
Eztarri an sarratu zan.
Begiak agor, pultsuak geldi.
Ozta-ozta bizi nintzan;
Gizon argitsu bizi eder bat
Nun dakustan zeruetan,
Zuriz jantzita odei gain baten
Lauburuagaz eskuetan.
Ule luze ta bizar urdiñez
Agura itzaltsu bat zan,
Odei gañian puzkatzen geldi
Ikusi neian egon zan;
Asi zanian baña beruntza
Ez dakit nola ez zelan,
Oñaztarri bat baño lenago
Jausten jat albuan bertan.
Justuri batek alako otsik
Ez dau iñoz atera,
Mendiak dar-dar, itzak lokaka
Euskel-erria ikara,
Arri bat legez ni otz ta gogor
Iya zentzun asko baga,
Otso gozo batek bertati diñost
Jaunak gorde zagitzala.
Bakia zugaz, baita anaiakaz
Natortzu iragartera,
Tubal aita naz, zerutik nator
Amatxo osatutera,
Atsegin eta pozez beterik
Zerutar danak batera,
Kantetan dabe: izketa artian
Garbiena da euskera.
Omen artian baña nituzan
Entzun nik zure negarrak,
Aitu nituzan zerurañoko
Zure dei eta deadarrak;
Beian itxirik illargia ta
Eguzkia zein izarrak,
Oraindik gora igoten eben
Amodio orren sugarrak.
Baña nasaitu, atseden zaite,
Seme maite, ez da ill, Ama,
Ume gaiztuen atsekabiak
Geixotu dabe orrela;
Orain guztiak negar dabe egin
Ezaguturik okerra,
Ill dalakuan beti betiko,
Euskera Ama laztana.
Negar dabe egin Bizkaiak eta
Araba ta Gipuzkoak,
Negar dabe egin Naparrak eta
Euskeldun Frantziakuak;
Oraiñ arteko uts egitiak
Daukazuez parkatuak,
Baldin bazare aurrera izaten
Anaiok alkar artuak.
Auxe esanda, putz egin eutsan
Ama geixuari aotik,
Eta bertati gazte bat legez
Oñen gañera zan zutik;
Eta dirautsa: Ama jatsi naz
Zeruetatik zugaitik,
Seme leial au ill zinñala ta
Neukalako otsez lurretik.
Biziko zara baña zu emen.
Munduak dirauan arte,
Lur onetara etorri ziñan
Neugaz oraiñ lau milla urte,
Etsai gaiztuak gerra miñ asko
Ta zauri egin deutsue,
Baña oraindik Ama bizkorrik
Ikusi bear zaitue.
Agur zerura banua; eta
Geiago etzan ikusi,
Ama bakarrik neuri begira
Eta ni barriz berari,
Zabal-zabalik bere besuak
Eustazan laster ezarri,
Sotil ta umil entzun neutsazan
Berba samurrok berari:
Pasiño latza irago dot; ai!
Juan diran egunetan,
Neure arimau neukan ala ez
Ez dakit gorputz onetan;
Indar barri ta bizi bat
Biotzian dot sometan,
Odol gaztia darabildala
Uste dot neure zanetan.
Seme guztiai esan eiezu
Bizirik nazala emen,
Ta datozela txar eta onaK
Danak ikusi nagien;
Mundua mundu arbolapian
Bizirik euki naizuen
Berbeta gozo eder onetan
Saiatu danok egiten.
Egia da bai, ume-zurtz gagoz
Foru baga lotsrian,
Baña emongo arbola onek dauz
Orriak udabarriak;
Negu gogor ta ekatx andiak
Artu gaitue erdian,
Ainbeste gatxez ez gara egon
Lneago Euskel-errian.
Baña begira, neure semia,
Arbola oni an goian,
Nun antxiñako Lauburu zarra
Zelan daukan agirian;
Esan egizu lotsarik baga
Ta arrokeria andian,
Beste gauzarik ez dala adorau
Sekula Euskel-errian.
Zuaz, barriro dirautsut eta
Neure bedeinkaziñuaz,
Zuaz, anaiak argitutera
Emen ikusi dozunaz;
Baña ez arren geiago nastu
Erdeldunen oiturakaz,
Neugaz bakarrik biziko zare
Munduan atsegiñakaz.
Irakatsiok entzun neutsazan
Malkuak gorde eziñik,
Aldendu nintzan, esku-oñetan
Laztan gozoz mun egiñik,
Neure erriari iragartera
Ez dala ez ill Amarik,
Eta anaiok gaitiala izan
Euskeldun garbi bakarrik.
Neure anaiak, bat izan beti
Euskeldun siniskeretan,
Bat izan geure uste, eretxi,
Gogo eta asmuetan;
Fede bizi bat baldin badogu
Biotz eta arimetan,
Bakez oraindik biziko gara
Mendi, atx eta ibarretan.
|