ETXAHUNEN BIZITZIAREN KHANTORIA

        1834

                (La chanson de sa vie)

                Monsieur le Procurur du Roy il y a queque temps

                que vous m'avois un honneur singulier en me faisant

                coumparetre a devant un parisien n'étant capable

                de vous satisfer alors je vous avois promis

                de vous donner l'histoire de ma vie par chaçons

                Basques avec la traduction francoise dont je tardé

                de vous tenir ma promesse jusque le momant,

                connessant indigne de coumparaitre davant vos yeux

                mais aujourdhy mon incapacité au coté ma necessité

                me força de jetter à vos pieds en vous demandant

                une grace en le dernier versset de mes tristes chanchons.

Musde Clerice jauna Badizü denbora

zure salütatzera, jin gein ninzala

hitzaman ükhen neizün dakizün bezala

Ene bizitziaren, koblas ezartera

egün huna nitzaizü kopiarekila

Etxahonen zorthia izanda aiphatü

mündian gütik dila haboro sofritü

ene persona tristik hurazin kausatü

aitetamer beininzan haurreti hügüntü

edertarzünes praube, ninzalakos sorthü

ene lehen urthia, nin karzeratia

amak idor bihotza, bai eta thitia

ni khüñati marrakas beinian gosia

amak ene nigarrez ez aldis anxia

nahis eginlizadan jinkuak deitzia

ene biden urthian banunduen xüti

desprimatüs khexünin arrebabateki

eramaiten beitzeitan ogia esküti

eta nihau tratatzen, ardüra krüdelki

ikhusirik amari etzeiola gaitzi.

hirur gerren urthekos, ninzan elhestatzen

nula tratatzen nündin, arrebak erraiten

bena hari gezürrak, hobeki sinhesten

ardüra beitzeritan, nigar eragiten

amak ixil artino, nindian zehatzen.

laurak kunplitü gabe, banian anaie

zaflerasten beinündin, arrebak herere

gero egiten banin, nik haier deusere

amak haier pharkatzen faltak bethiere

eta ni erhakatzen, pietate gabe.

Bostak nütianekos, aitanin ordükos

ene figüra tristis, hasirik ondikos

etxenko bestik ere, ikhus aldi oros

hari enzün nausetzas, eni injürios

mesperetxü geibaten, ninzan heki geros

Bethe nütinin seiak ama ene engrat

hari plaser egiten, ni ari ahalas

eta harek ordari aurhider ophilak

apairietan ere hobe haien phezak

üdüri ni haurretan, nündiala bastart

Bethe nütinin zaspi izan ninzan hasi

amaren zerbütxatzen, ahalas ümilki

lanik zianin haurren, mania nik bethi

gero beste aurrhider, gust egitegati

gaiski salzen nündian ene aitareki

zortzi gerren urthia nian eskolako

nik hanere zorthia, etxen bezalako

etxen esklabo dena, beita kanpun niatho

halakuen khidiak bethiere gaisto

hartakos nik han ere esprabia franko

Bederatzü gerrena nin nahin aphestü

nahis aita etamer, ephaxüti khentü

bena ez lagünzera, nik hurak gogatü

jinkuak eman donna, nitan nül agitü

ene suita tristik, beiterit markatü

hamar gerren urthia nian xangrireki

aitak enündilakos, eskola erazi

nahi beinündin ordin trabaillaerazi

eta es nik indarrik, haurrin hazis gaiski

ordin haren mendekik, izan zeistan hasi

hameka gerrenekos, nin aita pharkatzen

hari khausitü nahis, indarra bortxatzen

harek errekunpensa, zeitana egiten

egisaitak beinündin, primü bere fontsen

ene desprimützia, zeritan tzekhatzen

hamabi gerrenian, ni goizik lanian

ustes aita kontriri, khausitüreninan

harek beste aurrhidik, üsten aiserian

eta halere haien obretzas lorian

aldis nik jaten neron, arthuri dolian

hama hirur dena nin mithileki lanin

ustes aita pharkatzes irabaziren nin

harek zeitan eskerrak pharkatünianin

ene odol agria, sobera errezin

ene osagarria, galerazi beitzin

hamabost gerreneko, ni es deusetako

egoitera ez ausat etez hun laneko

mithila, odrereki lanin bortxatzeko

edo eta bestela, ene zaflatzeko

halere nik hobena, hura enetako

hamaseiden urthia, nin desolatia

hilik ama handia, nik nian althia

gerosti etxenian, hun ene trenpia

ene errekitia, nitzas trüfatzia

eta beste haurrena salda berhezia

hamazaspi gerrenin ni üsatü treñin

ene etxeko kontren, mesperetzien pin

neskatotiobat zian, aitak hartü ordin

eni dolüzeitala, erakasten beitzin

hura beinin maithatü, bien zori gaitzin

hamazortzi gerrena nianin kunplitü

ene bekhatia zen izan püblikatü

eta ni ene aitas jinkuak pünitü

egüsaita beinian, hares desgustatü

ene desprimützera zeritan gogatü

hemeretzü denian, primajen xangriti

abanzü egin nian ene büris gainti

hirur etxalte beinin galdü aitagati

eta es amak ere, nahi primürazi

nik nahi eninaren, espüsatzes baizi

hogeiak nütineko, nik khidiak galtho

nun ziradin solasak, hetat juaiteko

eta nik aldis gusta, nihau egoiteko

ene phena xangries, nigar egiteko

ene gaste denbora ükhendüt halako

Hogei eta bat denin, egin nin khortia

amuriorik gabe o gaxo tristia

ustes erosten nian aitamen bakia

erosi ükhen nian ene thürmentia

nahi gabes kitatü ene sor lekhia

hogei eta bi denin eskuntüs dolünin

ordükos beinakian, zernian saihexin

ene osaba ere hilzeritan ordin

lehen khentü primajen berris eman gein

ene aitazas baizi, emaiten beitzütin

hogeita hirur denin jin zeristan hunak

osabak hilzerakun, eman gei zeistanak

aitak beste haurreki erosi tzikanak

eneki prozeskako, hun ziren züzenak

eta dobla erazi, nik nütian phenak

hogei eta lau denin ama hil zeritan

eta aita benjatü aurrhideki bertan

jüstizias partajü, galthatü zeritan

nik nahi akumudüs beria harzezan

bena harek nahigo, ni despendios jan

hogei eta bost denin, banian bihots min

aita fraudas sarthürik, ordeñüs ükhenin

hari bühürtü nahis, ni prozeskan ordin

egünak jüstizian, eta gaiak bidin

eta ene aizuak emastiren ohin.

hogeita sei denian banin bost etxeko

ni galnendin nahian, ene beretxeko

lus falsübat zeitan jin skandaletako

ezin pazenziatüs nik emailia jo

eta süjet hares, harerazi presu

kunplitü nütianin, hogei eta zaspi

emastis nündin aitak, delonza erazi

ene müble kabalik, aurridek edeki

ni nahis ene hunen, exaier edeki

kaxota xilatürik, kanpulat eskapi

kunplitü nütianin hogei eta zortzi

exaiak enen jaten, ni aldis ihesi

emastiren osaba, nin othoierazi

etxaltik sal zitzan, nenzan librerazi

bena ni emastiak, ordin harerazi

hogita bederatzik nütinin kunplitü

aitak zeitan haurreki prozesa phusatü

ene presus izanes, defautes jüjatü

ene hirur etxaltik, ordian beretü

eta ez gastelilat eni sosbat heltü

hogeta hamarrenin, hileri kaxotin

jüje haier gorderik, sabrekaldik bürin

jaunliera zeritan, jabeki bat egin

eta ez ikhustera, ihur ützi ordin

loxas eginzin krima jüjek lezen jakin

Kunplitü nütianin, hogita hamekak

emastik egin zeitan, jaunareki bastart

ezarten beinüdian, feit harek kanpulat

kondenerazi nündin, ordin jaunlierak

loxas püniras nezan, egin zeitan plagas

kunplitü nütianin hogeita hamabi

ajenerat nündien prauberik igorri

khaliñabat lephoti jandarmak thirari

ene zaiñek es nahi khorpitza egari

heltünündien airin, ezines ebili

hogeta hamahirur dena nian triste

ajenen beharnila hil beinian uste

sekursik ezin ükhen, hanko jana kuntre

finirasten nündian, emastiak hanxe

espaleit jinkuk heltü, xaho atharratze

hogita hamalaura, nian alagera

uste beinin ajenen, libratzen ninzala

bena gaiski saldürik, emastik harzara

kondüsitü nündien, brigadas brigada

hanko borthan hartürik, donaphalegira

hogita hamabostin, ni donaphalegin

han hil beharniala, düdarik espeinin

hanko jaun jüjetara, zen emastia jin

han perieras nenzen her othoiak egin

eta ni haren despit hek libratü ordin

hogita hamesein, ninzan etxen sarthü

fonsa engajatürik, emastiak bathü

hirur milla liberas hunak debenitü

eta bost edo seies, zorrak emendatü

halere arragretik, es eni markatü

hogita hamazaspin ni exaien artin

haien nabastarrien ezin süportatin

kolpatü ükhen zien gaibates ülhünpin

ene adiskidebat exaba zen ustin

eta eni behartü, berris ihes egin

hogita hamazortzin, gorde nin lekia

loxas nausilekhidan hartan jüstizia

eni deus eman gabe, zianak tritia

egin zeitan exaier harerazitia

eta gero beraren, hen nausi sartzia

hogeita hemeretzin nik paubeko khortin

zaspi jakile falsü banütian khantin

hanko jaun jüjer erran, nik zer sofritünin

eta ene plentetzas, hek kasetak egin

eta nihau ezari dolüs libertatin

Berrogeden urthian ninzan etxen sarthü

jakile falsü jinak, han etxezain bathü

ene bortan sartzeti, haiek defendatü

bost lekhütako primü, izan zena sorthü

etxesbat egin gabe, ostatin gabetü

Berregei eta batin prozesbat hasinin

fonsa edo saria bata nahi beinin

arbitrek ni trunpatü presentik espeinin

haiek ni sinerazi zertan espeinekin

eta hartze nianas, kitanxa eragin

Berrogita bidena nianin kunplitü

ene xangriak zeistan sobera gañitü

mündüs mündü beininzan pelegri phartitü

ene phenak bihotzin, bost reino traukatü

errumako hirian, khomentian sarthü

Berrogita hirurin nündüzün khomentin

haurren nin arrainkürak, erratzen beinündin

haren ezin sofritüs, ni franziarat jin

pasaporta desegin ankonako hirin

eta presu ezari toskanako lürrin

Berrogei eta laurin izan ninzan jalki

berrogeta hamabost gerren gastelüti

nimaseko hirian egonik hil exi

araues espeininzan sofritürik aski

jin ninzan bataliara, ene exaieki

Berroge eta bostin seis prozes hasinin

aita jinkuk deithürik, haren huna beinin

eta ene haurreki sarthü ene hunin

hen amareki ere jarri ünionin

estelarik etxaten senharraren ohin.

Berrogei eta sein nian thürmentia

ene lekhü galdiren, ezin xüxentia

eni benjatzes junik, ikusten hatia

igortiak egiten eneti jatia

haren süportatzeko, behar pazenzia

kunplitü nütianin, berregeta zaspi

haurren zerbait geinhatzen izan ninzan hasi

geinhazale lagüna zortiak attaki

musde maitiak hura, musde etxatzeki

defis jaun presidenta, gati librerazi

Berrogei eta zortzik orai dütüt bethe

hontan seme bat garda sarthü nahi nüke

eta hartako behar nik autoritate

erregeren beitzira zü proküradore

jauna zük egidazü hartako fabore

        Monsieur,

        Je vous demande excuse le fautes que le hate ma fit faire, quant aux griefs que je les explique pour les sujet de ces coublets je ne rien ajouté plutot diminué et aux années accordées avec les soufences il a put être quelque changement c'est a dire 2 question ils pourront être arribés dans un an quoique je les ai mis an par an et je mis le 31e avant le 30. Si vous soucie de les faire copier vous faires observer.

        Monsieur Monsieur j'avoé je né rien mis qu'il soit digne de votre attention ni soufert rien moins que je écrit.

        Je vous salue avec le plus profond respec par votre estimabre perssonne.

Topet dit Etchahon