AGURE-KANTA

Negu beltzaren beltzenetako

jai arratsalde batean

nere gelaren leyo-zulotik

begira negon pakean;

anima bizi bat bakarra-re

etzan agiri kalean;

etxeko denak festan ziran ta,

bakarrik nintzan etxean.

Esango nuan lotan zeudela

mur-murrak ixill osuan,

senti ezpanu era batera

norbait kantari auzuan,

boz bigun, makal, samurgarrian,

esakera samintsuan...

Gizon zar baten kantua zan ta

ara emen zer esantzuan.

«Jarrita nauka bakartadean

indar-ezaren indarrak,

negar soñuan kantari nago

nere barruko negarrak,

nere barruko negarrak!

Oroimen bizi t'ibilkariak

nere aurrean, nasturik,

a!, zenbat jolas ipintzen dizkan

gozo ziranak mindurik,

gozo ziranak mindurik!

Gaztea nintzan! Gizon sendua,

gogor, indartsu, lerdena:

azkarrak ziran lagunak bañan

ni danetan azkarrena..

Bai!, danetan azkarrena.

Gaur, indar gabe besuak eta

begiak dauzkat lausuak.

burua zuri, belarriak gor

eta txit sorrak pausuak,

eta txit sorrak; pausuak...

Festarik bazan inguruetan

lagunak nituan billa;

juaten nintzan alai ta garbi,

arturik nere makilla,

emen daukatan makilla.

Gaur ere leku bazter ontara

datorkit fest'oyartzuna.

O! Zertarako! Asearentzat

dena da garraztasuna,

den-dena garraztasuna

Festa-oyarzun urrutikoa,

nola zu zatoz nigana?

Ai! Neretzako mingarri zera,

gaztearentzat laztana...

gaztearentzat laztana...

Zoazkit, bada, nere ondotik,

txoratu itzazu gazteak.

Badaukazu lan: oyek zartzean...

Atzetik datoz besteak,

atzetik datoz besteak..

            *  *  *

Nere sasoiko gizon lagunak

il ziran danak, negarrez!

Laster askoan ikusi ditut

ayen senideak farrez,

ayen senideak farrez!

Bakarrik nago goizean eta

arratsaldean bakarrik,

gaurko egunean iñork eztu nai

aldamenean aur zarrik.

iñork eztu nai aur zarrik.

Egur igarra bezala nauke

sutondoan baztertua,

suaren garra daukat laguntzat

ta nere Jaun zerukua,

baitare Jaun zerukua.

Zertarako da egur igarra

len izanarren ezea?

Zertarako da landara zimel

lore ta likurt gabea,

lore ta likurt gabea...?

Nere aurrera iñoiz badator

etxeko gizon gaztea,

galdetutzen dit ajol-antzean:

«Nola dago aiton gurea?

nola dago aiton gurea?

Ai! Ezpaneki berea dala

ajola gezurrezkua!

Ez nuan noski orain jakingo

nola dan gaurko mundua,

nola dan gaurko mundua.

            *  *  *

Ikaraz nago, beti bildurrez;

eztakit ondo zergatik.

Onenbestean gizona aultzeko

badu neguak indarrik?

Nik ikusi det lenago ere

Izarraitz gaña lañotan,

nik ikusi det elur txuria

Ernio mendiñ askotan:

Nik ikusi det zeru goibela

lurrari argia kentzen,

nik ikusi det ekaitz gaiztoa

itxas gizonak ondatzen:

Nik ikusi det olatutzarra

pitsez aitzetan burruka;

ik ikusi det negu-txoria

triste aidean oyuka:

Nik ikusi det egun laburra,

gaua izarrik gabea;

truixu ekaitz ta txingor artean,

eztet nik galdu pakea.

Neguan bertan neretzat beti

alaiak ziran egunak;

nolatan. bada, ikaratzen nau

negu beltzaren illunak?

Zerren orduan, gaztea nintzan!

osasun eder batekin;

zergatik neukan udaberria

beti barruan nerekiñ!

            *  *  *

Negua da ta gogoz euriak

kaleak bustitzen ditu;

nola ni ere negua naizen

malkoak ezin gelditu,

malkoak ezin gelditu!

Aseko dira euriz landarak

eta berdetu kanpoak...

Ni, legorrago geldituko naiz

ixuritzean malkoak,

barren barrengo malkoak!

A! Zeñ otza dan gaurko aizea!

Nola ni nagon ikara!

Leyo-zulotik oyuka dator

gizon illtzaille gisara,

gizon illtzaille gisara.

Legor ta zalla dakat gorputza,

bañan anima samurra;

nere anima da zerurako

gorputzarentzat... or lurra,

gorputzarentzat or lurra.

Biyak nik maita! Baño geiago

anima, nere jabia.

Pensamentuen jayo-tokia,

sentimentuen kabia!

sentimentuen kabia!

Bakartadean billatu nai det

animarako osasuna;

bakartadean billatu bear

malkoen gozotasuna,

malkoen gozotasuna!»

Kantari zarra ixildutzean,

oso samurrik nenguan;

kantua daukat gaurdaño ere

ementxen, belarronduan,

damorrigarri, bigun, tristea,

negargarrizko soiñuan...

Etzait aztuko kantari zarra,

etzait aztuko beinguan!

                        «Euskal Festak Mondragonen. Oroimengarria»,

                                Donostia, 1896, 24-28. orr.;

                        Euskal Erria 35 (1896) 12-14;

                        Euskalzale 1 (1897) 186;

                        Baserritarra 7 (1910, 152.zk.) 2;

                        Olerti 6 (1964, 3-4.zk.) 7 [Zat.];

                        Redención 40 (1964, 425.zk.) 14;

                        Ondarrak, 135-141;

                        Aranzazu (1966) 33a [Zat.].