PIERROT ETA XARROT

(Bordeleko Herri Liburutegia, MS 1695, 22.

I. Mozosen transkripzioa, Ihauteria Euskal Literaturan,

Eusko Ikaskuntza. Donostia, 1986)

(...)

                (Pierrot jelgi sonez)

        Pierrot

Ah Phantzart! Hire irusa

eta hire lagünena!

Eztük segürki berdin

ororen sortzeko orena.

Hi bezala ezkuntzeko

balin banitz ni ere,

imita ahal hindirot

zenbeit aldiz bedere.

Ezkuntzeko nintzanian

beste gisaz nündian.

Ihuren arrenkhürarik ez

eta zenbeit sos sakolan.

Halere üdüri zitada

enintzala untsa orano,

bena egün hala banintz

enirok desira haboro.

Orai badiat familia

eta ükheiteko bidia,

etxian nihaur, laur gerren

eta emaztia izorra lodia.

Ezpeitü auherretan

hanitx denbora galdü,

eta mirakuillü date

lehenagokua ezpadü.

Bena deüs balio badü

ene atentzioniak,

harek uste beno hobeki

eginen tik khuntiak.

Ezpalin bada enia

ezterot pharkatüren.

Segürki kartier hontan

eniz hanitx zahartüren.

Ah ezkuntiak abis hunik

ziek düzie emaiten,

bena ezkuntzeko denak

maleruski ez sinhesten.

Ezkuntzeko denari

üdüri zaio bethi,

emazte bateki beizi

eztitekela bizi.

Ordian direla hasten

gizunaren plazerak,

bai preseski salduetan

haren ürkha bülhürrak.

Adio jenthe hunak

sobera erran niroke,

eta eztit prefeitürik

beizik konfüsione.

                (erretira sonez)

                (Phantzart jelgi lagüneki)

                        (...)

                (Pierrot juan ohialat)

                (Xarrot jelgi eta paseia)

        Xarrot

Jenthe hunak ala beiniz

estatü tristian!

Eta kontsolazale hunik

ez aldiz etxian!

Arauez nihaurek ere

ene ogenak badütüt,

bena enizate untsa

güstü huntan behar badüt.

Ezta aise bunet batez

bi bürüren kukutzia,

hori da gure etxeko

konparantza güzia.

                (juan ohialat sonez)

        Xarrot

Aiei, aiei Pierrot!

Hanitx gaisto dit trenpia!

Inposiblezki gaur

sorthü behar dit hümia!

Othoi, jeiki zite

eta sü haundi bat egin,

hartan berotzera

ni ere jeiki nadin.

        Pierrot

Zük eztüzü orano

betherik tenoria,

edo bestela haurra

eztükezü enia.

Gure lanian hastiak

bazakit zenbat dien,

bai eta haurrak jiteko

zenbat denbora behar dien.

        Xarrot

Zer erraiten düzün

aments badakizia?

Ene eretzian arren

phentsamenthü hori düzia?

Eztit ez nik hartü seküla

zureki beizik pharterik.

Ene haurrak eztizü

zü beizik beste aitarik.

        Pierrot

Arren egon zite

ohi bezala ohian

Nik badakit tenoria

noiztsü jin datian.

                (Apakha)

Gizuna, zer mintzo zirade?

ützazü jeikitzera.

Eztüzü beste baten berdin

oraiko horren afera.

Tenorian edo gabe

sarthiak behar dü elkhi.

Aments libro ützezazü

nahi bada jeiki.

Zuria den bezala

egiozü serkus,

norat nahi düzü orai

ükhen dezan errekurs?

                (Xarrot jeiki eta erretira)

                (Pierrot jeiki eta paseia)

                (Basalise jelgi)

PIERROT, BASALISE

        Basalise

Nun abila muthikua

orai tenore huntan?

Ala zerbeit berriago

badük aments etxian?

Ala aments emaztia

jarri da haur minetan?

Bestela ehintzan jinen

huna tenore huntan!

        Pierrot

Bai arauz, bai gisala

intziré frango badizü,

bena segürki enegati

berak haziren dizü.

Denboraren konforme

haurra eztüzü enia,

eta hartakoz enüzü

batere obligatia.

        Basalise

Haurra, zer phentsatzen dük?

Hala baliz ere hori,

eztezala holakorik

erran ihun irrigarri.

Desuhuratzen dük emaztia

bai eta hire büria,

bai eta hain aitzina

ekharten dien fruitia.

Hura bizitzen balin bada

eztikek uhurerik,

eta hik ere aldiz ez

erri beizik jenthetarik.

Emaztiaren desuhuriaz

hik eztükek plazerrik,

hartakotz arren hobe dük

egoitia ixilik.

Eta holakorik ezpada

ihun ere deskubritzen,

mündiaz berdin estimatü

ziradie izanen.

Aigü, hots emak eneki

eta ütz phentsamenthü hori.

Holakorik ez erran

desuhuragarri.

        Pierrot

Bena ama haur hori

segür eztüzü enia!

        Basilise

Eztela haurra hiria

eztezala har bürian!

Emaztek berdin sortzen tie

zazpi hilabethetan,

zerbeit estropü dela khausa

edo Jinkuaren nahiz.

Holakorik ez phentsa

gizuna balin bahiz!

                (sonez biak erretira)

                (Xarrot juan ohialat)

                (Pierrot jelgi)

                        (...)

        Pierrot

Ala beiniz othien

ni memento tristian!

Ezpeiniz segürki halere

hula üsatü gaztian.

Beste gisaz ene denbora

phasatü dit segürki,

ala lanian ala plazan

ala neskatileki.

Neskatilaz ere

enien miseriarik,

halere ez orai bezala

familiaren perilik.

Ahal banien ükhen,

ezin banien phasa,

bethi ere libro nintzan

patheleta tinka eta.

Orai aldiz nahi badüt

egin konplasentzia,

hain segür düt haur bat

nula lehen kolpia.

Zer behar düt nik egin?

Haur da ezin bestia!

Ükhürü egon behar düt edo

haurrez bethe etxia?

Gisa batila edo bestila

ezin falta penatzia,

ah ezteia haur arren

tristeki bizitzia?

                (paseia sonez)

Orai determinatü düt,

hain hun düt pairatzia,

eziez familia ezin haziz

peko erreka joitia.

Behar dit apart egon

emaztiaren oheti,

eginen badüt ere

zenbeit aldi lo güti.

Jiten bazeit builta

ezin egonezko bat,

juanen nüzü ene adiskide

zahar haieterat.

Jenthiak suitaz behar dü

zenbeit aldiz ohartü,

nahi ezpada miseriarik

gaitzenian sarthü.

                (jar Xarroten ohe khantian)

                (sonez Xarrot mintza)

        Xarrot

Zer phentsatzen düzü arren

gizun zentzü gabia?

Eztükia bientako

aski haundi ohia?

Ziauri hunat ohialat

kaidera hortarik

eztüzü ez zure

lekhia theütürik.

        Pierrot

Enüzü ez arrenkhura

theiü ala garbi den,

bena halarik ere zureki

enüzü etzanen.

        Xarrot

Zer sino düzü arren

bürian sarthürik,

ala dolütan zira

eneki ezkontürik?

        Pierrot

Ezpeitüt sarthü nahi

bet betan familian

hartakotz nahi dit lo egin

kaideraren gañian.

Ber denboran eztizügü

debatik ükhenen,

ez eta ere ihuren

kapa estalgi izanen.

        Xarrot

Eztüzü zer düdan egon

ustez besterik jinen den,

eta zihaur jinik ere

nik etzütüt bortxatüren

Zihaur egoiten bazira

ni aise egonen nüzü,

horrengati trankil

lo egiten ahal düzü.

                Apatha (tapiz gañeti)

Zer phentsatzen düzü Pierrot?

Hor ezpazirade lothü nahi,

nik badit ohian lekhü.

Ene ganat ziauri.

Eta bestalde badüzü

ohe bat hütsik gure etxian

lotzen ahal beitzirade

beroki hartan barnian.

Untsa estonatzen nüzü

maneria horrez egiazki,

holakorik enizün

seküla orano ikhusi.

Enüzü seküla egon

emaztiaren ihesi,

eta bai jin zeizkün haurrak

gogo hunez hazi.

Jiteko bezain segürki

aise dütüzü juaiteko,

eztüzü ez familia

jin gabe khuntatzeko.

        Pierrot

Batere enüzü egonen

gaiaz etxe huntan,

egünaz lanak eginen tit

eta lothüren bestetan.

Etxerat juanen nüzü

gaiaz etzatera,

eta egünaz jinen

lanian aritzera.

                (Apatha aphal)

                (satanak jelgi)

BELTZEBÜT, SATAN,XARROT, PIERROT

        Satan

Ho Pierrot gaizua!

Eztüka mobimentürik?

Emaztia ütziten dük

bera ohian bakharrik.

Beltzebüt eta ni

etzan giniztek hareki,

hireki beno hobe likek

orano gütarik bateki.

        Beltzebüt

Ah Xarrot miserablia!

Zenbeit barur dün eginen,

espalin badün ikhasten

senharraren trunpatzen!

Zer behar dün arren egin?

Thapatüren zein zilhua,

ezpalin bazein ernatzen

Pierrot giza gaizua.

        Satan

Xerkhatüren doat nik

Pierroti beste bat,

ezpadü haurrik nahi

ükhenen dik manjo bat.

Eta Xarrotentako hik

zerbeit phentsatüren dük,

gaitz ororen erremedia

mündü huntan badük.

Dügün eman dantza bat

amiñi bat berotzeko,

denbora hunek badik

fresk aire bat orano.

Gero behar diagü

Mus de Baküs ikhusi,

odolak eztezan aments

lehen bezala ataki.

                (sonez dantza, bestiak erretira)

                (Xarrot jelgi)

                        (...)

        Xarrot

Ah ezteia haur othien

tristeki bizitzia?

Maradikatüren ahal düt

nik ja ezkuntzia!

Ezkontürik niz eta

senharra aldiz etxian,

eta halarik ere

lagünik eztit ohian.

Ene izaitiaren parerik

ezta ihun besterik,

ezkuntzeko balin banintz

orano enüke axolik.

Nurk kunpreni dezake

gure misteriua?

Senharra ükhen eta lagünik ez,

haur da istoriua!

Ükhen düt nik denbora

ezpeinien senharrik,

bena ez seküla plenitü

ükhen gabez lagünik.

Ükhen dit lagün frango

hitz bat eztit erraiteko,

bena ene anbizionia zen

nahi beinien bethiko.

Faxus beitzen segretian

bethi ebatsiz denbora,

eta gure aita bethi erne

hala nula pholbora.

Nahi ükhen dit ezkontü

trankil izaiteko,

libroki gizunareki

gustian egoiteko.

Othien ene prekoziek

hori ziena merexi,

zamariti astora

izan beiniz erori.

Eta orano haboro

astoti lürrera,

solamente etzeit jiten

gaiaz ere ohera.

Egin nahiz düpha bat

eztit egin barrika ere,

ene doloriak dira

orrible pare gabe.

Bena salda laster güti

ükhenen dü ene gati,

beharrago lütüzke

olhuak bizkarreti.

Adio jenthe hunak

pharka ene ausartzia,

halere üntzütia hobe da

eziez eta sofritzia.

                (sonez erretira)

                (Pierrot jelgi korreak bizkarrian)

        Pierrot

Ah zer laborari etxenko

gibel ondo propia!

Gure xahalek eztie

uhuraturen barrükia.

Sabelak hain herdi eta

aldiz gaisto bilhua,

gure etxean edaten die

horiek behar esnia.

Areta entzünen die

ezpadie ere sinhetsiren,

amiñi bat eztit

nik ere etsitüren.

                (sonez paseia. Xarrot jelgi)

PIERROT, XARROT

        Pierrot

Nun ezari düzü

gaurko behien esnia,

behar düzieia ziek xahaler

sofri erazi gosia?

                (jun kaminetiala)

Haur düzieia maneria

zirien bezalakuak

untziak esnez betherik

eta goserik xahalak.

Haiek eztizie edanen

bena ez ziek ere,

beste aldian hobeki

khasü eginen düzie.

                (ixur oro eta erretira)

        Xarrot

Ale, abere salbaja!

Maradikatü etsaia!

Ahalkerik eztian

zikhiro bisaia!

Hi huna gabe ere

hazi tiagü xahalak,

hastiel mila debria

egiten tük ahalak!

Aments balin banü

hire khorphitzaren erdia,

ezar nitzirok berotürik

bizkar mila debria.

Bena nizan xipirik

orano eztük erranik,

eztiala ükhenen

kolpü zonbeit idorrik.

                (sonez erretira)

                        (...)

                (Jülise jelgi)

                (Pierrot jelgi)

        Pierrot

Zien etxen izanik

jiten nüzü berriz huna,

phentsa beinien aprüpes

heben zinatiala.

        Jülise

Ni ere huna jin nüzü

ustez heben zinen

jinen zinela labürzki

phentsatzen beinien.

        Pierrot

Bildots huak nuiz jinen ziren

banizün arrenkhüra,

eta jin nüzü zerbeit

berriren jakitera.

        Jülise

Ilhinti bat har eta

berhala jiten nüzü.

Ükhürü egon zite

ilhintia hiltzen zitazü,

gero etxera onduan

sürik gabe gütüzketzü.

                (erretira biak sonez)

                        (...)

                (Pierrot jelgi, mintza)

        Pierrot

Jenthe hunak hanitx

phentsamenthü bihotzian,

nik iragaiten düt

iragan aspaldian.

Amerika horietarat

nahi niz deskanpatü,

etxe debrü huntarik

nurapeit espakatü.

Eta berri hunik ere

eztit hanti entzüten,

zer behar düdan jauki

ihunti ezin dit phentsatzen.

Han berri gaistuak

eta heben gaistuago,

ene xangrinak dira

seküla beno haundiago.

Segür niz ükhen nirola

galthua ere segürki,

ni heben nula nizan

nurbeitek balin balaki.

Alo eztakit nihaurek

behar düdanez igorri,

phentsamentüken egitera

banua barnialat hebenti.

                (sonez paseia)

                (Basalise jelgi)

        Basalise

Zer phentsatzen dük muthikua?

Egon hadi kartierrian!

Ehiz hi dolügarriena,

hi untsa hiz etxian.

Eztik behar fantesiarik

hartü sobera gorati,

nahi ezpalin bahiz

gero aphal erori.

Laboriak eztik behar

sinpleziarik hartü,

lürrak bethi trabaillatüz

emanen dik fruitü.

        Pierrot

Ama hori sinhesten dit

hatsarre huna badizü,

den xipia fruitü ekharle

huna agitü zitazü.

Eta hartakotz ere dit

ükhen deliberatü,

aise bizitzeko beitzeizt

sino xarrak abiatü.

        Basalise

Eztiat nik hori erraiten

sobera hiz abantzatzen,

beste trabaillürik bizitzeko

hik eztüka phentsatzen?

Ni ere hun izan nük

eta ekharri diat fruitü,

nahi bada azkenian

eztüdan hanitx prefeitü.

Denbora hartan lagüna

nik ere bania etxen,

eta aspaldian batere

eztüdanian hirriskatzen.

Areta enikek aspaldian

perilik familiaren,

estima nirok lagüna

zenbeit aldiz bederen.

Bena hain hun ere eztük

fortünarik enetako

jin beharrak han ditie

bere edo bestentako.

Ene penak oro ikhusiz

pena hartzen diat bestez,

emaztiari bere senharra

etziok sobera ene ustez.

Hartakotz arren behar dük

egon hire emaztiareki,

bizi zitaie unionian

han biak alkharreki.

Heltü bada hiaurek

egin hiro fin gaisto,

eta herresbestürik familia

jar litakek oro.

Finka hadi etxian

deüsere eztükek hoberik,

juan bahendi emaztia ützirik

ehüke uhurerik.

Hots gitien erretira

barnialat hebenti,

holakorik ez erran

mündiaren irrigarri.

                (erretira biak sonez)

                (bildotsetarat juan Jülise)

                (Xarrot jelgi)

        Xarrot

Jenthe hunak haur zer da?

Pena baten ahatzgarri,

handiago bat jiten zeit

khorphitzaren eihargarri.

Badü zenbeit egün

ezkontürik nizala

badüdala etxian

senhar baten itzala.

Erraiten ahal dit

segürki ere itzala,

bi ohetan lotzen gira

anaia arrebak bezala.

Eztüdanez aski pena

bai eta ere malür,

hura izan dadin

gisa oroz hain zühür.

Gaiza klarra düzü

eztüdala hanitx maite,

bena ustez khanbiatüren (...)

eztirot hastia ere.

Hebenti deskanpatzeko

ideia bat badizü,

sekülakotz baliz

axolik enikezü.

Beinüke abantailla

beste baten hartzeko,

ahal badüt lan buxi bat

tratian irabazteko.

Nahi bada mement huntan

eztien mobimentürik,

haregati enüzü orano

esperantza galdürik.

Bena juaiten bazeit

orai Indietarat,

ene intrepesak,

eginen dü tarrat.

Ezpeiniz izanen ahal

berriz ezkontürik,

ez eta ükhenen etxian

senharraren itzalik.

Bena goguaren kuntre

behar dit karesatü,

amorekati egon dadin

nahi nüzü intseiatü.

Gero ützi dienian

delibero hori,

eztiot hanitx gaiza

pharkatüren segürki.

Behar dit bai salda egin

hura etxerat jin deneko,

tenoria dit düphiñaren

süian ezarteko.

                (sonez kozina egin)

                (Beltzebüt jelgi)

        Beltzebüt

Adio aspaldiko Xarrot!

Eta nun dün Pierrot?

        Xarrot

Khen akit aitzineti

bisaiako Aztarot!

        Beltzebüt

Xarrot ago ixilik

harrezan pazentzia,

eztün errefüsagarri

orano ene presentzia.

Hire senharragati

bahüke ene beharra,

eta kupable hura lüken

hauts bageneza pegarra.

        Xarrot

Apho barbalot haundia

emanezadak bakia!

Eztiat trüfa beharrik

aski diat ene gabia!

        Beltzebüt

Aigü Xarrot eneki

bera egosiren dün ilharra,

behar diñagu igitü

zankharteko belharra.

Pierrotegati segürki

han berian hirotüren dün

denbora huna deno

belakatürik hobe dün.

        Xarrot

Eztiat ihuren beharrik

idorrik diat belharra,

khen akit aitzineti

urde satan zaharra!

        Beltzebüt

Othien ehiz nahi behatü

areta behar tün patitü,

bestetarik ere eztün

ükhenen hanitx pratikü.

Pierrot lo khantian

eta hi nahiz errabian,

balin bahü parada

estima hiro ordian.

                (Beltzebüt erretira)

                (Pierrot jelgi)

                (Pierrot jar eta mintza)

        Pierrot

Zer salda düzü hori

horren gorri koloria?

Ene ustez ez ahal düzü

hori salda mehia?

        Xarrot

Salda huna düzü bai

ilhar motzez eginik,

orai egün hoietan

ezpeitügü besterik.

        Pierrot

Zük badakizü nik eniela

ilhar motza saldako,

erran neizün behar ziela

begiratü saltzeko.

Hobeki eginen zünian

phorrü salda eginik,

eta aldiz ilhar motza

saltzeko begiratürik.

        Xarrot

Lehen ere egin dizügü

gük ilhar motzez salda,

eta ilharren saltzia eztüzü

gizunen afera.

        Pierrot

Ni egonen nüzü jateko

bena bai zü ere,

hau ere gure phartez

urdek janen dizie.

                (thüpiñ hüts bertzialat

                eta erretira sonez)

        Xarrot

Maradikatü dela gizuna

izaitekotz holako!

Hoinbeste erakutsi

etxenko menajüko!

Sobera hun nizalakotz

hartzen dizü ausartzia,

areta badit bai nik ere

ene gaisto phartia.

Xipi izanagati

eztizü fidatzeko,

beste gisa batila ere

kapable niz jokhatzeko.

Arzara beste behin

egiten badeit afruntü,

beharko dikezügü

hobekixago samürtü.

Erremedio bat beizi

eztit esprabatzeko,

bena uste dit aski datian

haren arranjatzeko.

Ükheiten balin badügü

arzara beste gerlarik,

ikhusiren düzie emazte xipiak

badükienez korajerik.

                (sonez erretira)

                (Jülise jin bildotseki kanpoti)

        Jülise

Ene denboran ari niz

ahalaz gizunez khausitzen,

bai eta ere ardüra

heien manien egiten.

Eta oranokuan ja eztit

profeitürik berdin,

lotsa niz behar düdan baratü

azkenian mütxürdin.

Bethi zerbeit manka

edo ezin beste,

ezkontü behar tenoreko

gizun horiek badizie.

Eta bizkitartian

besteki ezkuntzeko,

gaizak güziak erreglan

prest dütie oro.

Eta onduan ere

nik ezin hastia,

jenthe hunak othian,

haur da ezinbestia.

Hunat arres debria

jarreik adi lagüner!

Pierrot ere bidiala

eztük jiten hain laster.

Areta etxeradino juanik

eztik erri eginen,

halere jenthek die

aski elhe erranen.

                (Pierrot juan kanpoti)

        Pierrot

Horra zireia Jülisa?

Ekharten tüzIa bildotsak?

Bazendazki barda zureki

egin dütüdan ametsak!

Amets egin düt zü

ene emaztia zinela,

eta bildots horik ere

oro guriak zirela.

Hanitx plazer zureki

ükhen dit gozatü,

bena behar dizügü

orano egiaz obratü.

        Jülise

Hots zuaza orai etxerat

ereman itzazü bildotsak,

ikhusten bagütie heben

mintzoren tüzü jenthiak.

                (juan bi gaindietarat)

        Pierrot

Etxen zireia Jülise

elkhi zite leihora,

edo herabe ezpadüzü

borthala jin bestela.

                (Jülise tapiz gaiñeti)

        Jülise

Zer zünien Pierrot

etxen nüzü memen huntan,

doi doia jinik nüzü

izanik aizo hortan.

        Pierrot

Egin erazi züniena

nik eman ezko hura,

orai jiten nündüzün

espresüski jakitera.

        Jülise

Bai, bai eginik düzü

eztakit kunten ziratenez,

sar zite barnialat

ikhusteko untsa denez.

                (sonez erretira)

                (Xarrot jelgi, paseia)

        Xarrot

Hainbeste jenthe egün

guri beha bazaudie,

bena arauez etzirie

dekrotür ihur ere.

Ihur ere bazirie

pratika emanen düt,

senharraren oskiak

ziratzeko beitütüt.

Bena zer hobe düt

zien aidürü egonik,

denborarik galdü gabe

hobe tüt nihaurk eginik.

Behar ditit ezarri

argitürik zirajiaz,

nahi beiniz prebalitü

nihauren uhuriaz.

                (sonez oskiak zira)

                Pierrot jelgi)

        Pierrot

Nik aldiz eztit axolik

uhure beharrez,

nahi ditit oskiak

beltxatürik urinez.

        Xarrot

Ixilik egon zite

nik nahi tit ziratü,

eztütüzü ez izanen

lasterrago zilhatü.

                (Pierrot oskien hartzez)

        Pierrot

Nihaurek eginen tit

thema gaisto debria!

Zirajiak ezarten din

gogortürik larria.

                (Xarrot ostiko emaitez)

        Xarrot

Ez axol mila debria!

Hiaurek egin itzak!

Hirekilan egoitez

desuhure bazitak!

                (Xarrot erretira)

        Pierrot

Hobeki egin dün bai

hüstü beitün lekhia,

hizan bezalako

atrebitü debria!

Hiaur beno gorago

zankhua düna altxatzen?

Aiei, aiei azpia!

Haur da ostikua ozen!

Zankho debrü hori arauez

eginik dün bürdüñaz,

etzina eginen haboro

arotzak marteillü haundiaz!

Eia fidatzeko denez

emazte xipiari!

Orai zer erremedio

nik eginen dot azpiari?

Behar dit oskiak bezala

azpia urintatü,

aments izan eztakidan

dolorerik formatü.

                (sonez erretira)

                (Xarrot eta Pierrot ohian)

                        (...)

        Xarrot

Gizuna huillent zite

badüzü lekhia franko,

seküla zük eztüzü

üzkia beizik enetako.

Senhar emaztiak eztützü

gisa huntan egoiten,

bena bai alkharreki

untsa libertitzen.

        Pierrot

Bena libertitziak

ekharten dizü besterik,

hartakotz hobe dizügü

biek ükhürü egonik.

        Xarrot

Sofrierazten ditazü

eni hanitx miseria,

eta bentüraz zük badüzü

kanpo horietan asia.

        Pierrot

Ez ahal düzü enetako

entzün berri gaistorik,

eztüzü ihunti ageri

arauz beharri gorririk.

Egon banendi ere

zer import zeizü zuri,

eztüdanian egiten

ogenik etxiari?

                (Xarrot ostiko emaitez)

        Xarrot

Khen akit saihetseti

hagüa haundi banua!

Eztiat hire beharrik

bistati abilua!

                (Pierrot eror)

        Xarrot

Eztiat gizun beharrik

ohian lagünetako,

ezpalin badük ideiarik

ene zerbütxatzeko.

                (Xarrot jaiki eta erretira)

        Pierrot

Oraikuan behar tit

damiak eta erriak,

soizie nun egotxi naien

emazte mila debriak!

Behar niena ikhusi

lürrian ene büria?

Altxeiriaren pare da

emazte haren zankhua!

Leheneko kolpüti ni

ezin sendotüz azpia,

hura bezain estropiatü

ezarri deit bestia.

Hulako mirakuillürik

heltü othe da mündian?

Ezin xütitüz behar dit

arauez egon lürrian!

Bena behar dit deskanpatü

nurapeit etxe huntarik,

gure emaztiaren zankhuek

eztie arrailleriarik!

                (paseia. Basalise jelgi)

        Basalise

Zer mirakuillü dük

zankho horietan muthikua?

Hire ürhatsak üdüri dik

xahal sorthü berria,

zuina jenatzen beita

xüti ezin egonez,

eta gero erortzen

indarrik aski gabez.

        Pierrot

Ama idekazü bortha

jin nadin jartzera,

enüzü hain sarri ützüliren

mankhatü nizan lekhüra.

Erranen deitzüt berriak

phausatü nizanian,

eztüzü mirakuillürik

heltzen eztenik mündian.

        Basalise

Arauez maillükatü aie

etxekuak oro lothürik!

Aigü, aigü muthikua,

gitien erretira bertarik!

                (sonez erretira)

BARBERA, PIERROT

        Barbera

Errazü ene gizuna

gota düzia zankhuetan?

Edo zeren ibiltzen zirade

marxa suerte hortan?

        Pierrot

Ez jauna, ez segürki

zankhuak hun tit beraiñez,

bena behar nikezi erremedio

jauna zure muianez.

Plazer banaizü bisitatü

ahalik lasterrena,

ezi ja banikezü

orano zankhuen beharra.

                Jar eta bisita.

        Barbera

Zure zankhuek eztizie

ihun plagarik ageri,

ala sofritzen düzü

aments hezürreti?

        Pierrot

Jauna goraxago

azpietan tit kolpiak,

eta belhaiñetara ziztatzü

eraitsi doloriak.

        Barbera

Bohor ostikuak dütüzü

bena etzizün ferrarik,

zeren ezpeita ageri

(...)itzen herexarik.

        Pierrot

Ez jauna, ez behar ere,

etzizün ferrarik,

bestela ikhusiren nündüzün

bi azpiak muztürik.

Bena eztüzü phensatü

zer den ene kolpia,

areta eztüzü propi

nihaurek erraitia.

Ahalke nüzü jauna

jenthe horien aitzinian,

hala plazer badüzü

erranen deizüt barnian.

        Barbera

Marka xarra düzü

zure sendotzeko,

ahalke bazirade

mina zer den erraiteko.

                Biak erretira. Sonez.

Jauna egin ezadazü

othoi seiñadüra bat,

eta haren ondoti

plazer badüzü ajüta bat.

Gero minzatüren gütüzü

arrastakuez barnen

zure phakamenthia ere

han deizüt emanen.

                (seia eta eman ajüta sonez)

Beltzebüt badakika hik

konposatzen bersetik?

Banakikek nik hebentxe

süjet bat untsa propirik!

                (khanta)

Jenthe hunak khantore bat

orok entzün ezazie,

eta aldiz ene süjeta

hebentxe ikhusten düzie.

Soizie Pierrot hebentxe

emaztiaren ohe khantian,

nula haren beldürrez dagon

kaideraren gañian.

Othe da mündian gizunik

Pierroten parerik,

emaztiaren ihesi

oheti kanpo dagonik?

Eztüt phentsatzen popülia

balizatiala zietan,

atzemaiten eztienik

plazer hunik emaztetan.

Hek, hik, hek, hok!

Mestüra dük millok!

Ekhar ezadazie ehün lükhainka

eta bi ehün tripot.

Idi baten barnian den

aragia egosirik,

prepara ezadazie

mahañiala bertarik.

Aretxe bat gresillan,

beste bat gerrenian,

berrogeita hamar purailla

haiekila istantian.

Huak oro behar dira

mementian preparatü,

eta Baküs nahi diat

baskaitera khumitatü.

Jenthe hunak ziek ere guri

düzie so eginen,

guren jaten ikhustiak berak

orori gosia idokiren.

                (igan triatiala)

        Satan

Jenthe hunak bazüdie

hanitxak nigarrez,

untsa estonatzen niz

emazte zahar horiez.

Baküs, hoien adiskide haundia

ikhustiaz hilik,

oro jarri dirade

begia beltzatürik.

Eta Phantzart haundia

ükhen die presun hartü,

horien adiskidiak

debriek ereman dütü.

Zenbeit aldiz etxezain

egon dira Phantzarteki,

eta Baküsek üzkiari

adarrak eman ahoti.

Bester jan erazi die

Goixümaren aragia,

eta berek aldiz,

Phantzarten tripot haundia.

Zenbeit aldiz ükhen die

Baküsi xilhua idoki,

eta harek bere odola

abondantki ixuri.

Bürü kheiñü düzieia egiten?

Gaitzi zeizie naski!

Bena ziek zer egiten zünien

nik enien ahatzi.

Adio jenthe hunak,

eztit denborarik,

üzten dit zerbeit haboro

orano erran nahirik.

                (erretira)

                (khanta)

Ah Baküs giza gaizua!

Hil hiza othian?

Eztüka bada ardurik

orai barrikotian?

Gazte hintzanian

bahian

arian

egon hiz

aurthengo negian.

Orai behar dik berotü

hire ano untziak.

Ifernüko debriek

eginen die jauziak

ikhustiareki

gureki

hi jiten

phantz haundi horreki.

Bertsio honen iturria: Patri Urkizu, Zuberoako irri-teatroa. 1998.