ASABA ZAARREN BARATZA

                Barrena'tar Polikarpa, adiskide min

                ta abertzale yatorrari, biotzez.

I — Atarian

Asaba zaarren baratza,

untzadun ormek esia,

eguzkiak leen maitea...

Otzaldi zoro baten itzuli,

yoka nagokik atea.

Yoka nagokik atea,

ate gorri zurezkoa,

euri zaarrek usteldua;

marraskilloek bide biurri

dirdaitsuez apaindua

Bai-bainun amona xaar bat

zazpi begiko baratzai;

deadarkari yaioa

marrubi-lapur nenkusanetan...

Bizi ote-dut gaxoa?

II — Sarrera

Sar eta... zuaitz yantziak.

Urrats bat egin, ta... adar uts.

Oroipen-txoriez zeuden

beterik: ni ikus ta, bat-batean,

20 egoei eragin ziten,

Nigana datoz, naasian...

Adiskide min-maiteak!

Barru-muiñeko gauean,

su itzalitzako zaarra gar gorri

dabil da biur-naiean.

Belar gaiztoak yan ditu

nire bidexka izkutuak...

Ale bakanak dakartzi

bide gaifleko maastiak, eta

ortziak peitu du iguzki.

Urte yoanen zitala!

Zuek zarpildu-itzalia

leenera nork lekardake?

Zabal-naroa nuen baratza,

gaur ain estu, gaur ain gabe!

III — Leena

Baratz-erdian dut arki

amona: alderoka dator,

begi galduak nora-nai...

Eriotzak dakar besalagun,

bere buruz ezpaita gai.

Amona, zatozkit, otoi:

billoba laztan ezazu,

esan zadazu «billoba!»

Itz ori, soilki, zaarrak dit ondu,

ardoa oi-dun bezela.

Biraka asi zan, dei ta dei:

aita dei, ta ama; aurtzaroko

lurrak irentsi-lagunak...

Zaarrez birrumetu danez-gero,

menbeko darabil leenak.

Errukarri! Lausorik du

gizargia begietan...

Non-nai aldiaren sitsa!

Zu'ka, zoroki, mintza zitzaidan,

zaldun arrotza bainintzan.

Laztan dut. Bera, arrituta,

begi-begira dagokit.

Gero, geldiro: «Nor zaitut?...»

Euskeraz ark niri galdegiña

gogoan besterik ez dut!

Nire begien suz sutu

naiez bereak, diotsat:

«Billoba nauzu, zaarrena...

»Zure marrubi gorriak iñoiz

»ostutzen oi-nituena...»

Oroi ote?... Begietan,

zalantza dut tximistarik

iragan zuelakoa.

Burua igurtzi zidan astiro,

esanaz: «Zu...? Zu...? Gaxoa!»

Ta asi zan biraka berriz,

il zaarrei oska, negarrez,

eriotzaren egarri...

Bizitzaren ondar-aleak

larraiñean eultzen ari!

IV — Oraiña

Ta, ara, bidean, baldarño,

muttiko bat guregana:

ark birbilloba, nik seme.

lkus amonak, bertan gelditu,

ta aren eztizko irriparre!

Laztan du, pozak zoratzen:

«I aut, orain akust ongi!»

(diotsa) «I aut, bai, "olako"!...»

Ta... nere izenez igurtzi zuen

burutik oiñetaraiño.

Leena zegoen oraiñaz

ele gozoka. Bitzuok

mintzo beraz ziarduten.

Ene asaben lokarri zaarra,

Yaunari zor, etzan eten!

V — Etorkizuna

Ordun eguzkiz yantzi zan

asaba zaarren baratza;

ordun, zuaitzak igaliz;

ordun baratza leeneratu zan

mugak berriro zabaliz.

Ta leen ikusi-gabeko

zuaitz berri bat zegoan

erdian, guzien buru...

Aren gerizak erri-baratzak

ezin-ilkor egin ditu.

Nire Tabor-mendi: nire

baratz zaarraren antzalda!,

egi, mami, biur adi:

leenaren muiiiak aldatu beza

baratz zaarra baratz berri!

1931