ALDAKERI

        Maitezko ipui minkatza

             I

Leioa. Kaiola, bertan.

Urrezko ariz            lotuta, pozik, txoria:

ez margo, ez eztarria:

ederrik gaxoa nekez ezertan...

Itzalgarri matsondoa.

Ikusgai, berriz,        ibai, mendi, baso, zelai,

ta udaren urrea non-nai...

Bazun zerk aska-zaletu gogoa!

Maaitiar zitun txolarre

biurriak, maiz;          iñarak aiskide, berriz;

ta irraka yoan-etorriz,

illuntzeak ditun sorbeltzak ere.

Txolarreak diotsana:

«Oi, ene lagun          gaxoa! Lotu-gaberik,

»eure mai gizen bera nik!...

»Oi, zein maite dudan askatasuna!...»;

Iñarak: «Ene laguna,

»errukarri aiz;           ezpaituk iñon kabirik

te ume laztanek beterik!...

»Oi, zein maite dudan askatasuna!...»

Sorbeltzak: «Ez duk biguna

»ire zoria;                 begitu nazak, emen-or,

»laister bai zabalak mozkor!...

»Oi, zein maite dudan askatasuna!...»

Txoriak: «Ez zuen ele

»maitekorrak, ez        emendiko ikuskizurtok

»iñork ez ezerk, lagunok,

»ezin naute egiñen askatu-zale».

                * * *

Leiora, bat-batean, nor?...

«Eder-ametsik          eziñena, aragituta!»

Neskatxak: «Ega», dio, ta

kaiola zabalduz: «maiteñoa, ator»...

Aren begikun gozoa!...

Burni-tartetik           giltzape beltzean sartzen,

askatasun-egunaren

urratzea ez dan bezelakoa...

Txoriaren poz-ikara!

Ur-ontzitxoan           murgildu ta astinduz-gero

maitetasunarren ero,

badoa dei-dion ao gorrira.

«Ega adi, maiteñoa, arin,

»neri biraka;           eskuaz bainegok erne

»Laisterrago! Orrelaxe! Ene!

»Ukaldia yaurti, ta atzitu ezin!»

«Gaiztoa! Geldirik! Ator!...

»Nerea aiz noizbait!   Laztan bat: orain bestea;

»yan nai aut, ene maitea!...

»Orra, gaurkoz, neri berreun musu zor...»

                * * *

Leio-gaiñeko iñarari

ona zein oar           zioskan, ezin obeak,

txolarre lotsagabeak,

biurki eragiñik begiari:

«Ikus dun ori, laguna?...

»Ez din, orratik,          orretxek yaso makala,

»ederrez ain motza dala...»

(Zozoak beleari... dakiguna).

             II

Uda yoan da.           Marduldu zaizka mordoak

matsondoari. Beiñola

—egari mozkorra— yo du kaiola

gazteenik ildako ostoak.

Agur, iñarok...          Ai, zuen kabi goxoa

berriz beterik daneko!...

Ai, zeiñen luze zuen urreneko

maitaldiaren beroa!...

Egunak iges,             ta goiz bat, zuriz yantzia,

dar-dar yaio zan... Negua.

Zertan ago, gogo miñak puztua,

zer dala-ta itun, txoria?...

Oar, baiña, non         datorren ire maitea!

Ene!... zerk, ordea, zimur

eragin ezpañei?... Ene!... nork lapur

begien irriparrea?...

Leio-kaiolak              zabaldu ditu, bat-bana

Sartu du Neguak sudur

ozpeldu-zorrotza. Txoria, beldur,

ega da maiteagana...

Ai, aren esku,           laztankor igaz izana.

Lore-orria arantz biur!...

Leengoa ditekek, zakarki elur-

pera egotzi auena?

Negargarria!             Leio-ostean itzalia

bizitz-bizitza uan garra!...

Ire eguzkiaren illunabarra!

Betiko il argi guztia!...

Ega, bai, ega!           Oro zegok otz, bai bakar;

oro, bai, ene!, zuria!...

Non yana, ta aterperik non, txoria,

billa arren adarrik-adar?.

                * * *

Gose-nekeak            aldurik, elur-gaiñean

etzin da; ta arin, geldiak

deituta, gogapen negargarriak

egotzi zaizka taldean.

Iñoiz ikusi                dezute tximirritarik

iltzeko yausitakoan,

xomorroek yana nola dagoen

azkenak egin eziñik?

Bero gozoa!             Yantoki alez betea!

Laztan eztiak goizean!

Agur, agur!... Oi! Eriotz-aurrean

etsipenaren nekea!

Iñoiz kabirik            egin-gabeko gaxoa!

Elurretan, or, txoria,

epelak ogetuta, ire kabia...

leenen bai azkenengoa!...

Elur ta elur:            elurra, eten-gabean:

illuntze beldurgarria!

Astindu nai... Ega nai... Ai, txoria!,

elurra beti soiñean!

Aleak une,             diardu, nagiz, Aldiak

yalkitzen artaburua...

Agurea baita, dar-dar eskua,

logura, berriz, begiak...

                * * *

Il nai, ezin il...Gauaren azkengabea!

                * * *

Eguna?... Bai, nekezkoa;

ur-esnea baiño motelagoa...

Eguna noizbait, ordea!

Il-aurreko indar-ondarrak zuzpertu?... Beintzat

txoria leioruntz doa,

mozkorki —alatsu udazken-ostoa—

egun nekez yaioaz bat.

Mokoz bai egoz       otoikor astindu ditu

leiarki lausoz beteak...

Ai, beiñere ezpalu zorigabeak

begiaz laiñoa urratu!

Margoz, bikaiña;      eztarriz, abeslaria;

bigunki, barru gozoan,

zatarretsiaren kaiolatxoan,

lo dago beste txoria...

Errukarria!              Bein eta berriz, alena!

Nondiko gezi zorrotza

bat-batez eldu zaik egan, biotza

yosteko guztiz zuzena?...

                * * *

Leio-arrian              yausi zan,— lauso begiak,

zutiturik errotxoak:

beatzak biurri, zabal egoak,

arroturik egakiak...

1925