Bordel bertsularia
Juan Etxamendi, «Bordel»
XIX. mendea
[liburua osorik RTF formatuan]
[inprimitzeko bertsioa PDFn]
[Literaturaren Zubitegia]
Iturria: Bordel bertsularia, Bordel (Jose Mari Satrustegiren edizioa). Auspoa, 1965
|
|
|
DONOSTIAN SOLDADO
(1823)
Mila zortzi ehun eta
ogei ta irurian
zerbitzuan ginauden
Donostia hirian
liberalitateko
bandera berrian,
hartarik desertatu
inozentkerian,
miserable erori
etsaien erdian.
Hura zen ekainaren
amabigarrena,
gauazko bederatziak,
partitzeko orena;
konda ahala bana
gehiago du pena;
sofritzia ere ahal da
hala dabilena,
etsaiaren esklabo
munduko abilena.
Murraila pian sartu
bederatzietan,
kanale bati barna
atera errestan;
bederatzi baginen
konpañia artan,
zenbaitek malezia
zuten beren baitan,
deklaratzera nua
aski doloretan.
Murrailatik atera
ondoko segida
errepartitu ginen
oro, bana bida:
seinale garbia zen
ez ginela fida,
guardiak erne zauden
azantzer begira,
kontent ginen bizirik
heltzia zubira.
Zubira ginenian,
oro elgarrengana,
presentatzeko lotsa
guardiarengana;
batek, berak juaiteko
hartu zuen plana;
gu bida gibeletik
beldurrez engana:
arribada hunian
sartzeko orena.
Arribada baneza
ongi manifesta,
lastima ez laitenik
konpañian ezta:
bi aldetarik tiroka
gure errekesta,
kosta aize bateki,
lur barna tenpesta,
han ikusi ginuen
terribleko besta.
Bestaren erretoria
dolore tristia,
miletan aisago da
orai erraitia:
ingurina guzia
etsaiez betia,
miserable zen gure
estremitatia,
ez ginuen dudatzen
an desegitia.
Parlamenduko bida,
tristeziareki,
etzanik konserbatu
biziak uroski,
gero frantzesetara
juntatziareki,
nezesario zela
juaitia, preziski,
jeneralarengana
gure arrazoineki.
Prinzipal hari nion
eskatu grazia:
«Jauna, otoi barkatu
gure ausartzia!
Konpañia badugu
gibela utzia;
desiratzen ginuke
harat laguntzia
konbeni balitzaizu
gutan fidatzia».
Errepostua fite
prinzipalak neri,
oben egin liola
bere graduari.
«Jauna, urrikal zite
gure manerari,
biziaz nahi dugu
berme jarri
deus gerta balakio
zure armadari».
Soldaduak an ditu
manatzen berehala,
konpañiarengana
lagun gintzatela;
zenbaitek uste zuten
hilak gintuztela,
alegerarik zauden
herioa bezala,
otoitzak guretako
eginik zaudela.
Fite konsolatzeko
gaizki abiatu,
desfortunak holako
seinaleak ditu:
gu ere guardiara
zortzi arribatu,
gidari berriekin
bidiari lotu,
jeneralari behar
zela presentatu.
Jeneralarengana
arribatzen gira
pasaporten artzera
Tolosa hirira;
bi jendarmen artian
atseko Ernanira
an sala polizian
alojatzen gira,
miserabliak, odre
onaren begira.
Tolosara arribatu
biharamunian,
ilaren amairu
garren egunian,
zuzenak ginelakotz
opinionian
dekret bat eman zuten
umore hunian
esplikatu gabe zer
kausaren gainian.
Dekretatu zenian
Tolosan konpleta,
sententzia emaile
ba zen fornimenta;
nigar iturrietan
iru madamita,
guri ordenatziaz
ainbertze tormenta;
bainan bertzek ereman
ontsa lotu eta.
Utzi ginuenian
Tolosa gibela,
segur da bihotzian
pena ginuela;
ordenatzen zaguten
heriotze krudela,
anitz pikarderia
egin ginuela,
Michelenaren plaza
behar ginuela.
Billafranka herrira
hurbiltzen pausia,
begien bistan daukat
hango presentzia:
lehenbiziko pena
zepuan sartzia,
bigarrena, esperantza
galtzeko bizia,
hobe zela Jainkoari
bihotza altxatzia.
Bertze bi egunetan
gero Mondragora,
irugarrena pausan
dezagun ohora;
gau erdiko jeikirik
bidiari gora,
guri beti bezala
hiltzia gogora,
nonbaitereko ditxa
gabeko denbora.
Salinasko mendira
gira arribatzen,
unibersalak hasi
gure arrobatzen:
ez diru ez arropaik
etzaigu baratzen,
bertzen zaharrak ditu
soinian paratzen,
halako pobrerikan
ez da paseatzen.
Unibersal horiek
zer kaballeruak!
Gerla bertzek egin ta
soldadu beruak;
gizon mañifikuek
dituzte graduak
Herodesen pareko
salbai borreguak.
Legerik ez dakiten
jende barbaruak.
Bitoria aldera
berehala martxe,
uste ginuen hiltzen
ginuztela hantxe;
gure kontra espantuz
hango dama beltxek,
presentatu ginela
sobera berantxe,
barkamendurik etzela
guretzat oraixe.
Gobernadoriaren
gana arribatu,
gure manerak oro
hari deklaratu;
kristauaren legian
harek errezibitu,
bai eta kordetarik
guziak libratu,
nola bere semeak
harek konsolatu.
Konsolatu ginituen
kaesa beruan,
eta menbro guziak
paratu libruan;
despatxa gintzazkela
etxerat lerruan,
balitz gure eremuko
zonbaiten graduan:
gure tribunalia
zela Nafarruan.
Nafarruako seme
kreatu mundura,
probintzian penetan
ibili ardura;
arribaturik ere
gure eremura,
mila barbaridade
eta arrangura:
purgatoriotarik
sartu infernura.
Infernu bat in daike
españolezkua,
ez dute ikusi nahi
presuna justua;
nola zerbitza diron
jendiak gustua?
Beti errespetatzen
dute injustua,
lur huntan dugulakotz
gobernu gaistua.
Goberniaren kontra
erreklama naite,
behar den erregela
ez dutela maite;
jende miserablia
arrobatzen dute,
pena da irautia,
erran ahal daite
afer mantenatzen da
sobera tunante.
Tunantekeriako
arraza guzia,
damurik utzi behar
munduko bizia!
Odolian dutela
beren noblezia,
negoziatzen dute
mila malezia,
larrutu nahi dute
jende buluzia.
Nafarruako serbil
lepondo gorriak,
Luzifer lotsa diro
haren koloriak;
montañesak girela
oro traidoriak,
martier finitzeko
emanez odriak.
Arrasatu balitu
enperadoriak.
Zortzira, ehun palo
ordenatu zauten,
duda niz halakuek
arimarik bauten;
ez dakit nehork ere
sinetsiko nauten,
zenbat purgatorio
erakutsi zauten!
Bihotza trankilago
bizi gira aurten.
Gure libertatia
ongi etorri dela!
Lehen ikusi dugu
denbora krudela,
estima dezagula
gure amodio fidela;
pena duten guziak
konsola ditela,
atsegin duteneri
egin guri bezala.
|
|
|
|
|