Bertso berriyak
Txirritak jarriyak

              1

Lagun on batek enkargatu nau

bertso berriyak jartzeko,

neonek ere badet gogua

arren itza mantentzeko;

obek izango dira Fernando

Amezketarrarentzako,

festa-denboran kanta ditzagun

tristura danak kentzeko.

              2

Tolos'aldera maiz bajatzen zan

deus gutxiren aitzakiyan,

ostatu zarrak bisitatuaz,

ango berri baizekiyan;

usai gozua zegon tokitik

nekez jungo zan plakiyan,

bertso ederrik kantatzen zuben

allegatzen zan tokiyan.

              3

Neonek ez det ikusi baño

dakizkit bestek esanak,

intzizu batek aña malezi

bazuben Fernando zanak;

barruti gutxi erosi eta

beti ardiyak gizenak,

arrazoia da saiatutzia

premiyan dagon gizonak.

              4

Bederatzi seme-alabarekin

bere emazte ta guzi,

ezta euskaldun abillagorik

sekulan iñon ikusi;

ardi batzuek baituagatik

nekez juango zan igasi,

juezetara deituta ere

askotan bera nagusi.

              5

Beiñ juez batek otsegin zion:

«Atoz, amigo maitia;

zurekin itz bi egin biaitut,

sillan eseri zaitia;

kostako zaizu oraingo teman

irabazi ta juatia».

Erantzun ziyon: «Bai bedorri're

eztan tokitik jatia».

              6

Juezak, pranko aturditurik,

beiratu zuan atzera,

bañan Fernando seriyo zegon

obispo baten antzera:

«Apatxo-borda'n bizitzen zeran

bertsolariya al zera?

Ez det zurekin ezer ere nai,

bazijuazke etxera».

              7

Aberats askok maitatzen zuen

pobria izanagatik,

grazi aparta zedukalako

bertsotik eta kantatik;

arrazoia ongi neurtzen zakiyen

ondotik eta puntatik,

makiña bati gusto emanda

juana da mundu ontatik.

              8

Oroipen asko ditu Fernandok

ain zan gizon zelebria,

interes asko etzuen bañan

alaia ta alegria;

astian bitan bajatutzen zan

Tolosa ta Alegria,

garai arretan Laskabonian

zuben ostatu libria.

              9

Andriarekin alkar artuta

bein atera zan etxetik,

atsua aurrian eta Fernando

makillarekin atzetik;

isil kontuak ola esanez

maite zuben biyotzetik:

«Gaur oraindikan jan biar digu

bikariyuen eltzetik!».

              10

Eriyosuar andre gaisua

sartu zan apaiz-etxera,

bikariyuak uju egin ziyon:

«Gizona, erotu al zera?

Beraz, Fernando, makillarekin

zere emaztia jotzera?

Ikuitzen ere baldin badezu

gaizki ibilliko zera!».

              11

Bañan Fernandok egiten zuan

beti asarre-papera:

«Gaur eltzerikan eztit egosi,

ortik okertuak gera».

Erantzun ziyon: «Gurian bada,

iyo zaitezte jatera,

baño andria jotzen badezu

zere kontuak atera!».

              12

Bazkari jaten ari zirala

bikariyuak galdetu:

«Emazteari zer ingo ziñon

bazenduen arrapatu?».

«Plater oneri bezelaxe nik

azkar lepua biortu!».

Ezurrak apaizari emanta

Fernandok mamiak artu.

              13

Fernando zanak arrats batian

ardo-puska bat eran du,

orma galanta ari zubela

etxera juan zan berandu;

ordu ta erdiyan atal onduan

etzan gustora egondu;

parragarrizko kontuak dira

ondo esango bagendu.

              14

Emazteari uju egin ziyon:

«Ez al zerade kupitzen?

Gizonik ezta atal onduan

modu ontan edukitzen!

Nere burua galtzera nua

ezpanazu irikitzen!».

Oiek guziyak adituta ere

andria etzan jaikitzen.

              15

Fernandok, bere koleran juanda,

altxatu zuben arriya,

putzura bota ta egin zuben

soñu bat izugarriya;

kamis utsian atsua juan zan,

aren orduko larriya!

Aizkenerako ikusi zuben

berak istillu gorriya.

              16

Putzura arriya botatzeakin

emaztia engañatu,

epel samarra bazegon ere

ederki ziyon freskatu;

parajerikan onena nun zan

gizonak zuan billatu:

andre gaxua kanpoan utzita

Fernando barrenan sartu.

              17

Sesiyo gutxi izaten zuben

ain zan gizona bapua,

zenbait aberats eta pobreri

parra eragindakua;

aita jaiotzaz adunatarra,

bera Amezketa'kua,

parroki (y) artan bataiatua,

Ispillazal etxekua.

              18

Gure Fernando Bengoetxea

egun urte da il zala,

denbora askuan sentitzen degu

ark utzi zuben itzala;

Jaungoikuari eskatzen diyot

nai lukienak bezela:

komeni bada arren anima

zeruan izan dezala.

[~1923]