XV.
NAPOLEONEN SINHESTEA
JESU-KHRISTO BAITHAN

        Bertrand jeneralak erran nahi izan zion behin Napoleoni Jesus etzela Jainko, bainan gizon handi bat, hura bera bezala. Huna zer ihardetsi zion:

        «Aitzen zait gizonetan: Jesus etzen gizona. Izpiritu arin eta hondo gabek atzematen diote aria gizonekin: Zerua lurretik bezain urrun da hura gu ganik. Batere gauzak xehatzen dituenak, ikusten du hori... Zerukoa da egia, basakoa gezurra. Zaurtzen dute egia gizonek: zertako ez gezurra? Gezurrak ageri ditu beharriak, ez du nihor enganatzen... Bada lehen egia bat, Jainkoaren argia, badioana munduaren sehaskaraino, sortzen atzematen dena legetan: eginbideak erakusten ditu. Hark ezagutaraziak dire justizia, Jainkoa, arima eta gorphutzen aria. Egia hartan sartzen da Jesus; ez da nihoiz edo nihon zaurthu, nola paganoak, bide eginaraziz indar, gudu, aberastasun edo nahien arabera... Ethor bedi ene aitzinerat paganoen zeru guzia; ez da han ni belhaunikaraziko nauen Jainkorik. India, Sina, Erroma eta Athenako Jainkoek ez dauzkitzatet begiak aphalaraziko. Ez naiz itsurat mintzo, ez gaizki erran beharrez: ezagutzen ditut!

        »Likurge, Numa, Konfuzius eta Mahomet lege emaile batzuek ziren, lehen gizonak bere erresuman, gerletan handi eta bihotzdunak; bainan ez Jainkoak; berek ere etzuten hoin gora beiratzen. Ondokoek Jainkotu nahi izan dituzte. Nahiz bazuketen guti edo gehiago izpiritu, gizonak ziren, gizonen eskasekin... Jesus baithan oso miragarriak diren: asmu, solas, egia, bihotzen gaineko indar, sortze, erakuspen, izate, nausitasun eta iraupena, erromesia guzien erdian. Utzi behar da bera, ez da bertze halakorik. Badarraiko mizterio bat ezin argitua nihola, asmu ilhunbetakoak ixilarazten dituena. Hurbilagotik beira eta handiago da. Lehertzen du adimendua. Berak daki bere lana. Badute haren solas eta erakuspenek zigilu berezi bat. Ez ditu liburuetarik bildu. Bera da ororen ithurri eta mirail...

        »Ez du bilhatzen gizonen jakintsun egitea lurreko gauzetan. Arimak nahi ditu beretzat; hek aski ditu, nola hekientzat aski baita. Lehenago arima deus etzen. Gorphutzak ziren mentan; bainan fedeak itho du lurreko eskola. Nihork ez du zeren deus erran: Jesusen erakuspenak baitire zuhurrak, garbiak, argi dutenak izpirituaren azken mugarritaraino... Giristinotasuna gizonen meneko da; erakusten ditu egintzak. Harekin oro handi dire denboran eta bethiereko bizian, oro Jainkoari dioazkonak. Ez da nihor nihoiz Jesusi hurbiltzen denik. Ez da aski izpiritu ifrentzaturik ukhatzeko haren nausitasuna... Haren hitz guziek badute indar, eta laguntzen dute elkhar, harrasi bateko xoborrek bezala. Lerro bakhotxak badu bere erakuspena, eta ez dio deus khentzen erakuspen osoari. Ebandelioa liburu berezia da, egintza eta sinheste onen ithurri ezin agortua. Jainkoa behar zen egiteko lan hori, nihon ez duena bere idurikorik, oro erraten dituena, arras berria, ezin berratua.

        »Gizonen lanak bizian dire; Jesusek oro heriotik iguriki ditu. Etziteken hori gizonen bidea. Hil zen, etzuelarik zenbait dizipulu tonto baizen. Kontra zituen populua eta Juduen aitzindariak. Arnegatu zuten bere lagunek ere. Hoik gerthatu beharrak ziren, profeten arabera. Berak ere etzuen deus gorde; erran zuen: harturen naute, gurutzefikaturen, arnegaturen, gaxtaginek izanen dute nausien eguna; bainan justiziak izaten duenean berea, koropilaturen ditut zeru-lurrak, eta ene heriotza dizipuluen bizia izanen da. Hazkarrak izanen dire geroztik lokharriak; ezen pizturen naiz, higanen zerurat, eta egorriko dut izpiritu argitzailea. Gurutzearen izpirituak erakutsiren du Ebandelioa, sinhetsaraziren, predikaraziren, hedaraziren.

        »Bethe da agintza hori, jondoni Paulok deithua gurutzearen zorokeria. Ez da aski izan hortako egun bat, ez gudu bat. Hirur ehun urthe iraun du gathaskak; apostoluek hasi zuten eta ondokoek segitu. Lehen hogoita hamabi Aita-Sainduak hil ziren egiaren alde. Erromako kadira gilotina bat zen hiru mendez. Han jar ahalak herioaren bazka ziren, eta bertzetako aphezpikuek ere on guti zuten. Gerla hortan, errege eta indarrak alde batetik ziren. Bertze aldean, etzen harmadarik; bainan bazen atzartasunetan miragarriena. Sinheste berak biltzen zituen hor-hemenka barraiatu gizonak. Gurutzea zuten lokharri: zer amarra! Harekin eman zuten bada su bihotzetan, hura egin arimen aldare. Zenbat odol etzen ixuri, zenbat gudu egin, haren inguruan!... Aberekeria zen gathaskan adimenduarekin, gorphutza arimekin, bekhatua berthutekin. Hibaiaz zioan giristinoen odola, eta hiltzen zirenek besarkatzen zituzten hiltzalen eskuak. Gorphutzek oro jasaiten zituzten arimen gatik. Hil oro giristinoak ziren, eta hek gelditu ziren nausi!

        »Zenbat iraun du Zesarren nausitasunak, zenbat soldaduen kharrak Alexandren alderat? Gehienerat ere, nausi zireino. Galdu balute bitoria, joanen zitzaioten nihor ondotik heriotzeraino? Ez dituzte oro galdu heriotzean? Ikusi da soldadurik gerla egiten gehiago hekientzat? Hiltzen zaiote nihor urririk? Turennen gorphutza etzen oraino hoztua, eta ja haren harmada ihesi zioan, eta ni, ene harmadak ahanzten nau bizirik, Annibal ahantzi zuten bezala bere gerlako lehoinek. Ez doa urrunago gizonen ahala. Gudu baten itzuliak goibeltzen du hekien iguzkia; zorigaitz batek khentzen diotzate axkideak. Zenbat Judas ez dut ikusi! Saldu, arnegatu, ostrikatu naute bitoriarat hanbat aldiz eraman ditudan jeneralek. Joan zaizkit ihesi bizian: zerk pizturen luke hekien kharra, sarri hormatzen naizenean hobian?

        »Eder liteke Zesar Erromaren ibiltzen hobitik! Horra bada zer egiten duen Kristok: populuak badioaz, lehertzen dire tronuak, eta Jesusen harmada xutik eta bizi dabil orotan; ehoa, burlatua, laidoztatua mendez mende, bainan bethi nihoiz baizen oso, handi eta handiago... Jesus ez da nihoiz ganbiatu; lehen egunetik azkeneraino bethi bera da, beretzat hertsi eta bertzentzat ezti. Egin edo erran dezan zerbait, ez dio ematen biderik errankisun xumenari. Balin bada nihon Jainkoren pikorik, hura baithan behar da bilhatu... Haren erakuspenak ororentzat dire; badioaz nor nahiri eta non nahi... Bethiko mintzo da, ez du nahi athekarik egian; urthe iragan eta ethorkizunekoak bere ditu; gezurra du mugarri!...

        »Ebandelioak baditu berthute gordeak, higitzen eta berotzen ditu bihotzak, izpirituak ere argitzen. Zeru eder baten ikuspenari bezalako arraiziak darraizko. Bizia diruri, ahalduna, egintza on guzien giderra. Huna non den, mahain gainean, liburu berezi hura (enperadoreak ukitzen du errespeturekin), ez naiteke unha horren erakurtzea, bethi atsegin berri bat atzematen diot. Ez da nihoiz itsurat mintza, bainan bethi errotik. Harmada bat bezala heldu dire lerroran hitz miragarrienak. Bihotza lotzen dute, izpiritua irabazten. Erakusten dute Kristo axkide, aita, Jainko. Ama hoberenek ez dituzte haren arthak. Arimen nausi da, gogoeten Jainko, egintzen jabe. Horra aphez bat handia: dohatsu sinhesteduna! Ez du nahi duenak sinhesten.

        »Zeruan ez da Jainkorik, baldin gizon batek khendu badio lurreko agurra, Jainko izena hartuz... Alexandrek nahi izan zuenean sinhetsarazi Jainko semea zela, Grezia guziak hirri egin zion. Nihork ez du sinhetsi Erromako enperadoreen Jainkotasuna. Mahomet eta Konfuzius agertu ziren Jainkoaren gider edo mihi bezala...

        »Jesus sorthu zen Juduen artean. Ez da ametsezko izate bat; nihor ez da hobeki ezagutu. Nola zur aphaintzale baten seme ordea jarri zen nausi, Jainko? Ez da hor hara-hunatik: izan ditu eta baditu adorazioneak gizonezko elizan. Alexandren balentriek llulluratu dituzte gizonak; bainan Jesus jabetu da bihotzez. Bilhatu du bethiko amodioa, gauzetan gaxtoena atzemateko, alferretan galdetzen diotena zuhurrek axkidei, aitek haurrei, emaztek senharrei, anaiek anaiei. Bihotza nahi izan du baitezpada, itzulerik gabe, eta ardietsi du. Hortik diot Jainko zela. Ez dute holako indarrik izan Alexandre, Zesar, Annibal eta Louis hamalaugarrenak. Lurra beretu dute, axkide bat egin gabe. Bakharra naiz behar bada maite ditudana, gure egunetan, Annibal, Zesar, Alexandre eta Louis XIVa. Hainbertze distiarazi ondoan Franzia, azken horrek etzuen axkide bat bere erresuman eta bere jendetan. Haurrak maite ditugu, gu baithan den jauira batez, bainan zenbat haurrek ihardesten diote aiten arthei? Zenbat haur esker gabe? Jeneral Bertrand, maite zaituzte haurrek? Zuk badakizu maite dituzula; bainan etzare segur ordainaz. Zure artha guziek ez diote emanen hekien bihotzari Jesusentzat giristinoek duten sua. Hiltzen bazine, orroit litezke behar bada zutaz, gastatzean zuk utzi ontasunak; bainan zure ilobek doiean jakinen dute laster nihoiz izatu zaren ere. Bizkitartean jeneral Bertrand zare, onik ez duzuna zure haurrekin baizen!

        »Kristok piztu du su guzietan lehena, Karitate saindua. Gizonek sobera eskas zuten maitarazteko bere buruen: Jesusen mirakulua da Karitatearen erresuma. Karitatea zeruko ginharra da. Jende osteak jarri ziren ene ondotik, bazakiten hiltzen gudu minenetan; baina Jainkoak beira nazala izartzetik ene soldaduen sua Giristinoek Jesusentzat duten amodioarekin! Bereziak dire ethorkiz eta iraupenez. Soldaduek nahi ninduten hurbil, behar zuten ene begia, behar zituzten ene hitz eta baimenak. Su berezi baten ithurria nintzen hekientzat. Bainan ez niotzateken nihori eman ene dohainak; etzituzten bildu ahal ene jeneralek. Santa Helenan naiz, harroka baten gainean itzatua bezala. Nor hari da enetzat suan? Nork biltzen dauzkit erresumak? Ene zorigaitzak ez du gorthesanorik; nihor ez da nitaz orroitzen, nihor nigatik higitzen Europan! Non dire, ene axkideak? Bia edo hiru bazarete, ene desterruko egunen partalier eta arintzale, mendetan axkidantzaren errege beharrak; bainan horra guzia».

        Hemen enperadorearen mintzoa ganbiatu zen, aphaldu, ixildu. Aphur baten buruan, ezpainak asikiz, auhenez bezala, iratxiki zuen:

        «Bai, gure biziak izan du handitasun eta dirdira. Zure biziak, Bertrand, biltzen zituen argiak ene bizian, nola iguzkian biltzen baititu guk urreztatu dugun Inbaliden dorreak. Uriak ethorri dire, eta urrea histuaz dioa. Ondarra eramanen dute zorigaitz eta ostikoek. Jadanik eginen du. Horra zer diren gizonak; hola ezeztatu dire Alexandre eta Zesar. Laster gerlari handienen izenak eskolako lan dire! Errient batek altxatzen edo thuztatzen ditu hekien balentriak, haren zigorra dute izari!

        »Nola ibilia den Louis hamalaugarrena! Hil deneko, bakharrik da Versaillen bere gelan. Utzi dute gorthesanoek, eta behar bada, hirri edo trufaz hari dire nonbait! Etzuten gehiago nausi! Gorphutz zen, gathabotean etzana, usteltzerat abian! Oraino zenbait egun, eta horra zer izanen naizen ni ere. Angelesen esku bakhar batzuez amarratua, hiltzen naiz denbora gabe, eta harren bazka izaterat doa ene gorphutza. Horra zer izanen den laster Napoleon handiaz! Zer eremua ene eta Jesusen artean! Badu hark bethiko erresuma; predikatua da, maitatua, adoratua: izan du hark heriotzerik, edo heriotzea da hori?».

        Enperadorea ixildu zen, eta jeneralak ez baitzion deus ihardesten, berak erran zion: «Ez baduzu ikusten Jesus Jainko dela, etzintudan jeneral egin behar nihoiz».

        Phidias handiak egin zuenean harriz Jupiter, nihongo izpirituek asma eta nihongo erriek aphain ahal bezain ungi, Greziak erran zuen: horra Jainkoa! Bainan izen horrek etzuen hartu. Pilatusek erran zuen Jesusez: horra gizona! Bainan gero munduak erran zuen: horra Jainkoa! Bai, bai, Jesus Jainko da.

        «Sinhesteko da hura baithan. Sorthu zen Birdina Maria ganik, pairatu zuen Ponzio-Pilatusen manuaren azpian, hil zen, ehortzi zuten, jautsi zen ifernuetarat, ilkhi zen bizirik hirugarren egunean, higan zeruetarat; han jarria dago bere aitaren eskuinean, eta handik ethorriko da bizien eta hilen juiatzerat. Aitak onhetsi zituen haren beherapenak bekhatuen gatik, eta hark, uztean lurra, agindu zuen Izpiritu-Saindua, orai bere aldian ezagutaraziren duguna».