Serm. 14.
De fine ultimo hominis.
ann. 1778

Servi facti Deo habetis fructum vestrum
in sanctificatione, finem vero vitam aeternam. Rom. 6.

        1. Explikaturik ia gizonaren prinzipioa ta izatea, orai nainuke erabaki zein den gizonaren azken fina, ta por konsigiente lenbiziko obligazioa. Ura deizen da gauza baten fina, zeñengatik ta zeintako ere baita gauza gura. Gauza guziek dute bere fina mundu ontan, zerengatik guziak dire zerbaitetako; lurra, aizea, sua, ura, plantak, animaleak guziak dire gizonagatik ta gizonaindako; por konsigiente, gizona da gauza guzien fina. Bai, eta gizonaren azken fina zein da? Berze gisas, zer fines da gizona? Berze gisas, zertako kriatua da gizona? Ala galdeiten dute zenbait katezismoek, ta ainberze da ignoranzia, ezi frankok estakite zertako diren. Galdein zagun bada ta ikasagun, zertako kriatua da gizona? Maitazeko ta zerbitzazeko Jangoikoa mundu gontan, ta alabazeko ta gozazeko glorian. Oroat, zer fines da gizona? Maitazeagatik ta zerbitzazeagatik Jangoikoa mundu ontan, ta alabatu ta gozazeagatik glorian. Ongi, beras, Jangoikoagatik ta Jangoikoaindako da gizona, dago klaro. Gerostik zein da gizonaren azken fina? Jangoikoa orai ta beti. Eta zerengatik erraten da azken fina? Zerengatik berze anitz gauzetako ere delarik gizona, guzien gañetik guzia erreduzitu berbaita zerbitzazera ta lograzera Jangoikoa. Nekazariak errain du: Ni naiz lanzeko lurra. Beras, zure fina da lanzea lurra. Ala da, baña esta ori azken fina, zerengatik esta ortan parazen zure izatea, pasatu bear da alzina. Ikusagun. Erran duzu zarela lanzeko lurra, ta lurrain lanzegoi berze zerbaitetako da; zertako da? Bilzeko gorputzain sustentoa. Eta sustentogoi zertako da? Bizizeko. Ta bizitzegoi zertako? Zerbitzazeko Jangoikoa. Eta zerbitzazegoi? Gozazeko glorian Jangoikoa, desuerte ezi beti baratu bear da jangoikoa baitan, zerengatik bera da gizonain azken fina. Oroat diot berze ofizio ta estado guzikoes. Guziok jaioak gara trabajazeko nor bere gisa, ala nola egastea egazeko; baña trabajazegoi azkeneko zertako da? Zerbitzazeko Jangoikoa emen ta gozazeko an, desuerte ezi berze fin goiek bear dute izan medio erdexteko guzien gain Jangoikoa, baita gure azken fina. Orai eldu da obligazioa: Obligazio du trabajazeko nekazariak nekazalgoan, ofizialeak bere ofizioan, ta guziek bere estadoan; baña lenbiziko obligazioa da zerbitzazea Jangoikoa guzietan, zerengatik lenik da bat gizon, ezi ez nekazari, ofiziale, edo estadoduna. Berze ofizio goiek dire bigarren lekuan: Lenbizikorik gizontasuna, bada, ofizio goien kasos barin bada obligazio trabajazeko aietan, gizontasunain kasos da zerbitzazeko Jangoikoa. Debalde deizen da nekazari estena trabajazen nekazalgoan, ofiziale estena trabajazen bere ofizioan; bada, guzien gain debalde deizen da gizon estena enpleazen Jangoikoaren zerbitzuan, zeintako jaio baita, gozazeko gero glorian; ta alakoas erran bear da Judases Jesukristok errana, obe zuela ezpaze jaio alako gizona. Berze ofizio goiek dire bidanabar ta ezinberzeskoak bekala, mantenizeko bizia; baña bizia den bitarteo, guzietan guzien gain da zerbitzazea Jangoikoa lenbiziko ofizio indispensablea ta bakarra, porro unum est necessarium, zerengatik ori da preziso lograzeko gero Jangoikoa, baita azken fina, zeintako kriatu baitu gizona. Goazen ikustera guti bat Jangoikoaren probidenzia gure kriazean etc.

        2. Zegolarik Jangoiko andia ta bakarra irur persona dibinoetan bere eternidadean, nioren bearrik gabe, gauza guziak kriatu baño len, ain glorioso bere esenzias nola orai, nai izan zue bere borondate ta jakinduria dibinoain konforme kriatu aingiruak; ta kriatu zitue espiritu eder exzelente gaiek bedrazi koro ta irur jerarkietan, berak dakien numeroan, guretako inumerableak. Gisaontan plantatu zue bere soldadeska ta goardia Errege andiak. Utzi ziote libertadea edo posibilidadea onerako ta gaizerako bere juizio dibinoen konforme; eta Luzifer, baize aingiru txoil ederra, itsaturik bere edertasunas, bete ze suberbias, ta usazen zuelaik gaizki, eman zion libertadeas, izan bearrean agradezitua, errebelatu ze Jangoikoaren kontra bere lagun aingiru kantidade andi bateki. Indignaturik Jangoikoak desterratu zitue zerutik, San Migel aingiruen prinzipe ta bere ministro lenbizikoaren medios, errebel guziak; ta aiendako prebenitu zen infernura erori zire sekulakos. Zenbat eta zenbat ordea? Aingiruen irugarren zatia, ta daude orai infernuan demonio deizentugunak, len zeruan aingiru zirenak; ta gelditu ze Jangoikoa zeruan San Migel ta berze aingiru oneki. Etze oraño gizonik, ta etziote faltarik egiten Jangoikoari faltatu ziren aingiruek, ain guti gizonek; alaere bere borondate dibinoak nai izan zitue kriatu gizonak bera zerbitzazeko, gozazeko ta glorifikazeko; ta ortako, orai sei milla bedrazitan egun ta iruetan ogeitaamazazpi urte kriatu zue mundua ta munduko gauzak borz egunes, ta seigarrenean gizona bere imajina ta semejanzara, erran nuen bekala berze platika batean. Plantatu zue paraisoan Adam, ta Adanengandik formatu zue Eba laguntako. Zeude Adan ta Eba inozenziaren estadoan adornaturik dono espirituale ta korporalees nai zuketen konbenienzia guzieki. Baña ikusagun gertatu zen desditxa, desditxa guzien ama.

        3. Nola kriatu baizitue berain zerbitzazeko ta gozazeko, zerbitzazen bazute, utzi ziote libertadea aingiruei bekala egiteko ongi edo gaizki; ta progazeko aien agradezimentua, obedienzia ta fidelidadea, eman ondoan lizenzia jateko paraisoko arbola guzien fruitetaik, solamente debekatu ziote batena biziaren penan. Eta demonioa, enbidias ikusteas galdurik bere burua ta honraturik gizona, galarazi naiak gizona ere bera bekala, aparezitu zizaio Ebari serpiente batean ta erran zio: Zerengatik manatu dizie Jangoikoak ez jateko arbola gonen fruitatik? errespondatu zio Ebak: Guzietaik jan dezakegu, solamente ontaik ez, ezkaizengatik il. Erran zio serpienteak: Etzarate ilen niolatere; badaki Jangoikoak ezi noiznai jan dezazien ontaik, izain zaratela Jangoikoak bekala. Ah Eba, nola engañazen zaituen gezurti orrek! Tentaturik emastekiak, beiratu ta ikusi zue fruita ona zela jateko, ta ederra bistara; artu zue ta jan zue, eman zio Adani ta jan zue arrek ere, ta ala galdu ziote biek Jangoikoari obedienzia ta fidelidadea. Au da bekatua gure lenbiziko aitetamek ta guk aien baitan in ginduena. Ikusagun erresulta. Botatu zuzkelarik berla infernura, aingiru gaistoak bekala, etzue egin; desterratu bai paraisotik negarresko balle gontara, pasazera trabajuak ta miseriak, ta azkenean eriozea, baña esperanzareki ondorean ellegazeko gloriara. Errebelatu ze aingiruen zati bat, desobediente izan ze gizonen jenerazioa; Aingiruak kondenazentu, gizonak ustentu nai baute salbatu, sinestazen dugun bekala salbatu zirela Adan ta Eba. Zer da au baizik Jangoikoaren piedade espeziale bat gizoneki? Zer da au baizik salbatu naia gizonak?

        4. Jangoikoaren borondatea da guziok salba gaizen, Deus vult omnes homines salvos fieri; solamente beti gelditu da kondizio prezisoa zerbitzazea Jangoikoa, ta ortako, ia keta paraisoan gelditu zen fruita debekatua, arren ariora debekaturik dauzkigu anitz gauza, manaturik berze anitz lege naturalean ta amar mandamentuetan. Guziok kriatu gaitu gozazeko Jangoikoa glorian, baña sollik gozatukoute fiel ta obediente direnak berareki munduan. Difikultosoago da andik onat, zerengatik andik onat tugu trabajuak, tugu pasione ta inklinazio gaistoak; baña guziareki esta inposible salbazea; Jangoikoak nai du, guk ere nai dezakegu; ta ongi nai duen guziak lograzen du. Ortako emantigu medioak ta erremedioak: Ariman emantigu memoria, oroi gaizen bear denas; entendamentua, ezaun dezagun ona ta gaistoa; ta borondatea, onets dezagun on dena ta aborrezi dezagun gaisto dena. Gorputzean emantigu borz sentido proporzionatuak, instrumentu onak obrazeko bear bekala; begiok ikusteko, bearriok aizeko, sudurrok usmazeko, agoa ta mia gustazeko ta jardukizeko, eskuok trabajazeko, oñok erabilzeko, ta gorputz guzia en fin enpleazeko bear diren gauzetan. Ortako probidenziatu du izan daien beti nork erakutsi ignorantei, nork zuzendu makur doazinak, nork erremediatu utsak. Ortako disponitu du izan daizen irur estadoak: Libretasuna, matrimonioa ta alarguntasuna; ta oietan ofizio guzietaik gorputzain ta arimaindako bear direnak, eskoji dezan bakotxak konbenizaikona, ta ortako ematen dio bakotxari bokazio ta inklinazio bear duen estado ta ofiziora; ta guzietan utzi du modu zerbitzazeko bera, ta guzietaik atratu sanduak. Ortako ordenatu du izan daizen inferioreak ta superioreak tenporalean ta espiritualean: alde batetik guratsoak, juezak, erregeak; berze aldetik sazerdoteak ta pontifizeak. Ortako guzien gain dago presente leku guzietan Jangoikoa gobernazen gauzak, ematen ofrezitu duen bekala guziei auxilio aski dena obrazeko ongi, nai baute, ta emanaiak ia, barin bada korrespondenzia. Ortako en fin erakusteagatik iragarten gloria, ta eramanaies artara gizonok, etorri ze gizon eginik Jesu Kristo Jangoikoaren Seme Jangoiko dena; erakutsi ta pregonatu zue bere ebanjelioa; plantatu zue bere eliza, ta ontan Sakramentuak ta gañarakoak; bizitu ze ogei ta amairur urtes ta gexago biziaren exenplu ematen; ilze gero, ta erresuzitaturik igan ze zerura idikizera atariak ta prebenizera lekua segitu nai dutenendako. Zer ia? gelditu ze sakramentaturik errealki ta eskunara gure erdian, ta munduonek dirauen bitarteo, balia gindeizen beras medio pasmagarrias bekala, salbazeko guziok. Zer errain dut Elizan ordenatu duen gobernu admirableas? buru bat bisiblea baita Aita Sandu Erromakoa; gero ainberze obispo an emenka; gero ainberze sazerdote kasi errioro? Zer errain dut Jesu Kristoren probidenzia espezialas, estaien beñere falta eliza, ez dezan utsik egin, ta izan dezkien ministro bearbekalakoak? Zer errain dut emanas gizon bakotxai bere aingiru goardakoa? Zer izateas gutartetik ainberze sandu ta sanda zeruan daudenak, pasatu ondoan beren emengo peregrinazioa ta utzi ondoan idikirik bidea, deskuidaturik beren burues kuidazen gutas, eskazen guregatik, gure beira, gure deies edazen eskuak, ta señazen, onara, onara?

        5. Nondik ia geldizen zaio niori erreskiziorik eskusazeko? Ebidenteki progaturik dago, Jangoikoak kriatu gaituenak salbazeko, salbatu nai gaituela, nai badugu. Zer falta da Jangoikoaren partetik salbazeko mundu guzia? (Solamente falta ze edekize zagun libertadea, au da, lotzezagun borondatea ez nai izateko baizik bear dena; lotuzezkigun esku, oin ta mienbro guziok, ez mogizeko baizik onera. Au izain ze kenzea libertadea. Etzue nai izandu kriatu gizona, ala nola aingirua ere ez, libertaderik gabe, baizik libertade osoareki; orreki bakotxak iragazi zezan bere indarres, Jangoikoaren graziareki, palma sekulakoa; ta gal zezan, alaber, iragasten estuenak bere kulpas. Ezpagindu libertade, (libertade diot ez lizenzia) ezpagindu libertade edo posibilidade gaizki egiteko, nola merejituko gindue korona? Zer balioko zue gure on izateak, ezkindukelaik berzerik? Merejimentua dago, egindezakegulaik gaizki, ez egitean baizik ongi, ta alako moduan kriatu ta bialdu gaitu mundu ontara; berze gisas izatera, oroat ze plantatubaginduza zeruan. Baña plantatu gaituenas geros munduan, txoil ezpada jaio ta il zen bat aurra galdu gabe bataiarriko grazia, ezi alakoei ematen diote herenzias bekala Jesu Kristoren dretxoagatik gloria, aur alakoes landara diot, geurek irabazi bearko dugu zerbitzatus emen Jangoikoa. Errain dut nola urbilen platikan.).

        6. Ots, bada orai, servi facti Deo habetis fructum in santificatione, Jangoikoaren etxe gontan ta bere zerbitzuan nirabetako alistatu gara; gure ofizioa da onak ta sanduak izatea; premioa bizitza sekulakoa, finem vero vitam aeternam. Oroi gaizen zertako garen. Deteni gaizen serioki pensazen gizonaren fina zer den ta zertako onara jaiozea, emen bizitzea ta emendik joatea. Joan dire lenagokoak, gu ere goazi joanes; nora joan dire? Nora goazi? Ah zenbat sor sorra bizitu ondoan aurkitu diren infernuan ustekabetzean, ta beiraturik alde guzietara aurkitutuste ertxirik atariak; atra nai ta ezin atra, itzuli nai ta ezin itzuli, ta daude orai desesperaturik nigarres, emen pensatu faltas? Kuidado, estaiela gureki ala gerta. Gizonak, emastekiak, aurrak, gasteak, zarrak, guziek galdein zogun geuren burueri geuren izenas, San Bernardok bere buruari galdeiten ziona noizean noizka: (Bernardo ad quid venisti? Bernardo, zertara etorri zara? Badaki bakotxak bere izena, nerea da Joakin; bada galdein bear naiz: Joakin, zertara etorri zara mundu ontara? Zure izena nola da? Bada galdein zaite artas, urlia) Zertako jaio zara? Espezialki inzazu dilijenzia gau bekatu iteko okasioetan; ta anima bedi bakotxa trabajazera Jangoikoaren zerbitzuan emen bizi den bitarteo, garaitus bere inklinazio gaistoak; fite pasatuko da trabajuain denbora ta etorko da deskansazekoa zeruan, non esta penarik batere; baña izatera, ezlizake berzerik izain baizik ez ia emen zerbitzatuas Jangoikoa. (Orgatik San Ignazio jenerosoak erraten zue ezi barin baleki berla il ta seguro lukela gloria, ta ia bizitus zerbitza lezakela ia Jangoikoa, naiago lukela bizitu inzierto bere salbazioas Jangoikoari zerbitzu iteagatik, ezi ez berla il seguro joateko zerura. Orgatik aizazie San Dunstano Konturbelgo arzobispoaren exenplutto gau. Gelditu ze sandua maitinak kantatu ondoan bartko arratsean bekalakoan bere elizan, kontenplazen Kristoren egungo triunfoa: Nola igan zen zerura, nolako errezebimentua, nolako festa ta alegria izan bide zen aingiruetan. Au pensazen zegolaik, debozios bekala, deseos beterik gozatu naiak, ikusi zue sarzen zela elizako atarietaik kuadrilla andi bat mutil gaste eder, txuris bestiturik ta urresko koroneki buruetan guziak. Ellegatu zizaio bat ta saloa egin ondoan kariñoso erran zio: Jesu Kristok salutazen du, Dunstano, ta konbidazen du datorren orai gureki zerura, zelebrazera beraren triunfoa, baikara guziok kerubinak ta serafinak orren eske etorriak. O zer konbitea! Baña sanduak bere deseoa garaiturik feligresei zioten amorioas, erran ziote: Egun estaike, zerengatik biar predikatu bear diot nere puebloai ta erakutsi nola igan bear duen zerura segitus nere Jaunaren atzetik. Bada larunbatean izain da, erran ziote aingiruek, disponi bedi orduko. Predikatu zue bada egungo egunean aingiru batek bekala, ta despeitu ze ilzeko; erori ze eri goazean, ta ellegatu zelarik larunbata, errezibitu ondoan sakramentuak, anitzen alzinean joan ze iganes goaze ta guziareki kuartoko bobedaraño; gertatu ze au irur aldis, ta gero itzulirik presente zeudenengana, erran ziote: Ikusteunzie bidea zeintaik noaien, imita nazazie nai banauzie segitu; ta oneki despeitu zue bere arima. Parra plat.1.de sakramentos. Imita nazazie nai banauzie segitu, dio Jesu Kristok, egun igaten denak zerura. Nai dugu imitatu) Jauna, bigu bere eskua ta laguntza: Salvum me fac, et salvus ero, salba gaiza ta salbatuko gara, ezkaizke berze gisas salba. Orreki bateo nai dugu ta esperazen dugu, ta onen señaletan erraintugu fede, esperanza ta karidadearen aktak. Nik etc.