HAMAZAZPIGARREN LEKZIONEA

SEIGARREN

ETA ZAZPIGARREN

MANAMENDUAREN

GAINEAN

Non moechaberis.

Eztuzu eginen haragisko bekaturik
bertzeren esposarekin.

        Eztu Iainkoak arrazoinik gabe nahi izan, bertzeren esposarekin egiten den haragisko bekatuaren debekua berehala berariaz eman zedin nihoren hiltzeko debekuaren ondoan, hori hala denaz gero, guri ezagut arazitzeko, gizon ezkondu batek paira dezakeien bidegaberik handiena, hari bizia idekitzen dioen bidegabearen ondoan, dela, haren espos-ohea lizunduz egiten zaion bidegabea.

        Manamendu hunek debekatzen du partikularki, hitz bereziez eta seinalatuez, bertzeren esposarekiko bekatua eta lizunkeria suerte hunen azpian, obra likitz eta gaixto guzia, zein debekamendua aski deklaratua baita Eskiritura Sainduaren hainitz lekutan, hemen aditua izaiteko bertzeren esposarekin egiten den bekatuaren berariasko debekuaren azpian; hura Iainkoak nahi izan baitu partikularki deklaratu, zeren, bere lizuntasunaz lekhora, badaduka bere baitan iniustizia bat, ez xoilki lagunaren kontra, erran nahi da, presuna eskondu interesatuaren kontra, bainan are jendeen arteko bizitze legeskoaren kontra.

        Bada xeheroki iakitekotz zer debekatzen duen manamendu hunek, iakin behar da zein diren haragisko bekatuaren suerteak, eta halatan hek ukituko itugu bata bertzearen ondoan.

        1. Adulterioa, da gizonak eta emakumeak ezkontzatik kanpoan egiten duten haragisko obra, hetarik bat bederen ezkondua denean.

        2. Fornikazione sinplea, da haragisko obra gizonaren eta emakumearen artean, bere birjinitatea iadanik galduz gero, hetarik bat ere obligatua eztenean, ez eta ezkontzaz, ez eta kastitatesko botuaz.

        3. Inzesta, da gizonaren eta emakumearen haragisko obra, elkhar ukitzen dutenean ahaide izanez, edo ahaikoan sartuz gradu debekatuetan; eta bekatu hura hanbatenaz da handiagoa, zenbatenaz egiten baita urkhoagoen artean.

        4. Deslorazionea, da gizonaren eta emakumearen haragisko obra, bietarik bata birjina denean.

        5. Bortxa, da gizonaren eta emakumearen haragisko obra, zer ere kondizionetako diren, bietarik bata, zeinarekin egiten baita bekatua, bortxatzen denean edo altxatzen bere borondatearen kontra, eta eramaiten.

        Eta altxatzen denean edo eramaiten, dela emakume, dela gizon bat bere aitaren, amaren, edo ordeneren eskuetarik hekin borondatearen kontra, eramaiten direnek konsentitzen badute ere, eta ezkontzeko ez bekatu egiteko borondaterekin, orobat da bekatu.

        6. Sakrilejioa, da gizonaren eta emakumearen haragisko obra, bietarik bata bederen Iainkoari konsekratua denean, edo konsekratuak ezpadira ere, leku sakratu batetan egiten dutena.

        7. Naturaleza kontrako bekatua, da gizonaren eta emakumearen haragisko obra hekin artean ez egina, edo egina ere, naturalezak munduaren emendatzeko, eta bethieretzeko ordenatu duen legearen kontra.

        Bekatu hunek hainitz lizunkeria suerte maradikatu daduka bere azpian: geienez egonen gara ixilik, eta zeren ezpaiteraustegu eztakiskitenei ezagutzera eman nahi, eta zeren halako gaixtakerien orhoitzapen harrigarriak ezpaigaitu utzten hekin aiphatzera bere izenez. Minzatuko gara xoilki emakumeekiko usanza desordenatuaz, erran nahi da, emakumeekin halako bidez izaiten den konpainiaz, non handik ezin egin dadin haurrik: Eta hori emaiten dugu iakitera, jende ezkonduak begira ditezin amoreagatik inkontru hartan erortzetik.

        Hunengatik abertituko itugu oraino estatu hartan daudezinak begira ditezila ezkontzak obligatzen dituen elkharganako eginbidetik apartatzetik, haurrik izaiteko beldurtasunagatik, zeren, nola eskontza ordenatua baita munduaren emendatzeko, halako apartatzea da Sakramendu hunen finaren eta intenzionearen kontrako bekatu seinalatu bat.

        Hauk dira iakin behar ditutzuen manamendu hunek debekatzen tuen haragisko bekatuaren suerteak.

        Haukin ondoan iakinen duzue, nola zein nahi den legek ezpaitu xoilki debekatzen deklaratzen duen akzionea, bainan are zerk ere gonbidatzen baitu nihor eta ertxatzen haren kontrakorik egitera, halatan hitz itsusi, behatze lizun, musu, eta ukitze likitz, berniza, eta bertze fin gaixtotatako gauza guziak debekatuak direla.

        Manamendu hunen kontra egiten du hutz, nork ere largatzen baitu bere burua eginez edo desirez zenbait erran ditugun bekatu suertetara, eta nork ere egiten baitu halako lizunkerietara doan solasik edo akzionerik.

        Manamendu hau hautsten du halaber, nork ere faboratzen baitu edo bilhatzen halako lizunkeriarik bertzeentzat, beregainki gaixta arazitzen badu presuna garbirik, eta gaizkira badarama arima xahurik.

        Zein ere burasoek, senharrek, eta ordenerek halako lizunkerietara emaiten baitituste bere umeak, emazteak eta zurtzak, bere interesakgatik, eta saltzen baitute hekin ohorea eta garbitasuna, hanbatenaz dira hobenduriago, zenbatenaz geiago obligatuak baitira galtzen ditustenen ontasunaren bilhatzera.

        Zeinek ere halako lizunkeriarik konsentitu gabe, hanbat esku eta libertate emaiten baiteraue bere alabei, emaztei eta zurtzei, non arrazoinekin behar duten iujeatu hartaz gaizki usatuko dutela, hobenduri dira bere largoegiz egiten ditusten lizunkeriakgatik.

        Baldin halaber hekin gainean dadukaten hersitasunak, emaiten eztiotela bere buruaren ekhartzekorik bere kondizionearen arauera, emaiten baderaue okasionerik bekatutan erortzeko eta zerbait eskaintzen derauenen borondate gaixtoaren konsentitzeko, hoben handi batez kargatzen dira.

        Nork ere bere bizitze gaixtoaren exenpluaz emaiten baitio bertzeri bera bezala ibiltzeko eta egiteko biderik, ez xoilki ihardetsiko du Iainkoaren aitzinean berak egin faltaz, bainan oraino hari iarraikiz egiten diren guziez.

        Kontu berean da, nork ere nihor, lizuntzeko borondaterik ezpadu ere, solaz itsusiez haragiaren plazerak eta atseginak hain handi egiten baititu, non arima sinpleak gonbida ditezin hetan bere buruaren erortzera utstera.

        Nor ere serbitzatzen baita edariez eta pitzgarriez bere naturalezako indarren eragiteko, komunski ahal dagien baino geiago, eskontzan baliz ere, xoil bekatu handi bat egiten du, eta ez berak xoilki, bainan oraino halako pitzgarririk ordenatzen, eta emaiten duten Dotorek eta Botikariek.

        Nork ere xarmeriaz eta malefizioz maite duenik enganatzen baitu, edo engana arazitzen, bi bekatu egiten tu.

        Nola manamendu hunen deklarazionea ezpaita aski Lekzione batetakotz, iraganen gara zazpigarrenera.

ZAZPIGARREN

MANAMENDUA

Non furtum facies.

Eztuzu ebatsiko.

        Iainkoak manamendu berariasko bat eginez gero gizonaren biziaren defendatzeko, eta bertze bat haren begiratzeko bidegaberik hartzetik bere emazteaz denaz bezanbatean, ezin baita harekin bertze ber-bat, arrazoin handirekin bertze manamendu bat egiten du haren ontasunen begiratzeko.

        Ohoinkeria, den bezala minzatzera, da bertzeren ontasunaren zuzenaren kontra idukitzea edo eramaitea, enganioz edo bortxaz, hari iabetzeko egiasko iabearen borondatearen kontra.

        Goratzen diren ontasunen suerte diferentek, hek hartzen diren lekuek, eta hekin eramaiteko manera diferentek hainitz ohoinkeria suerte egiten dute.

        Baldin hartzen den gauza, batena bada, eta ixilik hartzen bada, den bezala minzatzera, ohoinkeria da; komunarena bada, hala nola komunaren diruaz, bertze ohoinkeria gaixtoago bat da, pekulat deitzen dena.

        Gauza sakratua bada, edo ezpada ere, bainan idekitzen bazaie presuna sakratuei, edo hartzen bada leku sakratutan, halako ohoinkeria da sakrilejio.

        Finean zer ere baita, eta nori ere eramaiten baitzaio, hartzen bada ageriz eta bortxaz, arrogazeria da.

        Zer ere ohoinkeria nahi den, manamendu hunek debekatua da, eta halakotz, ohoinkeria eztenaz gero bertzeren ontasunaren idukitzeaz bertzerik iabearen borondatearen bortxaz, manamendu hunek eztu xoilki debekatzen, zer ere nahi den, bertzeri eramaitetik, bainan are obligatzen du nihor, haren bihurtzera, hura dadukanean iabearen borondatearen kontra; ikusirik nork ere hura hala baitu, hura dadukala zuzenaren kontra bihurtzen ezpadu, berak hartu eztuelarik.

        Ohoinkeria bekatu handiagoa da, edo mendreagoa, ekhartzen duen kalte handiagoaren edo mendreagoaren arauera, eta bethi ere da bekatu mortal, noiz ere ebatsten den gauzaren balioa kontuskoa baita edo beronez, edo ebatsten zaionaren okasionea eta kondizioneagatik.

        Nork ere ebatsten baitu eta arrogatzen ageriz, oianetan eta bertze lekuetan, nork ere faboratzen baitu halako akzionerik, ostatatzen baitu ohoinik, estaltzen baitu ohoinkeriasko gauzarik, eta konsentitzen baitu halako gaixtakeriarik, zer ere fazoinez nahi den, bekatu egiten du manamendu hunen kontra.

        Zein ere serbitzarik geiago kondatzen baitu bere nausiari emaiten diotzan kontuetan, egiaz eman duen baino, hunen kontra egiten du halaber bekatu; eta hori hanbatenaz garratzkiago, zenbatenaz haren baitan nausiak duen fidanzak emaiten baitio bide geiago, eta arrazoin gutiago falta haren egiteko.

        Falta bera egiten du nork ere, hartzen eztituelarik bere nausiaren ontasunak, hek utsten baititu galtzera bere ansigabez.

        Nork ere erosten baitu gauza ebatsirik, edo baitaduka bertzeren ontasunik kausituz, hautsten du manamendu hau.

        Nork ere maliziaz su emaiten baitio bere hauzoaren etxeari, pozoatzen baitu haren hazienda, edo egiten baitio zenbait bertze kalte handi, ebatsten dio gal arazitzen diotzan gauzen balioa.

        Nork ere irabasten baitu iokoan enganioz, edo nork ere enganiorik gabe, suma kontusko bat irabasten baiteraue, oraino hainitz gauzaren errekaitatzeko baso eztiren etxeko umei, falta beraz da hobenduri.

        Nork ere ioiten baitu diru falsorik, saltzen baitu marxandisa suerte bat, bertzea delakotz, gaiztorik, ona delakotz, emaiten baitu neurri xipirik, pisu arinik, edo guti, handi, pisuko, edo hainitz eman behar bidean; nork ere saltzen baitu deuz ere balio duen baino garestiago, eroszaillearen sinpleziaz baliaturik, hutz berean erortzen da.

        Gauza bera egiten du, nork ere aumoina bere indarren arauera ezpaiteraue emaiten, hura katitatez zor derauen pobrei; eta beregainki benefiziorik duen Eliza-gizonak eginbide hunen arauera egiten ezpadu, nola emaitera obligatua baita hersikiago bertzeak baino.

        Orobat egiten du oraino, nork ere bere burua pobre disimulaturik aumoina hartzen baitu premia gabe; ikusirik, nori ere zor baitzaio, hari idekitzen dioela.

        Zein ere langilek edo ofizialek hartzen baitu egin eztuen, edo behar legesko artha ez ekharriz, gaizki egin duen obraren egite-saria: eta kontra, nork ere saria eta errekonpensa goratzen baiteraue hura zuzenki irabasi duten langilei eta ofizialei, hautsten du manamendu hau handiro xoil, eta halako bekatua Iainkoari mendeku eske dagoka oiuz.

        Zein ere dendarik edo ofizialek goratzen baitu zerbaiten egiteko emaiten zaion estofaren parterik, ezin eskusa diteke ohoinkeriarik egiten eztuelakotz, bere neke trabailluen arrazoinesko pagamendua izaiten badu.

        Nork ere zenbait artifizio gaixtoz bere hartzekodunak enganatzen baititu zor deraustenez, hura halaber handiro hautsten du.

        Nork ere lukurarisko irabasirik hartzen baitu bere diruagatik, lukurarisko kontraturik iragaiten duten Notariek, lukuraritasunik pagatzera nihor kondenatzen duten iujeek, hautsten dute manamendu hau.

        Nork ere ezpaitiotza Elizari pagatzen zor diotzan detxumak eta primiziak, eta bere Prinzeari zor dioen trebutu zuzena, hutz berean erortzen da.

        Gauza bera egiten du, bere benefizioari datxeskon kargez deskargu on bat egiten eztuen benefiziodunak, bai eta nork ere zuzenaren kontra Elizako ontasunak Simoniaz edo Konfidanzaz idukiz ebatsten baitio IESU KRISTOREN esposari berea.

        Zein ere Prinzek pairatzen baitu, berak saristatu behar duen soldaduak bere azpikoak arroga eta bahi detzan, eztago manamendu hunek ordenatzen dituen mugetan.

        Zein ere Iaunek kargatzen baitute poblua taillez eta trebutuz, zuzenesko arrazoinik eta legesko eskurik gabe, eman diteske manamendu hunen hautszailleen artean, poblu-jaleak bezala.

        Zein ere Iustizia-gizonek, edo herriko kargudunek herrikoak taillatzen baitituste hekin indarrak ekhartzen duen baino geiagoz, eta zeinek ere taillatzen baitituste partikular batzuk behar diren baino geiagoz, edo dela sobera kargatzen ditustenei aspertzeko, edo dela bertze batzuei grazia egiteko, iragaiten dute manamendu hunek ordenatzen derauena, eta obligatuak dira bihurtzera, zertaz ere kalte hartzen baitute gaizki taillatu direnek.

        Zein ere Iujek iakiara emaiten baitio hauzia irabasirik zuzena eztuenari, hautsten du manamendu hau, eta obligatua da behar den iabeari gal arazitzen dioen ontasunaren bihurtzera.

        Gauza bera erran behar da zuzenaren kontrako hauzia luzatera utsten duen iujeaz eta Iustizia-gizonaz; eta persegimenduak berariaz iraun arazitzen tusten partidez, zeinekin egiteko duten partiden honda arazitzeko.

        Orobat oraino erran behar da kontusko presentik hartzen duenaz, zuzena duenari iustiziaren balia arasteko.

        Eritasunak luzatzen ditusten Midikuek, probetxu geiago izaiteagatik, gaizki usatzen dute bere ofizioaz, manamendu hunen kontra.

        Nork ere zenbait legesko ezten bidez, zein ere nahi den, trabatzen baitu bertzeren probetxua eta aitzinamendua, egiten du manamendu hunek debekatzen dioen gauza.

        Bere senharren ixilik eta konsentimendurik gabe kontusko gasturik, zertan ere nahi den, egiten duten emazteek, hautsten dute manamendu hau; eta hori hanbatenaz seinalatukiago, zenbatenaz gaizkiago emaiten baitute gastatzen duten dirua.

        Zein ere umeek hartzen baitute bere burasoen ontasuna hekin ixilik, eta hekin borondatearen kontra, hutz egiten dute fedesko artikulu hunek manatzen derausten gauzen kontra.

        Gauza bera egiten dute oraino, burasoak hil direnean, bihurtzen ezpadute, zer ere ezagutu baitute hek behar zutela bihurtu.

        Nork ere gastu geiago egiten baitu bere indarren arauera behar duen baino, hautsten du oraino manamendu hau, estimatzen dela bere mainadari ebatsten dioela zer ere soberaniasko gastutan emaiten baitu.

        Horra zer den seigarren eta zazpigarren manamenduez Lekzione hunetarik probetxurik athera dezazuen amoreagatik, orhoituko zarete Iainkoaren garbitasunaz eta Parabisuko aberatztasunez; gauza segura dela, Iainkoaren garbitasunak traburik gabe gonbidatuko zaitustela; haren idurira eginak zaretenaz gero, haragisko lizunkerietarik begiratzera; eta nork ere Parabisuko aberatstasunen konsiderazionea bere bihotzean egiaski sarturik idukiko baitu, begiratuko dela erraski; zeruan aberatz izaiteko esperanzaren gainean, lurrean hartzetik, hura egun batez hain primeza saindu eta aberatz batez gozatzetik traba dezan gauzarik.

        Hala egiteaz nagotzue othoitzez, eta Dotrina hunen egilleagatik Iainkoaren othoitsteaz.