BIGARREN EGINTZA

        Iruditegiak aurkeztatzen du Gernikako ostatu bateko gela bat, eta aritz donetiarren azpian ekondetzera dijoa probintzi Bizkaia, Gipuzkoa eta Arabako ekautuen bilguma edo batzarrea.

LENENGO IRUDIA

(Gaintza, Lora, Agiri eta Aldun.)

GAINTZA:

                Ona, nere maiteak,

                lur argidotarra,

                nere betiko amets

                t'animako arra;

                ara or aritz santuba

                azalkai gutarra,

                orren argitasuna

                ta bere indarra

                daukagu mundu ontan

                zabaldu bearra:

                Jaungoikoa, euskera

                eta Lege Zarra.

LORA:

                Kulunkatzen ninduzun

                siaska maitetik

                asi ta geroztikan,

                biotz-biotzetik

                beti eskatzen nuben

                egun onengatik,

                eta azkenean orra

                iritxi zugatik.

ALDUN:

                Gure maitetasuna

                jaio zan ordutik,

                guk enegutu degu

                benaz ta gogotik

                elkarrekiñ ementxen

                bildutzeagatik.

AGIRI:

                Araz gizagajoa

                aiñ bide luzian

                joan da nol'ote dabill

                leku arrotzian?

                Zerubak, argizute

                nere biotzian,

                ikusiko al det, ai!,

                berriz etortzian?

GAINTZA, LORA eta ALDUN:

                Araz etorriko da

                indarberriturik,

                sorterriya len baño

                geigo maitaturik;

                Amerikan gutarrak

                daude beroturik,

                eta aritz santuba

                legetzat arturik,

                aurki emen degu ta

                ez euki ardurik.

AGIRI:

                Emen zeren zai gaude?

ALDUN:

                Batza bukatu zai.

LORA:

                Onenbeste denboran!

                Oraindik ere bai?

(Sentitzen da barrengo festa-murmurra.)

GAINTZA:

                Or gauza txit astunak

                dabiltza tratatzen.

LORA:

                Eta ots oiek?

ALDUN:

                Oraiñ

                dijoaz bukatzen.

GAINTZA:

                Laster jakingo da zer

                erabaki duten.

AGIRI:

                Goazen, bada, goazen.

BIGARREN LAURKA
EDO AGERPENA

(Aurkeztatzen da Batzartegiko plazatxoa,
eta dagokizkan karrikak.

Soñulariak euskal doñu batzuek jotzen dituzten bitartean,
jasotzen da aldaera egiten duban burtiña.)

DIANAGUSIAK:

                Entzun zazute, euskal prestubak,

                zer erabaki dan emen.

DIAK:

                Aditzen gaude, jauna, guztiok,

                esan bezaigu lenbailen.

DIANAGUSIAK:

                Arazo eta neke askoren

                ondorenean, Madrillen,

                jakin zazute euskalzaleak

                nola irten diran gallen.

DIAK:

                Goitaltxatu ditzagun

                gure ekautuak.

DIANAGUSIAK:

                Araba ta Bizkaia

                eta Gipuzkuak,

                beren esku dauzkate

                zor eta artzekuak.

DIAK:

                Beraz, irabazi du

                lege bidezkuak.

DIANAGUSIAK:

                Bañan au da Fueroen

                zati bat bakarra,

                eta guk osorik nai

                degu Lege Zarra.

DIAK:

                Orduban zertarako

                zatiya baimendu,

                guri askoz geiago

                baziguten kendu?

DIANAGUSIAK:

                Batzarreak orixe

                nai luke zuzendu.

DIAK:

                Ta zer eskatzen du?

DIANAGUSIAK:

                Beti txartzat artzeko,

                bear dan bezela,

                Gobernu zital baten

                ausardi ergela,

                esanaz euskaldunok

                zuzen gatozela,

                lengo gure oiturak

                biur ditezela,

                ez degula izango

                pakerik bestela.

DIAK:

                Berokiñ guaz denok,

                bejondaiotela!

DIANAGUSIAK:

                Gipuzkoan, Araban

                ta Bizkaian sarri

                lauburu goititurik

                bear degu jarri.

GAINTZA: (erdira irtenik)

                Ta napar senideaz

                antzi al ziñaten?

TALDEAK:

                Eziñ aztu gintezke

                Naparroaz emen;

                guk ez degu okerrik

                zuekiñ izaten,

                oitarauko anaiak

                nola baitzeraten.

ALDUN:

                Oitaraukoa da Naparroa

                lenbizikoak diran añean,

                bere semeai esanaz beti

                onela bere alegiñean:

                «Jaio zerate Euskal-erriko

                egal berezi ta bikañean,

                Jaungoikoa ta Lege Zarrari

                eusteko gauza danen gañean».

                Ebrotik aruntz bizi diraden

                anai biurri batzuek baldiñ

                gaizki jarri nai baginduzkete

                gure odola daukatenakiñ,

                erantzun bedi garbi ta leial:

                «Naparrak ori ez du nai egiñ,

                baizikan gogor joango gerade

                noranai gure senideakiñ,

                Euskal-erria bein ankapetik

                irten da zutik agertu dediñ».

                Araba, Bizkaia, Gipuzkoa

                eta Naparra leial daude or,

                lau senideak besarkaturik

                iñori ezer ez diote zor;

                beren araude oiturazkoa

                nai dute onez baldin baletor.

                Bañan diote: «Betoz Fueroak,

                gure Lege Zar maitia betor».

TALDEAK:

                Bizi bitez naparrak,

                gure senideak,

                besarkatu gaitezen

                Aitorren semeak;

                betoz lengo Fueroak

                edo araudeak,

                gure guraso zarren

                betiko Legeak.

                Estalitako izar

                ederren bir-bira,

                odei beltzak urratu

                eta ozgarbira

                laster agertuko da

                zeruben erdira,

                mendi eta zelaiak

                irtenik argira;

                eta mirarizturik

                gauz oiei begira,

                denak esango dute

                «Fuerotarrak dira».

DIANAGUSIAK:

                Eresi oiek denbora gutxi

                barru osatu ditezen,

                lendabiziko gallenaldiya

                festan ospatzera goazen;

                ez da pauso bat besterik izan

                bañan au eman da zuzen,

                ta patu onak lagunduko du

                dena gureganatutzen.

(Joaten dira, bilgobailla eraztubaz, leku emateko
lendabizi makildantzari eta urrena ezpata-dantzari.
Eta, onetan dabiltzan bitartean edo geldiunetan
eta len, aditzen dira txaloak eta aupadak.)

TALDEAK:

                Gora ekautak! Fuero

                santubak aurrera!

                Beti bizi dedilla

                gurekiñ euskera,

                Aitor eta Lartaunen

                izkuntza ber-bera!

(Dantza bukatzean kantatzen da otsankida bat.)

                Euskal seme maiteak,

                egon ernaiturik,

                beñere utzi gabe

                izkuntz au azturik;

                beste gauzak ez dira

                —zaute sinisturik—

                irudipen igeskor

                batzubek besterik;

                euskera galtzen bada

                ez dago fuerorik.

                Mintza gaitezen bada

                geron mesedian

                guraso zarrak eman

                ziguten legian,

                eziñ kontaala etsai

                gogorren aurrian,

                iñoiz erori gabe

                arrotzen mendian,

                oju egiñaz gure

                izkuntz ederrian:

                «Mutillak, aurrera ta

                gogor sabelian».