VI. EGUNA

Ifernuaz

        I. PHONDUA. Arima kondenatuak ikhara eta errabia guziarekin aditzen du juje ikharagarriak haren kontra ekhartzen duen madarizionezko sentenzia; mement berean kausitzen da sekulakotz suzko lezetan ehortzia; presundegi ilhun hetako atheak zarratzen dire haren buruaren gainean; eta hara haren zorthea sekula guzikotzat finkatua.

        Zer sentimendu! Zer errabia arima damnatu hartan, ifernu lazgarri hartan sartzen denean! Huna beraz non naizen ifernuan, dio errabian dagoelarik! Ez, ez, ezta hemen ametsik, ez Izpirituko itxurapenik, huna non naizen debruaren hatzaparretan, guzia deboilatzen eta lehertzen nautela; huna non naizen suzko lezetan ehortzia; bai, alde orotarik inguratua nauka su izigarri hunek, guzia hartua nauka, iretsia nauka, jadan sentitzen dut haren garraztasun guzia. Oi! nere dohakabea! Oi! nere zorigaitza!

        Hanbat aldiz nere bizian izan naiz ifernu izigarri huntaz mehatxatua; hunen beldur ere izan naiz. Ordean, oi! nere dohakabea! Eztiot ihes egin; gaitzegi zitzaitan thormentazko lekhu huntarik beiratzeko egin behar zena; eta orai, oi! errabia, huna non naizen thormenta guzietako leze hautan ehortzia.

        Duela oren bat, eta gutiago, beira ninteken thormenta izigarri hautarik. Nere Jainkoak onhetsiko zituen nere bihotzeko urrikia ta nere penitentziazko nigarrak. Bainan orai, oi! orhoitzapen lehergarria! Bai, orai ta sekula guzikotz nereak egin du; madarikatuko dut bekhatua, urrikiz leher egiten eta ihartzen egonen naiz; hibajaz isuriko ditut nigarrak; eta horiek guziak alferretan; ez gaurgero ezta neretzat erremediorik; suzko presundegi hauk, horra geroroz eta bethikotz nere egoitza; gisa guzietako thormentak, horra geroroz eta bethikotz nere phartaja. O! etsimendua! o! errabia! eta zer bihotz-min khirets, zer atsekabe lehergarri arima damnatu haren baithan, gogoeta horiek egitean!

        Eta ifernu lazgarri hartan, zein da damnatuen thormentarik gogorrena? Hura da, dio San Krisostomek, Jainkoa galdua izatea, Jainkoaz sekulakotzat gabetuak izatea.

        Mundu huntan pena dugu horre sinhestea, zeren guti-guti ezagutzen baitugu zer den Jainkoa, zeren munduak lilluratzen, sentsuek zoratzen, mila azdeuskeriek Jainkoa ganik eta gauza Izpiritualetarik urruntzen eta barrajatzen baikaituzte.

        Ordean, oi! ala bertzela baitoazi gauzak, hil ondoan! Arima damnatua mundutik ilkhia da, bere gorphutzeko presundegitik kanpoan da: hala deusek ere trabatu gabe, den guzia Jainkoa ganat itzultzen da. Egundaino baino hobeki ezagutzen ditu izate guzien gaineko haren osogune adoragarriak, haren handitasun neurririkgabea, haren seindutasun osoa, haren edertasun bihotz-xoragarriak, haren ontasun miragarria, haren bertze osogune mugarririk eztutenak. Sentitzen du denbora berean, izate mugarririk gabe maithagarri hartaz gozatzeko, haren loriaz beraz jauntzia izateko, haren dohatsutasunaz beraz dohatsu izateko egina zela. Sentitzen du Jainko hark dauzkala bakharrik bere baithan, haren bihotzak gutizia detzaken guziak, eta hartarik kanpoan eztitekela izan harentzat hutsik baizen, zorigaitzik baizen, thormentarik baizen.

        Horiek guziak ezagutzen eta sentitzen ditu arima damnatuak: baieta sentitzen ditu mundu huntan nihork erran edo gogoan har dezaken baino miletan bizikiago. Bainan, helas! ikhusten du Jainko hura eta bethikotz galdu duela; eta bere faltaz galdu duela; ikhusten du bere burua Jainko hartaz gaitzetsia eta laztasun guziarekin madarikatua. Oi! zer bihotz-min arima dohakabe harentzat! Zer atsekabe khirets eta ezin gehiago arrailagarri, Jainko bat galdu izatea, menderen-mende guzietan gozatu behar zuen Jainko haren madarizione guziez lehertua izatea! Bai, Jainkoa bera bere baithan handi, lorios, eder eta maithagarri den bezain, bihotz-min khiretsa eta erdiragarria da, Jainko hura galdu izatea, dio San Agustinek. Nola beraz Jainkoaren perfekzione adoragarriek xitzen baitituzte gure endelga ahal guziak, orobat gure Izpirituek endelga dezaketen baino mugarririk gabe da bihotz-min lehergarriagoa, Jainko haren ganik urrundua ta hartaz sekula guzikotzat madarikatua izatea.

        Mundu huntan ere gerthatzen da batzuetan atsekabe minik. Laborari batek urthe guzia nekhe handitan iragan eta, uzta eder baten biltzeko bezperan ikhus betza bere alhorretako fruitu joriak harrite batez herrauts bilhakatuak; zer bihotz-min, zer atsekabe laborari harentzat! Batzutan ikhusten dire emazte batzu, bere senharrak galdu eta orobat asko urthez desolatuak daudenak, nigarretan urtzen direnak, nahigabez hiratzen direnak, askotan bere bizia ere atsekabearen handiz laburtzen zajenak. Bizikitartean horiek oro eztire ametsik baizen arima damnatuak Jainko bat galdu izateaz sentitzen duen, eta guzia deboilatua, hiratua ta lehertua daukan bihotz-minaren aldean.

        Jainko bat galdu dut; oi! bihotz-mina, dio arima deboilatu hark. Jainko batentzat nintzen egina, eta Jainkoa sekulakotz galdu dut! Jainko bat behar nuen mendetako mendetan zeruan laudatu, Jainko baten zorionaz behar nintzen eternitate guzian gozatu; eta, oi! bihotz-mina, oi errabia! Jainko hura galdu dut, eta bethikotz galdu dut, eta Jainko harekin batean galdu ditut on guziak, nere bihotzak gutizia detzaken guziak, eta Jainko hartarik kanpoan eztiteke neretzat errabiarik baizen; thormentarik baizen, su elementarik baizen. Oi! nere dohakabea!

        Oi! zeru ederra, erresuma loriosa! Neretzat egina hintzen; hi baithan erreginatzeko ta nere Jainkoaz gozatzeko nintuan egina. Bainan, oi! errabia, galdu haut, o! zeru ederra hire atheak sekula guzikotzat hertsiak dituk; ifernua duk geroroz nere egoitza, suzko tronu bat nere jar-lekhua ta etzauntza, su-elementak nere izate guzia.

        Oi! zeruko dohatsu loriosak, o! burhaso, senhar, emazte, haurride, ume, adiskide minak! Horra non zaudeten Jainkoaz gozatzen, sekulakotz dohatsu: ni ere bada zorion beraz gozatzeko, zuekin batean gure Jainkoa laudatzeko egina nintzen; eztut ordean atxiki nahi izan zorion hortarat zaraman bidea; eta gehiago ezin hartarat bihurtuko naiz: ez sekula guzian ezin helduko naiz zuek ganat; zuek hordituak zauzkatziten atseginezko itsaso hortarik xorta bat ere ezta ni ganat helduko; debru ta damnatu errabiatuak dire geroroz nere lagunak; errabia, nigarrak, thormenta guziak dire geroroz nere zorthe guzia. Oi! nere dohakabea!

        Eta zeren gatik galdu dut bada nere Jainkoa, zerua, sekulako zoriona? onthasun phixka baten gatik, ohorezko lanho baten gatik, mement batetako atsegin lizun baten gatik. Oi! nere erhokeria, nere zoramendua! Jainko bat, zeru bat, sekulako loria galdu dut mement batetako atsegina gatik. Oi! atsegin lizuna, nahikare madarikatu, ala garrazki pagatzen baihaut, eta eternitate guzian pagatuko baihaut!

        Arima dohakabe, guzia atsekabetan eta errabian hondatu hura, jauzten da bere Jainkoa ganat, bainan zein biziki ta zer indarrekin? Haren gutizia, pendura eta ahal guziak gaurgero ezin nihon ere phausa ditezke Jainko baithan baizen; guziak dire haize handi, sendo batzu bezala, zeinek Jainkoa ganat baitaramate; ez artilleria pezatik ilkhitzen den balak eztitu aireak hain laster, hain bizitik erditik egiten, nola arima hura Jainkoa ganat jauzten edo jauzterat entsejatzen baita. Bainan, o! bihotz-mina, o! thormenta berri, ikharagarria! Jaunaren beso botheretsuak baratzen du bere jauzian, eta urrun dauka hain sendoki bilhatzen duen Jainko haren ganik; mement bakhotxean bere Jainkoaren galtzarretik suzko leze hetako zolarat aurthikitzen balute bezala da. Oi! zer estatu leher eta erdiragarri dohakabe haren estatua!

        Bederen-bederen gogotik gal ahal balizake Jainko haren orhoitzapena ta gutizia! Bainan ez; eztiteke harentzat bertze phausa-lekhurik. Mundua harentzat suntsitu da; bai eta mila mundu, batzu bertzeak baino iduri ederragoarekin ager balitzaizko, ez liezeke xoilki beha ere; Jainko bat behar du, phausatuko bada; Jainko bat bilhatzen du bere izate guziaz; Jainkoa ganat jauzten da ezin erranezko indar batekin. Bainan bethi entseju alferrak, bethi thormenta berriak ondikozko harentzat. Ez, eternitate guzian eztu bertzerik adituko Jainkoa ganik, suzko leze hetarat arthiki zuenean, erran zioena baizen: urrun hadi ni ganik, arima madarikatua. Bizi hintzeno, hire bilha ibili nauk; hanbat aldiz eta eurorri bihotzerat mintzatuz, eta kofesor eta predikari haren bidez, eta bertze hanbat gisaz, deithu haut eta hertxatu ni ganat itzultzerat: bainan bethi gorrarena egin dautak: orai duk nere aldia; bai, bilhatzen nauk, errabiarekin bilhatzen nauk, eternitate guzian bilhatuko nauk; bainan joan duk penitentzia egiteko denbora: ez, eternitate guzian ezin kausituko nauk. Hire denboran burlatu haiz nere nahiez, manuez eta debekuez: ni orai burlatzen nauk, eternitate guzian burlatuko nuk hire nahiez, nigar-marraskez, ojhu-xiriritez. Aski monstroa izan haiz hire bizian, Jainkorik etzadin izan nahi izateko; bada orai eztuk hiretzat Jainkorik, eta eztuk izanen eternitate guzian. Bainan sekulan nahiko eztuana, sekulan ezin onhetsiko duana, bethi ukhanen duk hirekin, Jainko etsai bat, Jainko haserretu bat, Jainko thormentatzaile bat, bere bothere guziaz hiri jazartzetik geldituko eztena. Oi! zer hozpin-kolpe horiek arima dohakabe harentzat.

        Hortik sortzen dire dohakabe haren baithan sentimendurik izigarrienak, deboilamendu lazgarrienak. Ezin ardiets dezake gozatu nahi luken Jainko hura: beraz herran eta errabian sartzen da haren kontra: ezin goza dezakenazkero, hil eta suntsitu bederen nahi luke. Hortik Jainkoaren kontrako burhoak, blasfemioak eta madarizioneak, suzko leze hetan aditzen direnak. Eta zer deboilamendu, zer estira arima dohakabe haren baithan! Bere izate guziaz Jainkoa gozatu nahi, ta bere izate guziaz Jainkoa funditu nahi: nola lehertzen duten arima dohakabe hura, elkharren kontrakoak diren bi nahi, bi gutizia, bata bertzea bezain borthitz horiek! Nola den hetaz nahasia, deboilatua, estiratua! Ez, elkharren kontrako haize muthirienek, batak bertzea itsasoan bathu dutenean, eztituzte hala nahasi hango urak, nola Jainkoaz gozatu nahiak eta Jainkoa funditu nahiak estiratzen eta lehertzen baitute arima damnatua.

        Deboilamendu berria! Bere buruaren kontra itzultzen du Jainkoaren kontra daukan errabia guzia. Ala bainan sekulako ilhunbetan ehortzia izana gatik ere, badaki hain lazgarriki madarikatzen duen Jainko hura dela izate, mugarririk gabe perfeta, maithagune ta laudorio guziak zor zaizkona. Bere buruari behatzen dio beraz monstroetako izigarrienari bezala, eta laztasun guziarekin madarikatzen du bere burua.

        Sentitzen du dohakabe dela, eta ezin gehiago dohakabe, eta bethikotz dohakabe; madarikatzen du beraz bere izatea, eta mila heriotze izigarrienetarik nahi luke balethoz haren ezeztatzerat.

        Oi! zer estatu arima haren estatua! Zer bizitze hola bizitzea eternitate guzian! Bainan hori bizitzea othe da bada? Ez, dio San Agustinek; damnatuak eztire bizi, eztire hilak ere; hekien estatua da bethi dirauen heriotze bat; bethi hiltzen daude, behinere hiltzeaz akhabatu gabe.

        Oi! nere Jainkoa, zure urrikalpenean miragarri ta zure golardoetan nasaja zaren bezain ikharagarria zarena zure jujamenduetan eta asperkundetan! Eta nerorri zer eta zertan othe naiz zure aitzinean! Helas! damnatuak eztire eternitatean zutaz gabetuak, zu denboran galdu zaituztelakotz baizen. Eta ni ere zu galdurik bizi othe naiz? Zu eternitate guzian madarikatzerat daraman estatu batean bizi othe naiz? Oi! Jauna, zorigaitz hortan banaiz, egizu, arren, zure graziaren indarraz, denborarik galdu gabe, zinez eta osoki itzul nadin zure ganat, eta hatsak diraueno, zure maithagune sakratuan iraun dezadan, eternitate guzian zu maitatzeko, zu laudatzeko, ta zutaz gozatzeko.

        II. PHONDUA. Jainkoa galdua izatea da damnatuen thormenta gogorrena, ez ordean bakharra. Ifernua deitzen du iskriturak thormentazko lekhu bat; han dire thormenta mueta guziak bilduak, eta guziak mundu huntan erran edo asma diteken baino lehergarriagoak.

        Damnatuek bethi gogoan dauzkatzite bere bekhatuak, eta mundu huntan hartu dituzten mahikarak eta atseginak. Oi! orhoitzapen lehergarria hekientzat, zeren baitakusate hain deus guti gatik galdu dutela Jainkoa, eta erori direla thormentazko leze hetarat; hortan datza ebanjelioan aiphatua den eta behinere hil gabe, bethi asikika hariko zajen, bethi hiratuak idukiko dituen har hura.

        Orhoituko dire bere bizian ukhan dituzten salbamenduko laguntzez; Jainkoak eman deraizten gogoramendu salbagarriez; aditu dituzten prediku hunkigarriez, ikhusi dituzten prestutasunezko exenplu, egin dituzten irakurtz, kofesoren ganik, burhasoen ganik, adiskide giristinoetarik ukhan dituzten abisu onez. Ikhusiko dute egin zezaketela bere salbamendua, urrun zitezkela hekientzat galgarri ziren lagun hetarik, hauts zetzaketela adiskidetasun eta hantazione izurritsu hek, garait zezaketela bere flakeza eta zebe, eta azpitik atxik bere pendura gaxtoak graziaren laguntzarekin batean, bertze askok egin izan dituzten bezala: ezagutuko dute salba zitezkela; eta sentituko dute, ifernu hartarik beiratzeko, eta zeru haren ardiesteko behar zen guzia egin behar zutela, gogorragoa izan balitz, eta mila bizi hortarakotzat eman behar izan balituzte ere. Bai, salba ninteken, diote errabiatuek; hortarakotzat laguntza franko ukhan dut nere bizian. Salba ninteken; bainan o! etsia, o! errabia! eznaiz salbatu, eta geroroz ezin salbatuko naiz; iragan da guretzat denbora, agortu dire graziazko ithurriak; ezta geroroz guretzat ifernurik, thormentarik, errabiarik baizen. Oi! mundu madarikatua, hain zoroki hantatu dudana! Oi! diru madarikatua, nere bihotza lothurik iduki dujana! Oi! adiskide madarikatua, hire solas phozoatuez, hire agintza enganiozez bekhaturat lerra-arazi naujana, nere bihotza Jainkoari ebatsi eta amarraturik iduki dujana! Zer bada? Zuen gatik, zuekin ihardukitzea gatik, zuekin hartu ditugun atsegin saminak gatik, behar ginuen bada galdu Jainkoa, galdu zerua, eta gure buruak pulunpatu thormentazko leze hautan? Oi! gure zoroak! Oi! gure erhoak! Helas, suntsitu dire ametsa bezala ohoreak, onthasunak, atseginak, etzaiku hetarik gelditzen, hiratuak gauzkan orhoitzapen errabiagarri bat baizen: orobat suntsitu dire salbamenduko laguntza guziak; eta gu ezkare salbatu, eta eternitate guzian ezin salbatuko gare. Gogoeta lehergarri horietan egonen dire damnatuak bethi ta bethi bere errabiamendu handitan, sekulan horietarik den gutiena ezin aldaratuko diren gisan.

        Ifernuan damnatuek eztute adituko nigar-marraskarik baizen, marruma izigarririk baizen, burho ta blasfemio lazgarririk baizen. Han izanen dire guziak errabiatuak batzu bertzen kontra; elkharren madarizionez kargatzen eta lehertzen hariko dire fulia guzian. Bereziki batzu bertzeak gatik damnatu ditezkenak izanen dire elkharren kontra errabiatuenak; hek izanen dire bata bertzearentzat debru izigarrienak; han eztire baratuko elkhar fulia guziarekin madarikatzetik, elkhar lehertzetik. Hanbat burhaso flako bere umendako maithagune itsu batez eta hekiei damu phixka ez egitea gatik, mundupean sartzerat, lagun galgarrien hantatzerat, Jainkoaren bidetarik urrun bizitzerat uzten dituztenak; eta bai burhaso, bai ume hetarik asko eta asko batzu bertzeak gatik elkharrekin kausituko direnak: hanbat jende gazte, bere solas phozoatuez, bere jaunztura, moda, aire arinegiez, bere asko gisetako harrokeriez bertzeren bihotzetan bekhatuzko hazi madarikatu bat ereiten dutenak, eta hetarik asko batzu bertzeak gatik damnaturik elkharrekin ifernuan kausituko direnak: hanbat adiskide lohi, batak bertzea bilhatuz, batak bertzeari amor eginez, behar bada asko denboraz bekhatupean ehortziak, Jainkoari jazarteka hari zirela bizi izan direnak, eta hetarik asko eta asko, batzu bertzeak gatik, bere bekhaturako aiphamen gaxtoa gatik, eta batak bertzearendako flakeza eta jautsapen kruela gatik damnaturik, elkharrekin ifernuan kausituko direnak; oi! zer debru errabiatuak horiek guziak elkharrentzat! Zer burho izigarriz: zer madarizione lazgarriz hariko diren elkharren lehertzen! Ala garrazki pagatuko baitituzte eternitate luze hartan, mundu huntako mement laburretan batak bertzearentzat ukhan duten jautsapen kruela ta maithagune itsua, eta elkharrekin hartu dituzten atsegin gaxtoak!

        Eta zer erranen dugu damnatu dohakabe hek erretzen dauzkan su izigarriaz? Oi! thormentaren lazgarria! Ordean egia othe da ifernuan badela egiazko su bat, damnatuen arimak mundutik ilkhi ta berehala, eta hekien arimak eta gorphutzak azken jujamendutik goiti erreko dituenak? Bai; hori hain hitz ageritan seinalatua zaien Ebanjelio Seinduan, non ezpaitezakegu hortaz duda, gure fedeari ukho eginik baizen.

        Egia da beraz ondikozko damnatuak suzko leze batzutan daudela ehortziak, oi! zer thormenta! Nor da suaren indarraren frogantza egin nahi lukenik? Nor da, munduko urhe, zilhar, ohore, atsegin, khoro guziak beretzat ukhatea gatik ere, oren bat bizirik egon nahi litekenik gisu-labe sutan liteken batean? Sobra galdetzea da hori. Nor da, bere nahi minena bethetzea gatik, ikhatz gorrien gainean etzana egon nahi litekenik? Emagun gutiago; beso bat hekien artean sarthua iduki nahi lukenik? Oi! Jainkoa! eta zertan dauntza bada damnatu dohakabea? Eta nolakoa da hekien thormenta? Oso-osoak supean ehortziak, gainetik su, azpitik su, begietan su, ahoan su, larruan, haragian, hezurretan, fuinetan, muinetan su, alde orotarik eta bere izate guzian su ta lama, guziak su bilhakatuak, olhako sutik atheratzen den burdin puska bezala. Oi! Jainkoa, oi! nere arima, zer estatu, zer thormenta, nor ezta laztuko?

        Ifernuko sua ezpalitz ere mundu huntako sua bezalakoa baizen, hartan erran dugun gisan egotea, bere orhoitzapen xoilaz ikharatu ta laztu behar gaituen thormenta bat liteke. Bizkitartean hain urrun da mundu huntako surik handiena ta borthitzena ifernuko sutik, non Elizako aiten arabera, lurreko surik izigarrienak ezpaitire freskurarik baizen ifernukoarekin aldean. Eta halako su batean bere izate guziaz ehortzia egon behar! zer estatu, zer thormenta!

        Mundu huntako sua, Jainkoak bere ontasunaz gure beharretakotzat eman daukun gauza bat da. Bainan ifernuko sua, Jainkoak bere haserrearen haize guziz botheretsuaz, bekhatuarentzat duen higuintz mugarririk gabean, eta bakharrik bere etsajei jazartzeko phiztu duen su bat da. Eta nork gogoan har, zer indar, zer fulia eman dioen su thormentatzaile hari!

        Mundu huntako suak laster suntsitzen du lotzen zajona; eta bizirik erretzea balin bada ezagutzen diren heriotze-mueta kruelenetarik bat, hura da halaber laburrenetarik bat: bainan ifernuko suak, Jainkoak eman dioen mirakuluzko berthuteaz, bethi bizirik eta osorik dauka erretzen duena.

        Mundu huntako suak eztitu bederen thormenta-mueta guziak paira-arazten; bai ordean ifernuko suak, dio San Jeromek. Asma detzagun mundu huntan ditezken oinhaze ta thormenta suerte guziak, hormatzeko hotza, gose errabiatua, ihartzeko egarria, buruko, haginetako, hezurretako min kruelenak eta bertze hanbat gaitz gisa. Zer estatu, horiek guziak betan pairatzeko lituzkenaren estatua! Ala urrikalkizun kausi baikenezake haina! Bada horiek guziak eta miliunetan gehiago paira-arazten deraje ifernuko suak erretzen dauzkan dohakabe hekiei. Ifernuan da gaitz eta thormenta guzien bilduma; eta hango thormentak zorrotzak dire, ezin gehiagokoak dire. Zer da ur xorta bat itsasoko ur guziaren aldean? Hain gutiak dire, deusik eztire mundu huntako thormenta guziak ifernuko thormenten aldean dio, San Jerome berak.

        Erran ere baditeke ifernuko sua nolerebait adimenduaz dohatua dela: eztitu ondikozko damnatu hek guziak bardin thormentatzen; bainan bai batbedera hobendun denaren eredura, eta zertan ere baita hobendun eta hartan bereziki. Oi! eta baldin bekhatu mortal batentzat ere hain lotsagarria bada, zer izanen da leze izigarri hetarat bekhatuz kargaturik jautsiko direnez? Bekhatu mortal duketen bezenbat ifernu ukhanen dute pairatzeko.

        Mundu huntako nahigabetan eta pairamenetan zerbait arintgarri ta solejimendu izaten ohi da Jainkoaren aldetik, konzienziaren aldetik, ahaide, adiskide, bertze lagunen aldetik; eta bethi ere noizpait, biziarekin batean bederen, akhabatuko direlako esparantza bada: ordu hetan nihoiz ere baino hobeki zerukotzat aberasten hari delako orhoitzapenak eztu guti konsolatzen giristino on bat. Bainan ifernua gaitz eta thormenta guzien bilduma da, onik eta arintgarririk batere gabe Jainkoa bethi bardin sumintua dohakabe hekien kontra, barneko har kruela bethi bardin alha, su hark bethi krueltasun berarekin erretzen, lagunen aldetik bethi burho ta madarizione berak, eta jakin thormenta lehergarri hek probetxurik gabe daratmatzitela, eta sekula guzian eztirela akhabatuko; horra damnatuen zorthe. Bi mila urthetarat doha aberats gaxtoa ur xorta baten galdez dagoela marruma handirekin; zer da ur ttortta bat suzko itsaso haren kontra? Bizkitartean ezjeus hura gogorki errefusatzen zajo, eta errefusatuko zajo eternitate guzian.

        O! ifernua, ifernua! Zein lazgarria haizen! Zer thormentak, zer izigarrikeriak dauzkajan hire lezetan! Oi! nere arima, sinhetsi othe ditut egia horiek? Bainan sinhetsi banintu, bizi izan naizen bezala biziko othe nintzen? Orai ere bizi naizen bezala bizi othe ninteke, zinez eta biziki sinhesten banitu?

        III. PHONDUA. Urthe bat, egun bat, oren bat ifernuko thormenta hetan egotea guziz dorphe ta lazgarri izanen da; eta bizkitartean damnatuek pairatu beharko dituzte eternitate guzian: hala dio juje ikharagarriak: zoazte, madarikatuak, sekulako surat ondikozko hejek bekhatua higuinduko dute, madarikatuko dute; ez ordean graziaren mobimenduz, ez Jainkoarendako maithagunerekin, ez barkhamendu ardiesteko esperantzarekin. Hala bekhatua bethi biziko da hekien baithan, ta Jainkoa bethi bardin haserre izanen da hekien kontra, bethi bardin thormentatuko ditu. O! bethi, o! eternitatea, zein lazgarria haizen!

        Entseja nadin eternitate luze, ikharagarri hartarik zerbait bederen gogoan hartzerat. Baterat bil detzagun primaderan sortzen diren belhar hondo guziak, zuhaitzek ekhartzen dituzten hosto guziak, itsasoaren bazterrean diren hare bihi guziak; ezta Izpiriturik, horien guzien kontua bere baithan har dezakenik. Emagun bada urthe bat, mende bat, mila mende, belhar hondo bakhotxarentzat, hosto bakhotxarentzat, hare bihi bakhotxarentzat: zenbat mende kontu hortan! Eta bizkitartean, iraupen izigarri, gogoan ezin har diteken bezain luze hura, deusik ezta eternitatearen aldean. Noizpait egia izanen da, moltzo hartan belhar hondo, hosto ta hare bihi liteken bezenbat, urthez, mendez eta milium mendez damnatuek pairatu dituzketela ifernuko thormenta lazgarriak; eta horien guzien buruan, batere pairatu ezpalute bezenbat, horien guzien buruan leze beltz hetan sartzen baljre bezenbat ukhanen dute pairatzeko. Oi! eternitatea, eternitatea, hire lazgarria!

        Damnatu batek ezpeza isur nigar xorta bat baizen mila menderik barnean. Bai, noizpait isuri luke, munduko itsaso guzien egiteko aski liteken bezenbat. Halarik ere, ta mende oste ikharagarri haren buruan, eternitatea ezliteke batere gutitua; hastean bezain luzea liteke. Bethi hasten, eta behinere ez akhabatzen, ez gutitzen eztena da eternitatea.

        Eta, o! Jainkoa, o! nere arima, eternitatea luze, gogoan ezin hartuzko hura, mundu huntako thormenta guziak hurbiltzen etzaizkoten bezalako thormentetan! Bethi etsimenduan eta errabian! Bethi nigar-marrasketan eta marrumaz! Bethi bardin erretzen, Jainkoaren haserreak phiztu duen su izigarri hartan! Bethi thormenta suerte guziez lehertua! Eta hori jakin! Eta hala mement guziez eternitate oso haren karga jasaten! Bethi thormentak! Behinere akhabantzarik ez! o! bethi, o! behinere ez! Zuen ikharagarriak! Eta non luke fedea, non luke adimendua, hemen ezur-muinetaraino ikharatzen eta lazten ezlitekenak?

        Zer mirakulu da bada hau? Ifernu bat bada; eta bekhatuak badire munduan! Ifernua sinhesten dute giristinoek; eta bekhatua hain frango dabila giristinoen artean! Eta kasik giristino guziek ifernurat daraman bide zabala daukate! Gauzaren harrigarria! Non dugu bada adimendua?

        O! Jainko Jauna! Aithortzen dut zure aitzinean ahalgez aurpegia estalirik ta bihotza urrikiz arrailaturik, erhokeria hortan erori naizela; ifernu bat bazela sinhesten nuen arren, askotan egin dudala ifernu lazgarri hartan ehortzia izateko behar zen guzia. Oi! zer orduko nere erhokeria!

        Eta, Jauna, zer izanen zen nitaz orai eternitate guzian, zoramenduzko mement hetan deithu banintutzu zure tribunal ikharagarrirat? Oi! zer esker, zer maithagune su har zor dautzudan, neretzat ukhan duzun urrikalmendu handiaren orde! Nolakoak litezke damnatuen sentimenduak zure alderat, thormenta hetarik athera bazenetza? Ez othe dautzut nik hainbertze, baieta gehiago zor, zeren hetarik beiratu nauzun?

        Badakit, Jauna, handizki hobendun naizela zure alderat. Gaztiga nazazu beraz, bainan, arren, munduan bizi naizen denboran. Bai, hemen jazar diezadazu, zathika nazazu, erre nazazu. Bainan, othoi, hil ondoan guphidets nazazu, ifernutik beira nazazu. Hori ardiestekotan munduko gaitz guziek eznaute izitzen.

        Eta, Jauna, zer nahi duzu egin dezadan, sekulako thormenta hetarik nere burua beiratzeko? Arren, zerorrek argi nazazu horren gainean. Zertarat nahi ekharria naiz, ditudan guziak, bai eta nerorri sakrifikatu behar baniz ere, ifernutik beiratzeko. Ez gurutzek, ez penitenzia garratzek, ez mortifikazione gogorrek, ez deusek ez nau lotsatuko, zure grazia seinduak laguntzen nauelarik. Senda gala, nere burua miletan sakrifikaturik ere, ifernutik urrun ta zure hautetsien artean kausitzen bainaiz hil ondoan.

        Zuetarik nor bizi ahal izanen da su iresle hartan? zuetarik nork jasan ahal izanen ditu sekula guziko su-elementa hek? Galdetzen du Isajaz profetak.

        Gogoz jauts bitez, bizi direno, maiz eta ardura thormentazko leze hetarat, hil ondoan ez izatekotzat hetan ehortziak, dio San Bernatek.