III

        Biaramon goizean Theresa jaiki zen usatu bezela, eskolara joateko. Susmatzen zukean aurrak besteak ez bezelako egun bat izango zela hura, haren geroaren erabakitzalle... Bainan, zer itxaron zuen ere, aita besoetakoak agurtu zuen oi zuenaz, musu arin bat bekokian emanaz, eta ezer ez zion esan biak gosaltzen ari ziren artean. Eta gero, gosaria janik izan zuenean, eskolara utzi zuen joatera beste egunetan bezela, naiz harako gogorik gutxi zeukan ausaz neskatoak. Damu zuen joatera utzi zuelakotz —arrats-aldean ordea...

        Bakarrik egon zenean asi zen sakonki pentsamendukatzen eia zer neurriak artu bear zituen ordutik aurrera Theresak eta elkarrekin eramango zuten bizitzaldi berria ondore oneko izan zekientzat ikusgune orotatik. Oraindik ez zuen erabaki aurra eskolan utziko zuenetz, ala beti etxean berarekin gordeko zuenetz, bera izaki haren irakasle, haren maixu, haren agintari bakarra. Hala egiñaz, neskamearen gandik ere askatu aal izango zen, Theresa txikia bailuke zerbutzaritzat —eta neskatoaren laguntzarekin ezagutu nai zituen poz bakan guztiez merezi zuten bezela gozatzekotz, eragozpenik eta gibel-asmorik ezean, askatasun oso bat bear zuen iñor jakille gabe, iñor so egille gabe... Bearbada, erritik kanpora joan bearko zuten ere. Bainan Isabela izan zen elorria bere aragitik kendu aal izan zuen ezkero, beste zer guztiak errezak izango ziran, astia ba zuen erabakitzekotz. Dena dela, pentsatzen zuen, aurra eskolara joatera uzten bazuen asieran, bizitza berriarekiko problema beiñenak zuzendu artean, bere eskumenean edukiko zuen beti, eskolatik kanpo ez zuen Theresak aita besoetakoaz beste iñor ikusiko, ez bere adiñeko lagunik, are gutxiago jende adiñekorik, irakasle ala aide ala beste nor-nai... Isabelaren gogorapenak bezperako gertakizunak berpiztu zizkion: eme gaitzetsi haren aserre-aldia ba zekusan berriz, eta haren umillazioa, haren oiñazea billuzik eta odoldurik oe-gainean zetzalarik —eta atsegin gozo batek betatzen zion biotza oroitzen ari zelarik. Gero Theresa ikusten zuen, iges, nigarra zeriola, bere aur-etsipen ezin kontsolatuari osoki emana, parke illuneko bide-txigorretan zeiar —eta orduan ezagutu zuen bildur izugarria gogoratuz, berriz ere latz bat bizkar-ezurrean igarotzen zitzaion —eta azkenekotz bere poza parkeko etxolan aurra atzeman zuelarik, bere poz ero bazterrik gabekoa... Bainan Theresa, oiu egiten zion bere biotzean, ez al zenekien, itsasoari buruz ziñoalarik, zure eta emakumearen artean zeu zindudala autetsiko? Berak ere ordea, siñetsiko al zuen, aurreko goizean bertan hortarako aski bioztoi izango zenik? Eta azkenen beste, hain errazki jazo zen guztia non beldur berri bat asten baitzitzaion biotzari ausikika... Lortu zuen zorionak ezin iraun zezakeala, egin zuen ametsa ezin biur zitekeala egia. Besteek ez zioten zorion auskor hori autsi gaberik utziko, edozein bidez eragotziko zioten —aal bazuten beintzat. Eta bera baino askoz indartsuago ziran besteok, askoz trebeago, askoz erruki-gabekoago beren naia lortzekotz! Bai bera baino askoz ankerrago ziran on eta zuzen horiek lagun urkoari min egiteko jakintzan, Ontasunaren eta Zuzentasunaren izenean. Beren moralkeria buztiñezko oiñak dituena zutik gordetzea arren, gudu egingo zieten noski Theresari eta berari. Bainan ez zuen amor emango. Ez zuten amor emango. Legeak istudiatuko zituen, jakiteko zer ziran aurraren gainean uzten zizkioten eskubideak. Obeki, lege-gizon baten aolkua eskatuko zuen —bainan zeini ausartuko zen bere ezkutapena salatzera? Zer nai izanik, gogor egingo zuen azkeneraino. Bezperan, Isabela iltzera gertu izan zen, eta hala-bearrez, bera ere errukirik gabe oldartuko zitzaion bere zorionaren edozein etsaiari.

        Gogoeta horik zerabilzkin sutondoko zitzailluan exerita, kontu eman gabe begiratzen ziolarik maia eraikitzen ari zen neskame zaarrari. Bainan horrekin ere mintzatuko aal zen egoki zen eran.

        Isabelak ez zion bidea areago eragozten... hala ere, perilgarri baita beti emakume iraindu bat, lehen baino lehen neurriak artu bear zituen andregai izandakoak ez lezan denborarik ez aldirik izan naspillen bat sortzekotz. Bearbada, egun hartan bertan ikustera etorriko zitzaion berriz ere lotsa gabeko hura, haren erabakiak nola ere baita galerazi bearrez. Ez zuen ikusi nai! Eskutitz bat egin zion, motza, heientzat bientzat atzera joaiterik ezin zitekeala izan azalduz; beste azalpenik ez zion ematen, ez eta jo izan zuelako desenkusarik egiten. Eskutitza bukatzerakoan, itz iraingarri zerbait ezartzera zen, bezperan bezain bizi baitziran oraindik anderearen eretzean nabaitzen zituen gorrotoa eta erdeinua, bainan obeki pentsatu eta, deus ez zion esan: ez zuen balio lo zen hura iratzar zezan, —lo bazen bederen... Gero, bere aide eta ezagun batzuei idatzi zien —ondikotz ez zuen sekretari bat lan aspergarri hori haren gain uztekotz!— laburzki esanaz ezkontza-xedea autsi zuela; ez zuen ziorik ematen, bainan gaineratzen zuen obe zela mementoko iñor ez lekion jin ikustera, bakantzaz joatekotan baitzegoen. Ez zuen oraindik joateko asmorik —zertarako bada, bakantzetan zegoen jadanik Theresa berarekin zuen ezkero —bainan bakea ba zukean horrela besteren gandik. Azkenean, neskamearen aldi... Bakan egin oi zuena, txiliñaz dei egin zion sukaldera, eta agertu zenean salan, mutiri, eskerra gaizto, hala ere estonamendu piska bat erakutsiz, agindu zion: «Edonor baldin badator —edonor, diot— esaiozu ez naizela etxean, edo gaixorik naizela eta ezin ikus dezakedala, edo il naizela, nai duzuna...», eta otseina, sorbaldak den mendren eraikiz, alde egitera zihoalarik, gaineratu zuen: «eta aizu! hemendik aurrera ez dut zure erasiarik entzun, ez zuen mukertasunik nabaitu gogo, ez ene, ez Theresaren aldera... eta orain danik obe duzu gogoan artu Theresa zure ugazabandra dela, ni zure ugazaba naizen bezelaxe: ikas ezazu arren haren esana egiten enea egmgo duzun bezain artoski. Orain joan zaitezke», eta hari begiratu gabe liburu bat artu zuen eta irakurtzen zuelakoa egin. Arridurarekin mintzuldurik, neskamea itzuli zen bere sukaldera.

        Hura itzali baiko liburua utzi zuen eta asi zen berriz ere gogoetatzen. Theresaren etorreraren erpai aiduru zegoen. Arrats-aldean, ez zen aurra eskolara joango... berarekin gordeko zuen. Oraindik ez zen ausartzen eguna eta arratsa nola igaroko zituen erabakitzera. Beren bizitza berriaren seinale eta zigillutzat, arimazko komunione batean aurrarekin gelditzeko ba zuen naikundea. bainan oi! egun bat eta erdi ba ziran dagoneko alaba besoetakoari gauazko ikustaldirik ez ziola egin, ogei eta amasei ordubete haren gorputxoa ikusi gaberik zegoela, eta errimiñaren antzora, sistatzen zion biotza gabetasun horrek. Errazki ikasiko ote zuen Theresak bere aur-aragi freskoaren thesaurak hari aurkezten eta eskeintzen? Ez aal zen gizonaren beldur izango? Alabainan, ergelek eta gogo zikiñek parre egin zezatela! sekula iñoren eretzean senditu ez zuen begirune bat nabaitzen zuen aur aratzaren aldera; beti, egun hartatik asita, aske utziko zuen, bere oguz zedin ibil berak erakutsiko zion edozein bidetatik. Theresak zuen aukera izango —ez hark. Haren zorionerako aukeratuko al zuen!

        Paretako ordulariaren orratzak eguerdiko amabietara urbiltzen ari ziran, emeki bazen emeki. Laster goizeko eskola-aldia amaituko zen, ordu-laurden bat eskolatik etxera: bainan gaur, Theresak, urrats aundiak egingo zituen, lehen baino lehen eldu nai izango zen... Garbai zeukan gizona deusik salatu gabe joatera utzi zuelakotz goizean. Luze izango zitzaizkion gaixoari goizaldiko orduak arrotzen artean galdua zelarik, luze eta etsigarri —eta, goiz guztian hura gogoan zuela igaro bazuen ere aita besoetakoak, barkamendu eskatu bear zion horrengatik.

        Itzuli zen Theresa. Begitartea gorrituxerik zeukan, ez kanpoko otzagatik, lasterregi ibilli zelakotz baizik. Zer izan ziran ere haren goizeango kezkak eta naigabea, bereala ulertu zuen hura ez zela besteak bezelako egun bat, eta urrengoak ere iñoiz ez zirela aurrenekoak bezela izango. Ezin igurikiz aurra urbil zekion, gizona jaiki zen eta besoetan artu zuen, musu zorabiatu bat aoan ematen ziola —lehengo aldikotz. Neskameak ikus aal zitzan ala ez, ez zuen ajolarik. Illik zegoen bientzat inguruko mundua oro, biok baizik ez ziran gelditzen txori-kantaz eta lore-usainez gonburu beteriko atseden-baratz batean beste Eden guztiak gutxiesgarri egiten baitzituen. Mundu bat zen berez sekula amaitu nai ez zen musu hura, orain artinoko griña txarrak, kezka urragarriak eta irriki illortuak bein eta betiko itzal erazten zituena. Eta Theresak, begiak bustirik, bere aotxo ain adoragarri zena bere trebe-gabean uzten zuen urtzen aita besoetakoaren ezpaiñetako su hortan. Azkenekotz, nekadura utsaz elkar utzi bear izan zuten eta gizona exeri zen, altzoan artzen zuela aurra, illea arroturik, soa oraindik zoraturik, ezpain umelduak oraindik erdi zabalik. Besoa gerrian ezarri zion eta Theresaren burua haren sorbaldari kontra erori zen, eta eskua aurraren bularrean pausatu zuenean, senditzen zituen haren biotzaren taupadak... Ezin esan zezaiokean beingoan deus ere, haren izena etenik gabe belarrira berresaten zion soilki —symphoniak oro baino entzungarriago, jainko guztien izenak baino jauresgarriago zen haren izena.

        Azkenean mintzoa itzuli zitzaion —ez zekien ordea bere biotzean bakarrik zenetz mintzo, ala aurraren belarrietara. Ez zuen muntarik, Theresak nola ere baitzen entzungo zuen eta. «O zure ezpaiñak, zion, arimaren Ipar-aldeko elurretan erne diren bi gorosti-aleak, zure begiak, Theresa, zure begiok diran bi ipartar aintziretako ur gardenaren ondotik so zaidan irrikia, noiz bete aal izateko gai izango ote naiz? Hainbat egun, hainbat urte itxaron egin dudan zure freskura elurtsu hau... Bainan elur horren pean dazagudan su ixillak noiz bear nau erre, enetxoa, piztu bear ote dut gaur?».

        «Nai nuke beti horrela atxiki nentzazun», esan zion Theresak surmur batean, «nai nuke zure belaunetan beti egon horrela...». Agiri zen hura ere mozkorturik zegoela, eta lehengo gurenda hori hain osoro eraman izan zuelakotz, biotza pozez gaiñezka zeukan gizonak. «Ez zera ene beldur, Theresa?», galdetu zion bere usatu botzarekin, bainan aurrak burua erabakiro astindu zuen. «Eta barkatzen didazu Isabela ezagutu dudalakotz, eta hemen izan delakotz?». Theresak ordea galdera horri «Ez oraindik»... erantzun zion, bainan haren irriñoak salatzen zion gizonari jadanik barkaturik zegoela... Zoritxarrez ez zituen Isabelak orain ikusten, biak elkarren besoetan! Bazkaria zerbutzatzera neskamea etorri zenean, horrela atzeman zituen, bata besteari lotuak biak, eta ez zioten kasu egiten hor izan ez balitz baino geiago. Nekez berezi ziran elkarren gandik bazkaltzera joateko, eta nardatuarena egiten zuen atsoak heien aurretik igarotzen zen bakoitzean. Zoritxarrez bai, Isabelak ere ez zituen ikusten —bainan heien bizitza berriaren jakiñean ezarriko aal zuen neskameak...

        Bazkaldu arteraino itxaron zuen Theresari gaztigatzekotz arrats-aldean ez zela eskolara joango. Pozik neskatoa... eta erpai aita besoetakoak zer erabaki zuen haren alderat jakitekotz. Bainan ez zuen leiaka jardun nai, nai zion egun hartako gertakizun bikoitzari solemnitate bat erantsi hala non aurraren oroimenean betiko irarrita egon zedin. Otseinak maia eraiki eta salan bakarrik utzi zituenean, radioari entzuten egon ziran, aurra bere kadiran deus egin edo esan gabe, gizona salaren bestaldean, leio-aintzinean zutik. Hartatik landa, bai baitzekien neskatoak musika-zati hori ezagutzen zuela, joan zen disko-inguratzallearen billa eta Beethoven-en «A Thérése» sonata igaro erazi zuen —ironia pitin batekin beraren sentimentalitatearen aldera... Bainan ez zuen lotsarik. Aurrak adituko zuen orain egingo zituenak oro bene-benetan ziradela eta heien bien bizitzan guztirako asmatu zituela.

        Goganbearturik zegoen, jokabide bat idoro bearrez aurrari beldurrik ez lotsarik ez emateko. Adituko zuen ordea... Beingoan urbildu zitzaion eta, eskutik artuta, salatik kanpora eraman zuen. Ezer galdegin gabe jarraiki zitzaion Theresa. Aurraren gelara igo ziran. Botza ikara, korapillo bat baitzuen eztarrian, esan zion: «Gaurgero, Theresa, ene gelan egongo zera, enekin lo egingo duzu gauero. Nai duzu?». Ia entzun ez zitekean botz txiki batekin «Bai» iñardetsi zion aurrak, bainan gorritu zen. Orduan agindu zion bere jantzi, liburu eta maiteen zituen gauzak oro bil zitzan, beraren gelara eramatekotz.

        Kadira batean exerita, mugitzeke begiratzen zion aurrari bere gauzak billatzen eta biltzen ari zelarik. Ikusgarririk ikusgarriena!... Serioski, osoro bere aukera-lanari emana, Theresak gabinet eta gau-maiko ateak zabaltzen zituen, tiraderak irikitzen, bazter guztiak zokokatzen deus ez aztutzeko. Eta ezin egon zen geldirik aurraren bizi ezkutua horrela begien aurrean agertzen zitzaiolarik: zutitu zen eta urbildu zitzaion: nai zuen Theresaren soineko zen jantzi oro eskutan artu, Theresaren larrua ikutu zuen oial oro aztatu, Theresak irakurri zuen liburu oro ezagutu, eta aurrak baztertzen zuen bitxi edo jostagaillu orori so bat eman, gogoan ikertzen zuelarik zergatik neskatoa holako edo halako gauzari atxikia ote zen. Pentsatzen zuen: «Hemendik aurrera, nik aukeratuko dizkiodan jantziak jantziko ditu Theresak, nik aukeratuko dizkiodan liburuak irakurriko ditu...».

        Aurrak berarekin gorde nai zituenak oro bildu izan zituenean, gizonaren gelara jatsi ziran. Zer jolasa, eta zer errugabeko poza harena orduan, Theresaren ondasun txikioi bere gelan leku bat billatzen zielarik, aurraren eskola-liburu eta — lankeiak bere liburutegian edo idaz-maian kokatzen zituelarik!... Bainan bukatu izan zutenean, bera pixka bat nekatuta exeritzen zelarik, aurra zutik egon zen, ixillik, ez jakin areago zer egin, ez ausart igitzera. Beldur zatekean gaixoa... Poliki agindu zion: «Orain, Theresa, nai dut biluz zaitezan, osorik ikusi nai zaitut». Orain ordea gauak ez zuen bere itzal errukiorrez eztaltzen, egun betea zen, eta aurra beldur zen, ezin esaneko beldur batekin. Ez zen mugitu. «Lotsa zera, Theresa?», galdetu zion irriño batekin. «Bai» entzun zuen aapeka iñardesten. «Bainan ez duzu enetzako lotsa izan bear, ezertan ere...». Hala ere, ikusiz Theresa ezin zitekeala delibera biluztera, ez zion gogor egin nai izan. «Gaur neronek egingo zaitut, esan zion, bainan gogora zaitezke min ematen dikedazula enetzat lotsarik erakusten dukezun bakoitzean», eta asi zen Theresaren soinekoak eranzten. Aurraren sentierari begirune emanaz, aal bezain gutxi ikutzen zion larrua, bere irrikiari biurtuz; ez zion beatzpuntarekin ere laztan batxo egin, eta Theresa, gorri gorria jarririk, billuzik arkitu zenean, ez zion begiratzen oera eraman zuelarik, han luze luzean eratzan baitzuen. Aurra ikaratzen zela oarturik, urrenik gabeko errukitasun batek jo zion biotza: eztiki esan zion: «Ez zaitezala arren ene beldur izan, enetxoa, ezer ez dizut egingo», eta haren gandik urrutiraturik, begiratu baizik ez zion egin. Theresak bi eskuez bere sabeltxoa ezkutatzen zuen, eta arpegia erdi inguratzen zuen paretari buruz —bainan aita besoetakoaren soak aragia erretzen zion gar bat izan balitz bezela. Nigarrak urbil zituen gaixoak. Azkenekotz, haren gana joan eta, matrailla gorrituak beatzaz perekatzen zizkiola, agindu zion: «Jantzi zaite orain, Theresa, eta zatoz enekin kanpora».

        Parkeko bide-txigorretan gaindi zihoazelarik, eskutik bata besteari elduta, poliki poliki Theresa jabaldu zen. Neska-mutil bi irudi horrela zebiltzalarik, gizonak edetsi zizkion aurrari haren geroari buruz erabaki zituenak: «Oraindik denbora labur batentzat eskolan utzi bear bazaitut ere —ez luzaz ordea— oraindan ni naizateke zure irakasle bakarra: nik dizut irakatsiko ikasi bear duzun guztia, eta eskolan besteen gandik ikasiak oro aztu bearko dituzu... Eta gaurgero, Theresa, ni izango naiz zure aita eta ama, zure senide eta aide, zure lagun bakarra. Nai dut enekin baizik ez zaitezela ibil, ez dut nai nitzaz kanpo beste ezagunik izan dezazun... Zin egiten didazu enekin bakarrik egongo zerala beti?». «Bai, zin egiten dizut», erantzun zion aurrak, bere bioztxo guztia agintza hortan ezarriz, eta gizonak musu bat eman zion ezpainetan, sari bezela; gerokorako agintza bat zen musu labur hori bera. Gautu arteraino egon ziran parkeko etxola barruan egurasten —Theresaren zori gabe eskergari bezperan aterbe eman zion etxola hartan... Eta etxera itzuli zirenean azkenekotz, ba zekiten elkarren berri sekula aurretik jakin zuten baino areago.

        Apal-ostean, amarrak irian zirela, Theresa artegaturik agiri zen. Noizetik noizera gizonari so egiten zion, galdekor, eta lotsa batekin begietan. Theresa txikia, ez lotsarik izan, ez beldur izan, ez al dut erabaki zeu izango zerala ene nausi, ez ni zurea, aukera zeuk beti izango duzula... eta gora esan zion: «Oera joan zaitezke, Theresa, nik oraindik ba dut lan egiteko», eta aurrak esker onezko begirada bat egin zion salatik ateratzean. Atera baino lehen, eskatu zion baimena oean irakurtzeko hura etorri artean, eta irripar batekin eman zion.

        Bainan andik ordubete baten buruko gelara igo zenean, argia itzalirik zegoen eta Theresak lokartua zirudian. Otsik egin gabe erantzi zituen soinekoak eta oean sartu zen aurraren ondoan. Oe-buruko argia pizturik utzi zuen; Theresa ez zen lo: beldurti eta amultsu batean zen so bat eman zion, bainan hark «Gau on, Theresa», esan zion «lo egizu, nik irakurri bear dut apur bat», eta besoa aurraren lepo-inguruan ezartzen zuela, liburu bat artu zuen. Bera lo egitera gertu izan zenean, ez zion musu bat ezpainetan baino beste laztanik egin, eskuaz ez zuen ikutu, hala ere aurraren gorputzari kontra-kontra estutu zen, gauerako. Horrela loak artu zituen biak.

        Biaramonean bertan, arrats-aldean eskolatik etorri zenean, asi zen Theresa leitzio ematen bibliotekako baketasunean. Esan gabe dihoa ez zituela eskolako programak kontuan artzen berak nai zuena baizik ez baitzion erakutsiko, eta nai zuen erara, hala non Theresaren adimenak ere haren gandik baizik ez zezan ezaguerarik ukan, haren ganako baizik ez zedin moldaturik izan. Jakiña, amaika urteko neskato baten endeleguak ulertu oi duena baino askoz sakonago, askoz ulergaitzago zen irakasten zion jakintza... Bear zuen aur-endelegu malgu hori emeki poliki bere galgara eraiki, haren nortasunekikoak oro ezagutzeko gai izan zedin Theresa. Bainan asieratik erakutsi zuen honek, orain artean hain eskoliersa alper eta zabarra izan arren, bere gogo guztia ematen zuela aita besoetakoak gura zuen legez ikasteko eta ulertzeko.

        Egunero, eskola-ondoko irakaskintza-ordu horietan, aberastun berriak idoroten zituen gizonak Theresaren nortasunean. Aurrak esaten zion guztian, egiten zizkion galdeeretan orotan, ezer ez zitzaion kontu gabeko. Itaune egiten zion eskolako maisu eta neska-lagunen gainen, eta arriturik uzten zuen Theresa ixil, erabeti horrek jendeen ezagutzeko eta epaitzeko zeukan ziurtasunak. Agindu zion egunean jazo zitzaizkionak oro, pentsatu, esan edo egin zituen guztiak konta zitzaion xeeki, deus ere ezkutatu gabe; zenbait aldiz, Theresak susmatzen zukean aurkeria bat zela esatera zihoan gertakizuna eta asitako esakuna amaitzeke uztera zen, orduan aita besoetakoak manatzen zuen lotsarik gabe mintza zekion eta aurrak bere baitango konfidantza berriz bildurik, dena agertzen zion, ez hura baino hirur aldiz zaarrago zen gizon bati bezela, bainan haren gogoa uler zezakean adiskide bakarrari bezela. Emeki lortuko zuen Theresaren gandik asieratik irrikatzen zuena; heien elkarrekilakoa adiñaz eta aldiaz lekoreko izatera el zedin.

        Bainan aur bat baizik ez zen oraindik Theresa, amaika urteko aur eme bat, eta askotan ba zirudian gelditu nai zela biek elkarrekin segitzen zuten bide horretan, beldur edo nekaturik izan balitz bezela, aurreratzeko erabe, aurrera zeraman urrats bakoitzak haren aurtasunaren thesaurak urrutiago uzten zituelakoan. Arnas artzeko baizik ez zen gelditzen ordea, eta duda-mudazko aldi horietatik landa sekula baino samurrago eta malguago izaten zen, bere buruari barka erazi bearrez. Ez zuen barkatu bearrik... aita besoetakoari xarmagarriago baizik ez zitzaion, Bergson-en araura, aurtasunaren lilluretariko bat den «agintzaz beteriko zalantza» horren gatik. Eta ez zuen beldur izan bearrik ...aur izatetik eramango zuen hark, ez emakumetasunera, bainan urteak ukatzen zituen izatasun bakoitz batera, thesaur berriak eta iñork iñoiz ez ezagutuak eskainiko baitzizkion.

        Egun oroz eskolara joan bearrak aurra haren agerretik kentzen zuelako atsekabea geroago ta nekezago jasaten zuen gizonak. Erabaki zuen lehen baino lehen neurriak artuko zituela beti harekin etxean egon eraztekoz... Bitartean, hura gabe aal bezain denbora gutxi igarotzeagatik, artu zuen oitura egunero haren billa joateko eskolaraino. Goizikegi eldu oi zen ikas-etxera, eta ekurugaitz igurikitzen zuen sei orduak artean, hura bezela aiduru ziran guraso eta neskameen saldotik bazter. Theresa eskolako atarian agertu orduko, urbiltzen zitzaion bereala eta, besoa neskatoaren gerrian emanik, arin eramaten zuen jende horietatik iges. Bein baino geiagotan, halarik ere, konturatu aal izan zen begirada bitxiak egozten zizkiela gurasoetatik batek edo bestek, biak orrela joaten zirelarik, bata besteari lotuta. Ez zitzaion ajola. Eskolako maisuetatik batek zerbait ikasiko ote zuen bein, eta Theresari zer-edo-zer esango edo irudi eraziko ote zion? Gogorapen horrek ere ez zuen artegatzen; izatekotz, bere-gisako atsegin bat zemakion... Zer nai zela, Jakingo zuen nola erantzun hori gertatuko balitz!

        Alabainan, Theresarekin igarotzen zituen egunak aurrera zihoazela, gogoz aldatu zen. Alaba besoetakoa etxeko andretzat artu zuenean, nai izan zituen ordura arteinoko ezagunak oro aaztu, bere zorion berria eragozpenik gabe gozatu aal izatekotz. Orain aldiz, nabaitzen zuen ezin garaituzko naikari bat, ba zeukan bearrune bat zorion ozar hori delako ezagunei —aide, adiskide edo edozein laguni —erakustekotz, begien aurrean jartzekotz. Apentza-egarria zen ote, eta ergelak eskandalizatzeko irrikia? Ba zitekean, bainan bai eta beste sentimendu lausoago bat, berak ere oraindik garbi ulertzen ez zuena. Mundu orok bear zuen haren eta Theresaren zorionaren berri jakin... bearbada mundu hain ikol hortan, ba zen norbait berri horren aiduru... Eskolatik landa etxera itzuli baino lehen, asi zen Theresa te-etxe edo ostaturen batera eroaten, edo-ta, zenbait aldiz, aparia jatetxe batean egiten zuten, gizonak han bere oiko ezagunetatik bat edo beste arkituko zuelakoan. Hala agitzen zenean, lehen bezain gizabidetsukiro agurtzen zuen —ez zion elerik esaten ordea, eta bereala Theresarekin jartzen zen mai baztertu batean. Irri gozorik egiten zuen bere baitan bestearen arpegi bitxiari eta jenadurari oartuz, agurra biurtzen ziolarik; bainan laster, Theresarekiko elkar-izketak, edo geienetan elkarrekin ixil egoteak, kanpoko mundu hori aaztu erazten zion, eta berriz ere biak baizik ez ziran gelditzen, arrotz batzuen artean.

        Arrats batean, horrela biok jatetxe batera apaltzera joan zirelarik, Isabelarekin gertatu ziran. Neska ez zegoen bakarrik; bizpairur mutil gazte ba zituen laguntzalle, gizonak ezagutzen ez zituanak. Isabelak bereala ikusi zituen —eta irudi zitzaion haren arpegi gorritua zurbildu zela beingoan; bainan bere fleitera itzuli zen arin. Agurrik ez zion egin senargai izandakoari; irriño ironiko bat ezpainetan zuela, makurtu zen haren eskubian exerita zegoen mutillaren aldera eta zerbait esan zion belarrira. Mutillak burua eraiki zuen, eta ozarki so egin zien Theresari eta gizonari. Honek ez zituen begiak inguratu... ez zen eskandal baten beldur. Isabela eta haren zaldun-laguntzalle berria ziran lehenik nekatu, eta beren maikideen izketaldiari lotu ziran berriro. Aurra ez zen andere gaztearen hor izateaz konturatu eta deus ez zion esan nai izan aita besoetakoak. Emaztegaiaz askatu zen garaia ezkero sekula ez zuen harekin izana, ez haren izenik ere, Theresarekin aipatu. Bein ordea aipatu beharko zion... aurrak haren bizi guztiaren berri jakin bear zuen barkamendu eman zizaion Isabela eta emakumeekin ibiliz egin zuen bekatuagatik. Theresaren barkamenduaren gai izango aal zen bein!

        Oraindik ez zuen aurrak haren aitzinean biluzten ikasi. Orain artean, ixilleko itz-armen bati jarraikiz, gizona baino lehen joaten zen lotara; eta hau lo-gelan sartzen zeneko, oean zegoen jadanik, estalgi-petan ezkutaturik. Berak ordea ez zuen geiago ardurarik artzen bere gorputza alaba besoetakoari ez erakustekotz, soinekoak oerako eranzten zituelarik. Lotsa gaiztoa galdu bear zuen Theresak... Bainan aurra ez bazen ere gizonaren agerrean biluztera ausartzen, biurtu gabe uzten zuen laztan zezan, oean haren ondoan sartzen zenean. Asten zen pijama-samarraren gainetik eskua igarotzen, eta nabaitzen zuen Theresaren aragi gaztea ugin epel batek erabillia haren aur-emetasunaren gune minberak ikusten zituenean. Urrengoan bortizkeriarik gabe bainan, uste zuenaz, beti garbi zirauen irrikiaren sukarrak zoraturik, pijama-samarreko botoiak laxatzen zizkion; luzaro musukatzen zuen haren bularreko larrua... Azkenean, eztiki, geldiki, pijama-galtzak ere eror erazten zituen, eta haren azpietan edo sabel-gainean eskua pausatzen uzten zuen, mugitu gabe, laztandu gabe, aurra lokartu arteraino. Bera ere lokartzen zen... Bainan gauaren erdian esnatzen zenean, eskua Theresaren sabeltxoaren gainean zeukala oraindik, ausartzen zen orduan laztantzera, musukatzera, geroago eta bortizkiago, geroago eta sakonkiago —hala non aurra bere lotan intzirika aritzen baitzen eta atzartzen baitzen azkenekotz, ikara, izutua, haren gorputxoaren urrea su laztangarri hartan urturik... Hori gertatzen zenean, gizonak ez zion gero gau guztian ferekurik egin nai, bainan berriz ere lokartzera zihoala nabaitzen zuenean, haren arpegia bereari kontra jasotzen zuen eta haren aoa bere ezpainetan artzen, goizerainoko. Gau batean, garaita bat irabazi zuela jakin zuen, lehen aldikotz Theresak —naiz haren aurrean biluztera ez zen oraindik ausartzen— pijama botoiatu gaberik utzi zuela konturatu baitzen oean sartzean. Gau hartatik asita, artu zuen oitura aurrari buruzburu etzateko lo egitera zihoala nabaitzen zuenean, besoetan tinkatzen eta atxikitzen zuela haren gorputz samur ezindua bere gorputzari kontra.

        Egunak eta asteak, eta illabeteak, joan zitzaizkien horrela aitzina; eta gizonaren laztanen eraginduraz Theresaren larruak sekula izan ez zituen eztitasun bat eta malgutasun bat artu zituen. Uda etorri zen, eta beroagatik, billuzik lo egiten zuten orain elkarrekin... Bainan beti erabe zen Theresa, eta aita besoetakoak zion pijama kendu bear oean sartu ondoren. Egun-sentiko ozkirrian esnatzen zirenean, gizonak begiak itxirik gordetzen zituen Theresak, ustez lo zela, aal bezain emeki eta igitu gabe bere pijama berriro janzten zuelarik, lotsazko begiradak epaixka hari emanaz.

        Uda etorri zen eta eguzkia, eta Theresaren gorputz osoa erne eraziko zuen uda hartako beroak... oraindik ez zion gizonak ikuturik egiten egunaz aurrari, ezpainetan ugari ematen zizkion musuetatik kanpo. Bainan ondartzara joaten asi ziran Theresak eskolarik ez zuen egunetan. Jenderik ez zegoen leku bat billatzen zuten eta, ondarrean jarririk, biak eskutik elduta, itsasoari begira egoten ziran. Esmeralt-argiz eta zillar-zurizkoz apainduak, itsas-jainko aundi baten beztimendu izanik ziran ausaz hain eder heien oinetara zetozen ugin gorak... Ixillik zeuden gizona eta aurra uraren zabaldura amets-eragille horren aurrean. Noizik bein, itsas-ontzi bat begiekin segitzen zuten, ortzertzari buruz zihoalarik, beren bien gogoen naikari bakarraz zamatu aal izan balute bezela. Gizonak kontatzen zion Theresari itsaso ezti eta asarrekor horren epopeia, ezagut erazten zizkion lehenagoko itsasketak, heien odoleko ziren mariñel zangarrak beste mundu bateraino eraman zituztenak. Lurra eta gizonak gazteago ziren aspaldiko adin horietan ailira bizi izan biok! Theresa zegokion bezainbatean ohoratzea gatik bera ere joango zen lur berri billa; Theresaren apaingarritzat, urre eta urbitxizko altxorrak bilduko zizkioten meatzetan esklabo larru beltzek; heien gainean izango zen aur zuri eta orailla agintari, ezin urranduzko printzesa bat bezela. Theresak zoraturik entzuten zituen aita besoetakoaren biotz irudimendunak asmatzen zekien ipuin ederrok... Urrutiko Amerikak baino urrutiago, Indianoen lur urretsuak baino urrezkoago diren ugarte doatsuak, ordea, ez zizkion oraindik aipatzen, han, arimaren sorterri den Gazteen Lur mirarizko hartan, baitzatekean Theresa printzesa eta agintari zor zitzaion araura...

        Igerika irakasten zion aurrari. Udazalerik eltzen ez zen itsas-golko txiki bat idoro zuen hortarakotz, eta hor zen Theresa berez desbeztitzen asi haren begi lilluratuen aurrean. Lehengo aldietan aski eraberik egiten zuen; gerorago eta ausartuago billakatzen zen hala ere, bainan bereala janzten zuen igerikako jantzia... Azkenekotz eguna etorri zen non Theresak ekandua artu baitzuen haren aitzinean billuzik egoteko, berriz jantz zedin agintzen ez zion artean. Galdegiten zion beti lotsa zenetz... eta haren larru elurtsua estaltzen zuen gorridurak salatzen zion hala zela, bainan ez zituen areago begiak saiesten ez eta bere gorputzaren edozein gune eskuekin ezkutatzen gizona so zegokiolarlk, luzaro, ugin marrumakarien musika geiago ez entzunaz, gesalaren gazia geiago ez nabaituz. Aitzitik, bere begiak harenetan landaturik egoten zen Theresa, irriparrik gabe, itzik gabe, kezkaturik, aita besoetakoaren soak haren aragi guztia ikuskatzen eta ikertzen zuelarik. Ba zekien gizonak zer kezka zuen aurrak, eta haren gana urbildurik laztantzen zuen lehenago gauaz baizik egin ez oi zuen bezela, eta siñesten zuen orduan Theresak haren gorputz txiki zuria beti ere garaile zegoela. Uretan sartzen zirelarik biak, ugin berdeak heien bi gorputzak estalgi bakar batean tapatzen zituenean, gizonak esaten zion aurrari: «Ikus, Theresa, itsaso maiteak Isabelaren zikinkerietatik garbitzen nau!». Aurraren gorputz billuza hainbat aldiz haren so zorrotzari eskeinirik izanda, berriz ere galdetu zion bein eia ez zuenetz orain den gutxien, lotsarik senditzen eta Theresak baietz aitortu zion; bainan, hark agindurik bere gogoa oro ager zezaion, zergatik eta nolako zen haren lotsa azalduz, adi erazi zion neskatoak atsegin bat zitzaiola orain betiko lotsa hori, aita besoetakoari agradatzea arren bere aur-erabea ilduratu bear zuelarik.

        Bere aragiaren atzartze geldi horrengatik ere zintzo eta garbi zirauen Theresak. Egunero ikasten zuen gizonaren zuzendaritza-pean eta trebe zen orain honi gustatzen zitzaion edozein gaiaz mintzatzeko eta galdeera egiteko. Bibliotheka illuntsuan aurrari latin edo literaturako leitzio bat eman ondoren, lanpara prezios baten argi ixillean Katul edo beste poeta baten neurtitz gartsuak irakurtzen zizkiolarik, pozkario bat zen harentzat eta sari bat Theresaren seriostasuna, eta haren ulertu-naia aita besoetakoaren botz beroari beha zelarik. Ikasi zuen izkuntza orotan, hark ere bein, ozen eta samurrak, neurtitzak onduko zituen aurrarentzat! Ez, naiz iñor ez zetorkion areago ikustera, sekula ez zen aspertuko, iñoiz ez zuen jendeekilakoaren bearrik izango itsas-bazterreko etxe zaar hartan: Theresa zen premiñazko gizarte bakarra. Etxeko andrearen papera ere zintzoki egiten zuen aurrak. Neskamea ba zuten oraindik, bainan gizona ez zitzaion geiago mintzatzen; alaba besoetakoaren bitartez zizkion bear ziren manuak ematen. Eguerdi batean, solas bezela, bazkaria berak zerbutzatu nai izan zion Theresak eta, irriparrez, aapeka kantatu zion neskatoari: «Zure eskütik nahi nikezü bizi nizano ogia...»; geroztik aurra izan zuen zerbutzari otordu guztietan. Azkenekotz, bere jaunaren otsein bakarra izan nai izan zen Theresa; kozina egiten ikasi zuen gogo-kontra sukaldearen usantza utzi bear izan zion neskame zaarrak, etxean zegoen ispiritu berriak beldurretan zedukan ordea, ez zen lehen bezela zapuzkeriarik erakustera ausartzen eta arazo hortan eta besteetan orotan amor eman bear izan zuen; Theresak zuen orain gizonaren soinekoen ardura, hark zizkion lo-gela eta bibliotheka ordenan atxikitzen... Neskameak ez zuen geiago eskurik etxeko jaunaren zerbutzuari zihoakon edozein gauzatan.

        Bein, bazkaltzeko orduan salan sartu zenean, maian jarri zelarik Theresak janaria ekar zezaion aiduru, zeta-paperaz inguraturiko paket bat arkitu zuen bere platerean. Jakin-guraz eskutan artu zuenean, ikusi zuen itz hoik zekarzkila, Theresaren aur izkirioan markaturik: «Besta on» —eta orduantxe bakarrik zen oroitu haren jaioteguna zela... hain aspaldi ba zen iñork ez ziola urte-muga hori opatu, maite izan zituen gizakietatik... Eskuak pitin bat ikara, paketa iriki zuen: barruan, lauki eder batean ezarririk, irri polit batekin hari so, Theresaren potreta zegoen. Bereala ezagutu zuen aurraren photo bati jarraikiz egiñik izan zela, berak baitzuen artu, ondartzan egon ziren batean. Bainan pintoreak trebeki jakin zuen neskatoaren begitartearen berezitasuna photo ixil, kaskar hartatik bere pintzelaz aldatzen... Walkuüria txiki baten urrezko bi trentzen artean elurtsu era garbi agiri zen arpegitxoan, aurraren begi nabarrek erakusten zuten samurtasun ixil, irritsu hura, aita besoetakoaren biotz-erdiragarria. Nor baitzen ere portretaren egillea ezagutzen zuen aurra... eta bere pozaren erditik susmo txar batek zimiko egin zion gizonari biotzean. Bainan ezin zitekean, Theresak ez zuen beste gizonik ikusi! Galdegin bear zion, antzezki, denborarik galdu gabe... Bitartean bere esker ona baizik ez zion erakutsi izan nai —aurrak obekien ulertuko zuen gisan. Eta eztidura mingar batek jo zion arima oartu zelarik Theresak, haren besoetan errendaturik, portretan zituen begi mysterios, irritsu hek berak eskeintzen zizkiola musuari. Bazkaria oi bezela igaro zitzaien bainan jan-ondoan, itsasoari buruz abiatu zirelarik inguru bat ematera, besotik lotuta zebiltzalarik bide-berrian eguzki samiñaren galdan, galdetu zion: «Esaidazu, Theresa, nori egin erazi diozu portreta?». Aurrak irriz burua iñarrosi zuen, illeak arrotzen zitzaizkiola: «Segeretu bat da». «Bainan, Theresa, jarraitu zuen, gogora zaite enetzat ez duzula segereturik izan bear... Jakin nai dut». Berriz ere Theresak burua astindu zuen, eta segeretu bat zela berresan. Zurbildu zen gizona, eskumuturrak tinkatu zituen —asarretu ez zen nai ordea, aurra ezin jo zezakean. Oraindik ezin zezakean, egia ikasi bear zuen Theresaren ezkutapen horren gainean! Bainan, Theresa txikia, zion bere baitan, bazeneki biotza nola erdibitzen didaten zure emakumekeriazko antz horiek... Horrela ez zezakean iraun... Gelditu zen bet-betan eta aurrari buruz inguraturik, oartu gabe besoan min eragiteraino tinkatzen ziolarik, berriz ere galdegin zion: «Jakin nai dut nor izan den!». Aurrak oiñazea gatik oiu txiki bat egotzi zuen eta, besoa haren tinkatik ateraturik, nigarrak begira zetozkiola esan zion: «Nor den ez dakit, ez dut ezagutzen». Emeki eta zatika, istoria guztia jaulki zion: Theresaren eskoliersa-lagun baten anaiak egin omen zuen portreta; aita besoetakoak zer adin zuen galdegin zionean, aurrak berriro erantzun zion ez zuela ezagutzen, bein ere ez zuela ikusi. Bainan ziur zen hura portreta-egilleak Theresa ikusi bear izan zuela nonbait, bestela ez baitzion hainbat bizirik, hainbat egiantzik emango bere lanegiñari. Bearbada eskolatik ateratzean bein, bera alaba besoetakoarekin zegoelarik... hala zatekean, bai. Hala izan bear zuen! Halarik ere, gogoa susmoz beterik zeukan oraindik, eta azkenekotz agindu zion Theresari «Esaiozu zure lagun horri lehen baino lehen ikusi nai dudala haren anaia». Ondartzara eldu gabe itzuli ziran egun hartan...

        Biaramon arratsean bertan etorri zitzaion pintorea ikustera. Estonatu zen, mutil gazte bat igurikitzen zuelarik, antzelaria bere adintsuko gizon bat zela konturatzean. Gurbilla eta gizalandua zirudien... Biotzean haren aldera alatzen zituen mesfidantza eta susmoak ez zizkion asieratik agertu nai. Portreta zegokion bezela goraipatu ondoren, nai izan zion diruz ordaindu; bainan irri batekin ukatu zuen besteak, jadanik ordaindurik zegoala esanaz. Aita besoetakoak apaingarri edo liburu erosteko ematen zizkion txanponak baztertu eta, heiekin pintorearen lanegiña pagatu zuen Theresak... Aurrak antzelaria ordaindu, eta honek lan-saria onartu zuela jakiñik, barruko kezka arinduxe zitzaion gizonari. Neskameari dei egin zion —agindu zion Theresari lo-gelan egon zedin pintorea hor izango zen artean —eta edariak ekar zietzaien esan zion. Arrotzari edatera zerbutzatzen ziolarik, galdegin zion: «Ene alaba besoetakoa ezagutzen aal duzu?».

        —«Zurekin ikusi izan dut bizpairur aldiz, eskolatik ilkitzean, arrebaren billa izan naizelarik».

        —«Ederki pintatzen ikasi duzu, photo bakun bati jarraikiz holako lan bat egitekotan...».

        —«Eskerrik asko... Zoritxarrez, antzelari baino antze-zale adituago naiz... Neronek ikasi dut piska bat, ez ogipide bainan solas bezela bakarrik, eta gogoak hala ematen didanean baizik ez dut pintatzen. Bainan», eskeini zuen ixilune labur baten ondotik, «nai baduzu, zeu eta zure alaba besoetakoa elkarrekin pintatuko zaituztet».

        Gizonak luzaro so egin zion, porogatuz, eta azkenean esan zion geldiro: «Asmo bikaina duzu... Zenbat artuko zenduke lansaritzat?».

        —«O! ez dut dirurik nai, sekula ez ditut ene tabolak saltzen. Zure alaba besoetakoari dirua artu nion, bai bainekien atsegiten ziola ordaintzeak, bainan zuri itzuliko dizut orain... Biak pintatzen bazaituztet, edozein gauza txiki aski dateke ordaintzekotz, liburu bat, edo apaidu bat jatetxeren batean, edo...». Gelditu zen, eta gizonak begiratu zion, artega. «Edo naiago baduzu, zuen bien istoria konta dizakedazu lanaren sari», amaitu zuen, botza apalduz. Elkarri so egin ziran, ixillik, eta gizonak, bere gogoaren asaldura gatik eta guztiz ere, ikusi zuen bestearen begiak zindo zirela, eta zoargi. Halarik ere, ez zion beingoan deus erantzun nai izan. Bere godaleta ustuta, esan zuen: «Barka ezaidazu utzi bear bazaitut orain. Berandu da, eta Theresaren gana bear dut... Berriz ikusiko dugu elkar». Eta agurtu ondoren, joan zen antzelaria.

        Gelan sartu zenean gogoa oraindik urduri eta nora-ezean zeukan, bainan biotza baketu zitzaion. Theresa idaz-maian exerita zegoen; maigaineko lanpara txikiak ozta argitzen zuen gela haren baranoan. Ezer egin edo esan gabe atean zegoelarik, hura baizlk ez zekusan gizonak. Uste zuen nigar egingo zuela aurrak gelan bakarrik gelditu zen artean... Bainan ez: begiak ez zituen umi ez gorri... aitzitik, dirdai alai batek argiturik ziruditen. Aita besoetakoa urbildu zitzaion eta berari kontra estutu zuen itz hau bakarrik belarrira ziotsalarik: «Barkatu!». Ba ote zuen aurraren gandik barkamendu bearrik ordea? Ezetz erakusten zuen Theresaren begietako irriño maltzur eta maitekorrak aita besoetakoari galdegin ziolarik: «oera bear dut?», ordu zuten bai oerako... Neskatoak, lotsa gaizto izpirik batere gabe orain, egunazko soinekoak erantzi zituen eta pijama janztera zihoalakoa egin zuen; bainan geldituta, aiduru bezela egon zen hari buruz inguraturik. Bereala joan zen haren gana eta besoetan artu zuen oera eramatekotz. Desbeztitu zen, eta oean etzan aur billuzari kontra tinkaturik. Intzirika zegoen Theresa haren gorputza laztantzen eta musukatzen zuelarik bere eskuez, eta aoaz, eta gorputz guztiaz. Intzirika ari zen... bainan bera ere tinkatzenago zen hari kontra, begiak zorabio batean jasorik haren arpegiaren aldera, arimaren itsaso berdea ekaitz batek jorik zerakuskiola heietan... Handik askoz, askoz beranduago, laztantze hori amaitu zuenean aurra lo egitera uztekoz, besoak gorde zituen haren gorputxo minberegiaren inguruan. Arima eta aragi, besoetan zeukan... Noiz irarriko zuen aragi eta arima horietan bere jabetasunaren azkenengo ikurra, burdin goriak bere marka ezko malguan erretzen duen antzora? Oinazearen beldur izango bide zen Theresa samurra —bera ere haren miñaren beldur zen, ezinagorakoan. Bainan beren elkarjaurespideko aldare jasoetan paidothusia anker hori egiteko uzten bazuen, irudi zitzaion traditze bat izango zela hori aurraren kaltetan —Isabela eta haren aurreneko beste emeen onetan... Iñoiz ere horiek ezagutu ez balitu... Theresaren aurtasuna hain mingarriki, hain osokiro urratzeko premiñarik orain ez izatekotz! Gerorako errukiz beterik so egiten zion aldamenean lo zuen neskatoari, haren loaren gainean beilatzen zuelarik. Symbol bat baizik ez zela ulertuko aal zuen Theresak.

        Udako egunak aurrera zihoazkien. Zenbat aldiz ez ziran egon itsaso adiskidearen ikusmenean biak ixillik eguzkiaren galdan, biek bata besteari oro salatu ondoren —eta naiz betiko eleak zerabilzkiten elkarrekin, zentzu bat egunero beteago eta osoagoa artzen zuten eleok. Laster eskolak bukatuko ziran eta bakantzaz joango ziran biak udazkeneraino. Ez zekiten oraindik nora. Nai zuen Theresa berarekin eroan atzerriko lurralde urruti, harentzat berri eta ezagun-gaberik izango zen batera... Egoaldeko erri eguzkitsu eta koloredun batera? —eta jadanik aurra bazekusan berarekin itsasoko ur epeletan igerika, edo, Aitzinateko uriak eta erriak ikuskatzen zituztelarik, musaioetan edo arri zaarren artean Theresa seriosa, oroitzapen eta antze-lanei begira, hark ematen zizkion azalpenei beha... Ala ametsaren iratzartzalle den Iparralderantz ziran ote joango, beren urratsak oian sakonetan barrura ezkutatzera, edo-ta, itsas-nesken dantza-leku izandako arkaitzetan exerita, ugiñen eta beren biotzen musika uzuari entzutera? Theresak berak zuen aukeratu bear... Egunero turismu-liburuxkak irakurtzen zituen, haren irudimena atzerriko lur mysterios horietara zeramatenak —bainan egunero gogoz aldatzen zen: Iparraldean, eta Egoaldean eta munduko gune guztietan izan nai baitzatekean harekin. Udazkenerako beren erri eta etxera itzuli ziratekenean, aurra ez zen areago eskolara ibilliko; berarekin etxean edukiko zuen beti aita besoetakoak, arima, gorputz eta gogo beti eskumenean; eta Theresak ez zuen orduan bere lagun gazteetatik iñor ikusteko baimenik izango... aldendu bear zen aunditzen ari ziren beste aurren gandik. Hori eskatu zion aita besoetakoak, eta Theresak zin egin zuen hala egingo zuela.

        Astean bi edo irur bider ateratzen zen aurrarekin. Jatetxeetan apaltzen zuten, eta handik landa, kinemara edo antzerkira eramaten zuen, haren ezagunetatik batek edo bestek elkarrekin ikusiko zituelakotan. Ikuskizuna jendeen eraikigarri izango aal zen... Edo-ta zenbait aldiz arratsa igarotzen zuten parkeren batean, alki batean jarririk, elkar maite omen duten neskatilla-mutil eta ezkongai-bikoen artean. Besteen presentzia iguingarriegi egiten zitzaionean gizonari, Theresa estutzen zuen bularrari kontra zoratu batek bezela, laztantzen zuen iñor oar lekien ajolarik gabe, eta bereala joaten ziran biak, giza-saldotik urruti, beren bien bakartasunera.

        Gizonaren adiskide oikoetatik batxok ere ez zuen orain haren etxerako bidea artzen, eta heiekin buruz buru egiten zuenean, gauaz Theresarekin zebillelarik, berak deus agitu ez balitz bezela agurtzen bazituen ere, heiek ez ikusiarena egiten zuten orain. Bainan Theresaren portreta egin zuen pintorea lauzpabost aldiz izan zitzaien etxean, apal-ondoetan. Lehengo aldian, zalantzan zegoen oraindik gizona, eta ez zuten antzeaz eta literaturaz beste izketarik izan. Halarik ere, iker eta iker, konfidantza artu zuen besteak ez zuela gibel-asmorik eta urrengo aldian lasaiago egon ziran elkarrekin. Itz artu zuten udako bakantzetatik landa heien bien portreta pintatuko zuela antzelariak... Bein aparitara ere gomitatu zuen etxeko jaunak —egun hartan, ordea, neskame zaarrak zuen otordua zerbutzatu, ez Theresak... Gizonak ez zion orain artean bere eta aurraren istoria kontatu, bainan haren aurrean, oi zuten bezela egoten ziran biak bederen, beren elkarrekiko bizikeratik deus ezkutatu gabe, ezer epeldu gabe... Emeki emeki, gizona asi zen lagun berri horren ikustaldiak atsegiñekin itxaroten.

Theresa betikoa egoten zen arrotzaren aitzinean, itz eta aieru urriko, bainan alaia bere gisa ixillean. Gizona pozik konturatu zen ordea beti malguago eta emanago zela haren besoetan aurraren gorputz txikia pintorearen ikustaldi baten ondoan. Alde hortatik beintzat, ez zuen beldur izaterik... eta azkenekotz, haren ezbai ondarrak aienatu ziran.

        Beste alde batetik etorri zitzaion beldurraren gaia... batere igurikitzen ez zuelarik, uste-gabetako ekaitz lazgarri bat ordura artean garbi egondako ortzean agertzen den bezela. Theresa eskolan zen —zorionez. Bibliothekan zegoen, ametsetan; betbetan entzun zituen norbaiten urratsak etxe-aitzineko atera eramaten zuen bide-txigorrean zeiar. Estonatu zen, iñoren begira ez baitzen. Txilin-ots bat. Laster neskamea hor izan zuen, batek ikusi nai zuela otsez. Biotza joka asi zitzaion ikusliarraren izena jakin zuenean, eta gazigar bat naasi zen haren aogozoari. Senitartekoa zen, beraren eta Theresaren aide bat... «Sar eraz ezazu», agindu zion laburzki otseinari, bere alkian jarrita egonik. Lengusuaren ager aiduru zegoelarik, gogor egiten zion bere buruari, barruko bakea eta lasaitasuna atzera irabazi bearrez...ergel eta oinarri gabeko zen noski haren beldurkundea... Bainan etorri berriaren arpegiari begiratu ondoren, lehengo sotik ezagutu zuen ez zela ez ergel ez oinarrigabeko! Elkar agurtzen zutelarik, besteak ez zion irripar baten itzala ere egin, eta ezetz esan zuen hark edatera eskeini zionean. Gizona exeri zen berriz, lengusuari galdeka begira, indar egiñaz besteak haren eskuen ikaratzea ikus ez zezan. Jadanik igarotako film bat izan bailitzakean, esango zukean zer entzun bear zuen haren gandik, eta zer itzetan... «Barkatu gaitzitzen bazaizu», asi zen, «zure onetan etorri naiz...», eta nazka ezin esanezko batez beterik, estanda egiteraino okaztaturik so egiten zion etxeko jaunak, horrela itzul-inguruka eta haren aldera begiratu gabe mintzo zitzaiolarik. Urde zikintsua, burges txiki estu zikiña, merezi uke leer intzadan Theresaren izena ire ao likitsak aipatzera ausartu delakotz! oiu egiten zion ixilki... Jabaldu bear zen ordea, eta bere buruaren jabe egon; bere iguiña ezkutatu bear zuen, bere burua apaldu, bere ohorearen minberatasuna ilduratu... errautsetan ere narraztuko zen, gizartearen indarraz eta ankerkeriaz armaturik zetorren gizon hura maltzurkeriaz garaitu bearrez. Ez ledilla ibil Isabelarekin egin zen bezela, haren bizia zena galtzeko zorian ez ipintzeko! Isabela... hark zion noski lengusu horri haren eta Theresaren berri eman... Pentsatu bear zukean bide oroz baliatuko zela emakumea bere burua apentzekotz, zer eroa izan zen bera sekula uste izateko jasan zuen laidoa —naiz merezitu izan —aaztuko zuela emeak, edo lotsak ixil eraziko ziola!

        «Aurrarentzat obe izango da...», jarraitzen zuen besteak, «azikera gatik... kolejio batean... hala erabaki dugu etxekoek...». Ez, jainko guztiak arren, ez horrelakorik! Ez zuen Theresa joatera utziko, zoroturik zeuden, etxeko ala etxekoetatik kanpo, hori uste zutenek oroek. Bainan zer kalte egin zien hark sekula, hain gogorki eta hain ankerki jokatu nai baitzuten haren kontra? Beren atsegin txikietarako askatasuna beti utzi zien hark jende zintzo eta ohoragarri horiei, zer ziran haren epaille izatera ausartzekotz? Gorrotoz gorrotatzen zituen, bai, zintzo eta zuzen zikintsuok! Eta aurrean zeukan bertutearen zalduna, gizon bear-bezelako, ez-deus, gatz-il hori, itzul-inguruka eta itz-estalika mintzo zen hypokrita hori, ez aal zekien egiazki nolakoa zen, ez aal zuen haren gogo —eta biotz— txikikeriaren berri, bere bizi guztian egin, egiten eta egingo zituen txikikerien berri? Lapurra, salerosketari bat zen aldetik; gezurtia, gizarteko gizon bat izaki; satsua, lehenago ohaidetzat zituen emakumeekin eta orain legezko emaztearekin, gizartearen on-naiaz eta legearen baimenaz artu baitzituen ere. Eta gizelikoak oro irin bereko ziran —zer bekoki zuten, bai, haren irriki gurenari oldartzekotz ergelok?

        «Ez dut uste Theresa kolejio batean hemen baino obekiago izango litzakenik, ez irakaskintzari dagokionaz, ez eta azikerari dagokionaz ere», erantzun zion, ikusiz besteak mementoko urrendu zuela itzaldia. Irakaskintzaz zer zekien delako salerosketari kultura-gabekoak... eta azikeraz nola mintza zitekean gizarteko iñakiñak baizik ezagutzen ez zituen notin funts-gabeko, gogo arront hura!... «Aurra umezurtz gertatu denean eta ene etxean artu dudanean, guztiok laudatu nauzute —bai, elorri bat aragitik kentzen zien diruzale berekoi heiei... —eta ez dut ikusten zergatik orain zuen gogoa aldatu duzuten... Gauzek orain artean bezela iraun bezate, Theresa hemen egon bedi —atsegin duen artean bederen...», jarraitu zuen ausartki. Lengusua bere onetik ilkitzera zihoan, ekurugaitz agiri zen, eta ez batere aisean areago, azkenean bearko zuelakotz garbiro itz egin. «Bai, atsegin duen artean», asi zen, asarreturik, «ez dut ez dudatzen emango diozula... Hainbat gaizto zure minberatasunarentzat nai baduzu argi mintza nakizun.. . Ala uste zenduen ezkutaturik gordeko zenduela zure jokabidea aur gaixoaren aldera? Bainan guztiek ba dakite!... Ezin iraun dezake horrela geiago, gure etxearen izen ona galtzera ez zaitugu utziko... lehen aldikotz da hori gertatzen gure senitartean... lehen aldikotz bai erri hontan orotan... «Theresaren aita besoetakoa beha zitzaion, deus iñardetsi ezin, lilluraturik bezela. Egia zen beraz guztiek ba zekitela Theresaren eta haren berri, gauaz elkarrekin ateratzen zirelarik ba ziran zelatan zeudenak heien bien ezkutapena salatu baitzioten familiari, ba zen Isabela urdanga lotsa galdutakoa familiari dei egin ziona noski... Bainan lengusuak horiek guztiek eman zitzaioketen baino berri xeeagoak ba zekizkien eta, nazkatuarena egiñaz, mintzo, itz-erdika adi erazten zion etxean igaro zen orotik ezer ez zitzaiola ixillean egon. Neskamea baizik ez zitekean salatari izan... edozer eldurik ere, hark beintzat bere irabazia eraikiko zuela erabaki zuen gizonak bere biotzean. Lengusuak amaitzen zuen: «Ikusten duzu beraz obe duzula biurtu gabe amor eman, guziontzat laketago izango da eta...».

        «Ez, o! ez», oiu egin zion geiago lasai ezin egonaz zemai izugarriaren aurrean. «Ez dut Theresa joatera utziko, berak ere ez nau utziko zuk eta zure bezelakoek nai duzutena egiñik ere gure kontra». Arrotza jaiki zen, zurbildurik. «Damu bat, zion delako azal-utsak, damu dut ikusiz ez zirela zentzatu nai. Hauxe baizik ez dizut esango: Theresa eskolatik aske izango da hemendik amar egunen buruan, orduan etorriko naiz haren billa eta udako oporrak gurekin igaroko ditu, besteak bezelako etxe batean, besteak bezelako jendeen artean; eta datorren udazkenean kolejio serios batean ezarriko dugu; han, agian, zurekin ikasiak eta egiñak aaztuko ditu, eta besteak bezelako neskato bat izatera elduko da —beranduegi ez bada...».

        «Bainan ez duzu aditzen, ez aal dizut esan ez dudala joatera utziko?», berriz ere oiu egin zion, amorraturik, eskumuturrak borobiltzen zituela, eta alkitik jaikita bestearen gainera jauzi egitera prest. Etenik gabe arpegira botatzen zion: «Ez! Ez! Ez!». Lengusua beldurtu zen egiaz; beingoan zutitu eta, asi zen ateari buruz iges. Bainan gizona ez zerraikiola oarturik, atean geratu zen, atsa labur eta begitartea zuri. Nola ere baitzen aski biotz izan zuen azkenengo zemai hau egoztekotz: «Zuk nai ala ez, gaurtik amar egunen barru hemen izango nauzu berriro Theresa etxe madarikatu hontatik urruti eroatekotz; ene damu bakarra da oraindik amar egun zurekin utzi bear baitut... Eta gogoan ar ezazu, edozertan eragozten banauzu haren billa etorriko naizelarik, ez dudala den gutxien lotsarik izango uri-zaintzari dei egiteko!». Gizona, ukaldi bat buruan artu izan balu bezela zurturik, bere alkian atzera jar eta mugitu gabe egon baitzen arte guztian, gaineratu zuen, ate-barruan zegoelarik oraindik bainan kanporako bidea bet-betan artzeko gertu: «Zuretzat, zoritxarreko horrentzat, aolku hau baizik ez duket: obe zenduke sendakin bat ikustera joan...», eta kanpoan itzali zen.

        Ez zen mugitzen, begira zegoen inguruko pareta, eta muble, eta altzariai; paretetako tabola eta liburuai, mubleetan gainean zeuden irudi eta antze-lanei; eta leiotik kanpoan agiri ziren parkeko zugaitz ostodunei —azkenekotz urkabe baizik ez baitziran... So egiten zion denbora neurtzen, denbora zauritzen ari zen tximinia-gaineko ordulariari —eta deus ez zuen ikusten. Deus ez somatzen. Bere oiko egoitzan zegoenik ez zekien areago, oiko mundua eta izarrak eta izarbelak gizon eltxo bati gertatuaz ez-ajolaturik, beren betiko ibilbidetik zebiltzala aazturik zeukan. Gau eskerga bat baizik ez —ez beltz ez izarniatua bainan irungia eta uger-kolore... Bere baitaratu zenean, eta gogamena etorri zitzaionean ostera, konturatu zen gorputza oro kordoka zeukala. Gorputz guztitik dei egiten zion barruko etsipenak... Ailitz betiko sorgor egon! Moldegaizki jaiki zen, eta ozta ozta zutik egonez errestatu zen liburutegi-sail berezi batera, oroit baitzen vodka-botoilla oso bat han ezkutuan utzirik. Isabela joan zen eguna ezkero ez zuen edaria dastatu —bainan gaur, gaur zorotuko zen ez ba bazen bereala orditzen! Esker onezko malkoak ixuri zituen, eta otoitz bat murmurikatu zuen edozein jainkoren aldera, azkenekotz, bere beatz enbaldituekin, tapoia kendu aal izan zuenean. Alkool maitea edan zuen, irentsi zuen, erdia soinekoetara erortzen zitzaiolarik, burutik eginda irudi parrez ari zela... Berriz edan. Arnas artzeko aal bezain denbora gutxi galduz... orain pentsa eta asma, vodkak adimena argitzen dion araura. Botoilla erditara ustua zuen, bainan ba zeukan besterik etxean, daimon guztiai esker! Edan aal izango zuen, mozkortasun argitzalleak zer egin bear zuen iragarriko zion arteraino. Problemaren edozein askapen ongi-etorri izango da, Theresa beste jendeetara joaten uzten ez duen ber... Urdeok indartsu ziren ondikotz! biotza aul, gogoa aul, ulermena aul —hura baino askoz, askoz indartsuago ordea! Legearen indarra eskuetan zeukaten, eta ez zuen dudatzen iskillu hortzaz baliatuko zirela, zemaitu zuten araura. Haren izate ororen jabe egiten ari zen mozkorraren gatik ere, otz-ikara bat nabaitu zuen bere burua auzitegi batean zekusalarik... eta presondegian —edo gaixotegian... Lengusuaren aolkua gogoratu zitzaion, eta irri egin zuen kireski. Lehenago bizi izan balira, apaiz aitor-entzule baten gana joan zedin esango bide zion... Bainan mendearekin batera «aurrera» zihoazen jendeok... Jakintza ezagutzen zuten orain haren ingurukoek ere, «Maitasun aundiaren gabea gatik gaixotasuna» den jakintza! Irri-egingarria benetan... gogoan ikusten zuen lengusua Krafft-Ebing edo Freud-en liburuen itzulpenak irakurtzen, istudiatzen... burmuin lodiak nekatzen, oitu gabeko termiñak ulertu naiz —methodikoa baitzen gizontxoa — eta azkenekotz, haren kasua azaltzen eta argitzen ao zabalik zeuden familiako beste kideei. Esan gabe zihoan gaitzesten baino gupidesdetenago zutela orain, Freud eta Krafft-Ebing-i esker... Halarik ere, ekanduaren indarraz edo, haren epaille izan ziraden, eriotzarako epaia esan zuten haren gainean. Gauzak ez ziren heiek uste bezela gertatuko, ordea, deabru guztiak arren! Amar egunen epea utzi zioten biotz-zabalok —eta aldakuntzarik asko agi ditezke amar egunen artean. Bainan ez zuen oraindik naikoa edan itxaropen-izpi bat bezela agertu zitzaion burutasunari abegi ematera ausartzekotz, lehen baino lehen bear zuen beste botoilla bat arkitu beldurrez eta asmo kontsolagarria egan joan lekion, sekula atzera ez biurtzekotz. Non zen neskamea? Ez! bera joango zen edariaren billa... bainan atso zantarra ez zuen aaztuko. Oraintxe zen haren aldi izango.

        Lo-gelara igota, botoilla bat asi gabea artu zuen eta, apur bat gogoetan egon ondoren, larruzko zigor bat, zaldiketan ari zen bere gazte-denborako oroitzapena. Su basa bat begietan zuela jatsi zen etxe-azpiko salara. Atsegin igurikor batez gainezka zeukan biotza; edariak emanik zion, senditzen zuenaz, edozer eragozpenetatik, edozein eragozleren gandik, Theresa eta bere burua askatzeko almena. Geiago edan bear zuen, ordea, begietako eta biotzeko su hori ez zekiontzat itzal, etsipenaren atzamar izoztuen arrapakin berriz ere haren biotz zoroa utziz. Godalet bat pattarrez bete eta zurrut batez ustu zuen... gero, lasai lasaia, ukaldi batekin lurrera aurdiki zuen. Kristal autsiaren otsak erakarririk, bereala etorri zen neskamea, eta godalet-apurrak eta edari ixuria lurrean ikusi zituenean, sukaldera joan zen atzera zapi baten billa, ez ordea etxeko jaunari so galdekor bat, erdi beldurtua, egin gaberik. Soa itzuli zion gizonak, baina deusik ez agertuz bere arpegian, arrotz bat edo ez-ezagunbat ikusi izan balu bezela eta berak jakin ez balu bezela non zegoen eta zer gertatu zen. Bainan neskamea auskiñak biltzen ari zelarik lurrean belaunikaturik, zigorra artuta, beingoan bat, bi, irur, lau ukaldi eman zizkion burutik beera begitartean zeiar... orroa batekin eta guztiz latz-ikaraturik ukaldiei itzuri aal izan zienean atsoak, nausiak irkaitzez galdegin zion: «Hau ere salatuko ote diozu jendeari?», eta gaineratu zuen, zigorra zemaikorki astinduz otseinaren buruaren gainetik: ''Egiñala egizu halaz non hemendik ordubete batera ez zaitezan geiago ene etxean izan, eta ez zaitzadan berriz sekulan hemen ikus! Postaz igorriko didazu zenbat zor dizudan —ordaindurik nai izateko aski bekokirik baldin baduzu bederen...». Nigar-zotinka asi zen neskame zaarra... hainbat urte ba ziran etxe hortan zegoela!

        Indar-erakusketa horrek on egin zion gizonari. Bainan vodkaren eragiña aulduz zihoan araura biotzeko kezka berriz ere nausitzen zitzaion —iñoiz baiño izugarriagoa. Egia esan zuen lengusuak: bene-benetan nai zioten, hark eta beste guztiek, alaba besoetakoa kendu, betiko —edo beranduegi litzakenerako. Gorrotoz eta izotzez beteriko mundu batean galdurik zeuden biak; oro etsai zituzten, iñoren aldera ezin ingura zitezkean kontsolamendu billa, salbakuntzaren billa... Iñoren aldera ezin ingura, iñoren gandik ez zitzaien laguntzarik elduko; ez ele adiskidetsu baten otsa edo begi ulertzalle baten soa litzaken laguntza ere... Ala norbaiten gandik ote?... azkenengo asteotan heien etxeko ikustatzalle bakarra izan zen pmtorearen gogorapenak jo zuen... ez zen adiskide bat ordea, ozta ezagun bat —zergatik haren gana joan bear zuen? Eta zertara? Ba zekien bestea ez zatekeala gai den gutxien languntzarik heiei emateko, hek bezain almen-gabea baitzen jende zuzenen indarkeriaren aurrean; eta ba zekien antzelaria ez zela erruki ergelik erakusteko gizon bat —bera ere errukirik onartzeko gizona ez zen bezela. Ez zuen balio...

        Etsipena nausitzenago zitzaion memento oroz. Mozkorra joanik zuen, bainan ez zuen balio geiago edan zezan. Ez orain beintzat. Oixtiongo mozkorraldiaren erdian etorri zitzaion asmo hark erroak artu zituen haren gogoan ordea. Beldurgarria zen bai... bainan ez zen beste igesbiderik... Ez zen, ziotsan adimenak, alde orotara billatu eta ikertu ondoren. Izugarrizko erantzupena Theresaren aldera! Ba zekien aurra edonora jarraikiko zitzaiola, eta lotsa zen halaz ere, halako eskaera bat hari egiteko. Ezin uler zezakean Theresak... Ala bai? «Besteak bezelako» neskato bat ez zen ezkero, bere etxeko andretzat artu zuen egunetik... Zindoki azalduko zion guztia, bere zalantzatik eta lotsatik, eta damutik, bere bildurretik deus ez zion ezkutatuko. Ulertuko aal zuen. Bainan ez oraindik, zeruak arren, ez gaur! Biarko utziko zuen errukiz, aurrenekoak bezelako gau bat izan zedintzat gaurkoa...

        Theresa eskolatik etorri zenean, gogor egin zion bere buruari betiko aurpegia aurrari erakustekotz; nola ere baitzen, barruko urduritasuna ezkutatu zion usatu sukarrarekin jai egiten ziolarik. Zerbait gertatu zela susmatu ote zukean neskatoak ematen zizkion musuan zorotasun etsitua gatik? Jakingo zuen edan zuela, eta kezkaturik egongo zen... zerbait susmatzen zuenik ez zuen deus irudi erazi ordea... Neskameari kanpoa eman ziola esan zionean, aurrak ez zuen horren zioa galdegin, eta agiri zen otseinaren joateak atsegiten ziola; gaixoak uste zukean hura bere neskametxo bakartzat edukitzekotz bidali zuela atsoa! eta nigarrak zetozkion begietara ba zekusalarik nola serioski, nola grazioski aurrak janariak zerbutzatzen zizkion apariaren artean. Ba aal zitekean handik amar egunen bururako ez zirela areago sala hortan izango, biak elkarrekin elkarrekin bizirako? Baina ez zen igesbiderik.

        Errukia gatik biaramonera artean ixildu nai izan zizkion Theresari beren zorion auskor, zentzuaz lekorekoa, galzorian jartzen zituzten zemaiak; bainan ez zuen biotzik, ez-ajolatuarena egiñik, beste gaietzaz mintzatzekotz. Apaldu eta handik laster, bera nekaturik zelakoan, oera eraman zuen alaba besoetakoa —«neke-sendalari, buru-argitzallea» izan bear zatekean oera, poeta izpidean ba zegoen... Gaur ordea elkarren aldamenean etzanik eta bi gorputzak bata besteari estuturik egoteak ere ez zion biotzeko neke izugarria sendatzen ez illuntasuna kentzen; Theresaren aragiaren azal-pean irraida bat bezela borogatzen zuen su eztia ez zen gai geroaren beldurrak gorputzean ezarri zion izotza urt eraztekotz... Theresa oartu zen aita besoetakoa mugitu gaberik egoten zela eta begiak itzal, eskuaz emeki, aurrak maite zuen gisara, gorputza laztantzen bazion ere. Kezkaturik jarri zen neskatoa. Bainan zer galdegitera, zer eskatzera ausartuko zen?... Lotsa izpi bat gorde zuen beti, horrela elkarrekin zetzatelarik, eta sekula ez zuen orduan itz egiten. Gaixoak jakin balu gizonaren gogoak zerabilzkien asmo kiretsen berri, beti eta beti barruko begiez zekusala Zoriak utzi zien igesbide bakar hura!... Theresa ez zen ausartzen mintzatzera, bainan poliki, so erabeti bat hari eman ondoren zeiarka, eta matraillak piska bat gorritzen zitzaizkiola, asi zen bera aita besoetakoa laztantzen, moldegaizki bainan geroago eta amultsuago zen esku batekin. Lehen aldikotz zen hori egitera menturatzen besteak agindu gaberik, eta halako eztitasuna zeukan aur gozoaren eskutxoak hala non gizonak, bere gogoari bortxa egiñik oildu nai izan zituen bere gandik gogapen beltzak oro senditzen zuen esker-on itzez ezin esanezkoa Theresari ager eraz aal zezaiontzat. Aaztu nekeak, bai, ereti bakar batentzat baizik ere izango ez bada ere —betikotasunaren zati bat izango den ereti batentzat... Bere izate guztia eskeintzen zion Theresari, arpegia otoitz ixil batekin hari buruz jasorik, bera zen guztia ematen zion haren esku samurraren laztanari, haren ao freskoaren musuari, bere zoart-intzaz eztitzen zuelarik aurrak gizonaren agortasun sukartsua; eta Theresari esker, aita besoetakoaren kezkaren berri ez zekien Theresa txikiari esker, bakea etorri zitzaion azkenekotz... Aurra aiduru zatekean zerbait esango ziola, bainan, haren samurtasunak bentziturik, ezin itz egin zezakean; eta neskatoak irripar lotsatu batekin begiratzen ziolarik ixillik, senditzen zuen bere soa bustitzen, biotz- eta gorputz-unkidura kausa zela, ezin bestez. Beldurra agertu zen Theresaren arpegian; «Zer duzu?» galdegin zion aapeka; eta berriro, hura mintzatu gabe egoten zelakotz, botza ikaratan «Zer da?». Ene gaixoa. aski laster jakingo duzu! pentsatu zuen, biar artean beintzat kezkarik gabe zagozke... eta erantzun zion: «Ezer ez da, Theresa, ezer ez... Lo egizu...». Noski ez zuen egingo, aita besoetakoaren egoerak sor erazi zion kezka gatik, honek ez balu bere aldiz aurraren gorputz txiki malgu hura oro luzaro eta sakonki perekatu, hala non azkenean nekedura utsaz loak artu baitzuen neskatoa.