AZERIA, BELEA ETA MANDOZAINA

Dron dron dringilindron

Bataren gaitza bertzearen on.

        Egun batez, Borjatto azeria (azeri guziek Borjatto dute izena) iguzkitara zagon berotzen. Hor heldu zayo belea khexu handitan, zerbait arrangura handi burutan balu bezala, eta ahapetik erraten dio:

        Borjatto, adi zak berri handia. Haritz baten gainean gogoetaka nindagolarik, bat-batean ikusi diat Petut mandozaina Latsagako mentatik atheratzen. Eskutik dilindan ekhartzen zikan zikhiro azpi eder bat. Gozoki behatu ziok bi edo hirur aldiz; gero mandoaren eskerreko xixteran sarthu dik. Ai! galtzea merezi bailikek... holako zathi goria mandozain zirtzil batentzat egina othe duk? Begiz ontsa hartu diat zein tokitan ezarri duen. Orai, erraten duten bezain xothila balimbahaiz, errexki atzemanen diok zikhirokia, eta bi-biek janen diagu; ezen gosez niagok, ez nauk oraino gosaldua. Petut astaputz Galharretako patarrari lothua duk orai; eta gainera deneko, ikusiko duk guri buruz ethortzen. Athera hakio bidera, mira zak ezkerreko xixtera, eta gurea dukek zikhirokia. Zer asea guretzat!

        Solasa Borjattoren gogokoa ahal zen. Beharriak xut-turik, kokoriko jartzen da Galharretako patarrari beha.

        Beleak etzuen gezurrik erran: mandozaina tun tun tun heldu zen bere mandoaren gainean jarria. Azeria urrunera ohartzen zayo. Ordua zen ikusteko zer egin. Nola mando gainerat igan nausia ohartu gabetarik? Azeriak ephe guti frango du debrukeria zerbaiten asmatzeko. Zer egin zuen?

        Errara, luze bezain zabal, bidearen gainean etzaten da, begiak hertsirik, alegia hila. Petutek ikusten du; harritzen da; mandotik jautsirik, lotzen da gure maltzurrari, bere baithan eginez, naski ihistari zembaitek tiroa emanik, oilo-jale xirtxilak han akhabatu dituela bere txarkeriak. Behatzen dio gainera eta azpira: ilea momorra du, larrua zabal eta gori. Petutek dauka hartarik otxin bat bederen atheratuko duela. Ixter batetik harturik, azeria arthikitzen du mando gainera, eta sakatzen du eskuineko xixteran.

        Ordu artean gauza hein bat ontsa goan zitzayon azeriari. Bainan nahi litakeen hartarik, ardura zerbait eskas izaten ohi da. Zikhiro azpia ezkerreko xixteran zen, eta Borjatto eskuinekoan. Lana zen batetik bertzera iragaitea gizona ohartu gabetarik. Azeria hari da zerbait joko asmatu beharrez. Fortuna alde jartzen zayo. Iguzkia beroa da, buruan jotzen du mandozaina; horra non loak daraman gizagaizoa.

        Azeria arteaz baliatzen da; emekitto sartzen da bigarren xixteran, beheiti igortzen du zikhirokia, eta bera jauzi batez badoha lurrera. Ahoan harturik jakia, zalhu oihampean itzaltzen da.

        Helkariari ernerik beha zagokon belea. Azeriak joko hortan lekerreginik ere, axola guti zuken; haragiak zion axola. Ikusi duenean azeria puskaren jabe dela, ondotik badohakio galdatuz bere zathia. Azeriak ihardesten dio:

        Zer diozu, maitea? uste duzu zure paparoaren bethetzeko jarri naizela biziaren galtzeko menetan? — Tattiko! zoroa lizate hori eginen lukena. Gaixoñoa, ergelketa bertzetara bazohazke. Petutek ere ase on baten ametsa zuen; ni aseko naiz zuen bien orde.

Dron dron dringilindron,

Bataren gaitza bertzearen on.

        Gana Leizarazukoa ixildu zenean, herjaunak eta han ziren guziek laudatu zuten boz batez.

        Haren ondorik, Urdozeko Madalena gaztearen mintzaldia ethorri zen.

        Huna haren solasa: