SUPAZTER SOLASAK

        Neguko arrats luzeetan supazterrak errekesta haundia du. Suia egurrez ausarki hazia, sukhalde guzian hedatzen da berotasun goxo bat, eta han daude denak bilduak afal aitzinean, hain goizik illundurik. Aitaxoa bethi bere alki zizelu xokoan dago, bizkarrak gerizatuak, bere zahartasunaren hozperaz.

        Supazterreko solasaldi horietan burasoek atheratzen dituzte beren gazte denborako gerthakariak eta oroitzapenak, eta denak, bereziki haurrak, heieri so daude behakoa baztertu gabe.

        — Yinko huna! erraiten zien Mañiñok, nola aldatu eta bertzelakatu diren gure denborako ohidurak...!

        — Ordian etzukan hitzik ere erdararik aditzen karrikan. Zoazte, orai. Berrogoi eta zonbait carabinero horiek, beren emazte eta haurrekin itho die eskuara karrikan.

        — Oroitzen hiza, hi, Geaxan, gure gazterian Orriagako erregebidia etzelarik oraino egina nola bizi ginen hemen, gure xokoan, gure lekhutze guziak Doniane alderat, eta nola etxeko eta soineko behar ginituen guziak Intxauspe-enian, edo lehen deitzen ginuen bezala, Xerbaxo-enian, erosten ginituelarik?

        Eta gero lehengo nexkatoek ere orai baino yauntzi pollitagoak eta eskualdunak zituztean, bere igandetako buruko ñimiño heekin, zetazkoak, xuri, arrosa, urdin eta horiak; eta atxoak motto beltx buztandunekin.

        Hail, hail orai holakorik ikhusterat. Oraiko nexkato guziak buru has dituk, hirietan bezala. Ba eta gero Parisetik edo Bordeletik sehi egonik yiten direlarik zonbait egunendako, beren xapel pollitekin ere, anderiak bezala aphainduak. Alaintso!

        — Altaa, gutaz ere, zion aitaxoak Mañiñori, zerbait erran ditaken. Xamar labur beltx hura eta pipa eta gerrikoa yuan ditun sekulakotz.

        — Ze nahun, Mañiño, oraiko ohidurak ez ditun guretako eginak. Yendia arrotztu dun nahastekatu kanpokoekin eta damugarrizko egia hunek, holako gauzak ikhusirik, bihotza hitsten dian.

        — Hala duk, hala, Geaxan, Yinko maitia! gure ait-amak errephitz balite ez lezaketek oraiko yendia ezagutuko.

        — Eskualdungoa galtzen badute gaixo haur hok ethorkizun hitsa ditiene, eta gogoeta hunek bihotza urratzen dinat, Mañiño.

        — Yinkoak bereganatzen nuenian ene othoizen arthean hau galdeginen dikonat. Ez diten othoi arrotz bilhaka gure haurrak; gure ohidura garbiak eta arbasoen mintzaira yarraik dezaztela.

        Hori hitzemaiten badazie, haurrak, ene heriotza eztituko duzie.

        Haurrek, nigar punpulak ahantxu begietan ihardetsi zakoten, Yinkoa lekhuko hartuz, hitzemaiten zakotela haren nahikundeak yarraikiko zituztela.

        Xaharren begitarteak argitu ziren eta pot edo musu batzu emanik, heien buriak pherekatu ondoan, yuan ziren oherat beren bihotzak eztituak eta ematuak.

        Haurrak eta gazteak beren barneak arras hunkituan han zauden sukhaldean ixilduak, eta bultaño baten ondoan, batek erraiten du:

        — Gu re elizako othoitz egiteko liburuak eskualdunak dituk, etxe guzietan bezala. Etxean ere guziak eskuaraz mintzatzen gituk, eta Eskualduna astekaria aspaldidanik erosten diakuk munduko berriak yakiteko eta gure lurgintzako zeretan ikhusbide hunak erakasteko.

        Beraz, eztiauk beste deusere beharrik gure bizia bakian iragaiteko, arrotzen ohidura eta mintzairan bathere nahasi gabe. Eta Yinkoaren laguntzarekin izain gituk bethikotz eskualdun. Horra gure egiazko zoriona.

(La Voz de Navarra, 1934/2/9)