HIRUGARREN GERTALDIA

Joka-lekua:

        Kanpo bat, zonbait arbolekin. Arbol horien pean da kolpatu eta presoneren biltokia. Onbor baten gainean jarria, Urko (kolpatua izanik burua oihalez inguratua du). Sahets batean Otsanda ari da Pizkor gudariaren tratatzen. Hau handizki kolpatua da. Maurixka eta Larrosa, agert-gordeka ibilki dira, ura garraiatzen, suan berotzen, edaterat ematen eta hola.

URKO: (Deituz) Ali!

ALI: (Agertuz) Zer da jauna?

URKO: Ekar-ak hunarat Apfel... Behar ziogu egin bere jujamendua.

ALI: Ongi da, jauna. (Jalitzen da, eta berriz agertzen, Apfel estekatua dakarrela) Huna Apfel jauna.

URKO: (Fierki mintzo) Eraman gaituzue hiru, sokatik zintzilik ezarri beharrez. Bainan kukuak kontra jo dautzue... Hartza bere gizonekin ez zagon lo... Hiru gizon ba, sokatik zintzilik ezarriak izan dira... Bainan guk ditugu haiek sokari lotu, eta ez haiek gu.

APFEL: Ezin ukatua da sasi gudariek hor erreusitu dutela ukaldi eder bat, bainan gerla ez da oraino bururatua...

URKO: Goton, Rot eta Klein espantuka ari ziren zoinek mihi luzena jali araziko zaukuten, Ali, Zimela eta nihauri. Espantuak sartu zaizkotela, bereri lepoak kordaz inguratu diozkategularik!

APFEL: Tanto batzu gal daitezke, partida galdu gabe. Atzo beren gorde lekutik jauzi eginik, Hartzak eta bere lagunek libratu zaituzte, jada urka sokaren azpian zinetelarik. Laster, Charlemagne-en soldadoek berdin jauzi eginen dute zuen gainerat, eta orduan kontuak!...

URKO: Zer kontu? Ez dituzte Charlemagne-en soldadoek piztuko, urka sokari lotu ditugun Goton eta bere bi lagunak. Eta ez pentsa zu libratzeko eperik utziko diotegula. Hemen zira jujatua izaiteko eta, apur baten buruan, toki hauk hustuko dituzu, itzulpenik ez daukan lekurat joaiteko.

APFEL: Ez liteke hori, Urko jauna, zure aldetik buruz jokatzea.

URKO: Zer ote liteke ba neretzat, buruz jokatzea?

APFEL: Urko jauna, so egidazu...

URKO: Eta gero zer?...

APFEL: Ote dakizu fortuna bat badaukazula nerekin?

URKO: Fortuna bat? Zer fortuna?

APFEL: Ni hilez, deus ez... Ni hiltzeak ez dautzu den abantailik ttipiena ekarriko, Charlemagne-en mendekio ikaragarriena baizik... Bainan, utz-atazu bizia, eta ene biziaren truk galda-zazu nahi duzuna.

URKO: Zer zara? Zure biziaren tratuan lotzen?

APFEL: Horixe bera! Utz nezazu bizirik, eta ordaintzat galda-zazu nahi duzuna: Urre meta bat...

URKO: Bai!... Guri ebatsi urrea!

APFEL: Zuen presoneretatik ehun, ni bakarraren truk.

URKO: Gure presoner bakotxak balio ditu zu bezalako ehun.

APFEL: Galda bertze zerbait, nahi duzuna...

URKO: Deus ez dugu, Apfel jauna, zuri galdatzeko... Eskaintzeko ba... edo hobeki, zuri emaiteko badugu zerbait...

APFEL: Zer duzue neri emaiteko?

URKO: Soka mutur bat lepotik; bertzerik ez!

APFEL: Hortako ez daukazue eskubiderik: Ni soldado bat naiz. Goragokoen manuak bete baizik ez dituen soldado bat.

URKO: Ez Apfel, ez zara zu soldado bat.

APFEL: Zer naiz bada?

URKO: Zu? Poliza nausi ustel bat. Emaztekari eta tripazale faltsu okaztagarri bat, ohoin higuin bat, kriminel ikaragarri bat... Gure Nafarroa gaixo huntan, asko eta asko presuna, familia, etxalderen hondatzaile bat!

APFEL: Urko jauna, zure fedeari dei egiten dut. Badakizu sail hortan iturri bereko garela. Ez ote liteke gomeni, girixtino ez diren inguruko jendek, ikusiz ikas dezaten gureganik, ez ote liteke gomeni, girixtinoak elgarrez urrikal gaiten?

URKO: Eta zu, urrikaldu zirea gutaz? Ez ote ziren pagano berak guri so, urkatzerat kondenatu gaituzularik? Girixtino naizelakotz zaitut bietan kondenatuko: Hobendunak gaztigua hartzen du, eta ez dut alderdikari izan nahi, desberdin jujatuz, berdin hobendun direnak, batzu girixtinoak direlakoan eta besteak paganoak!...

APFEL: Hil behar badut, onar-zazu bederen heriotzari apailatzeko astia ukan dezadan, apeza ikusiz!...

URKO: Ez dautzut ezetzik emanen, holako galdearentzat.

ZIMELA: (Asaldatua eta lorietan da) Haugi laster, Urko! Zatozte, ahal duzuen guziak! Gudua ari da bururatzen! Hortxe beretik oro ikus daitezke! Gure gudariek Roland inguratu dute! Inguruko sasieri su eman diote! Harrika eta arroka-amilka Roland eta bere soldado ondarren garbitzen ari dira! Laster Ibañeta gain huntan entzunen dugu adarraren soinuaz berria zabaltzen: Gudua bururatua dela, gerla irabazia dugula. (Irrintzin bat botatzen du. Urrundik ihardesten diote beste askok)

URKO: Zatozte denak! Goza ditzagun begiak holako ikusgailu espantagarriz. Gora Nafarroa!

DENEK: Gora! (Oro jalitzen dira, salbu Pizkor, Apfel eta Larrosa... Ali, Apfelen zaindaria, gorde-agerka dabila)

APFEL: (Boza nigarti batekin) Larrosa! Edaterat otoi! Ekar-azu edaterat! (Larrosak ura emaiten dio) Larrosa, ez zaitut aspaldian ikusi. Ez dakit norat joana zinen gordetzerat.

LARROSA: Erretreta bat egin dut. Nahi bainuen hobeki ikertu zertan nintzen eta zeri lot.

APFEL: Pentsatzen dut, Larrosa, neretzat duzun amodioa ez dela hoztu. Nik beti berdin maite zaitut. Badakizu zuretzat direla nere bizi, palazio eta ontasunak. Otoi, Larrosa, urrikal zaite nitaz! Oroit zaite nik ere bizia salbatu dautzudala. Nehor ez da hemen: Fite, fite, libra nezazu gate hauetarik!

LARROSA: (Beldurti eta durduzatua) Ez... ez dezaket... Ez dezaket!

APFEL: Jainkoaren izenean galdatzen dautzut. Zure eskutan da orai, ni bizitzea ala hiltzea. Otoi, otoi, Larrosa!...

LARROSA: (Duda-mudatan bezala dago) Ez... ez! Heldu dira! Heldu... (Urruntzen da Apfelenganik. Ateraiak sartzen dira, salbu Zimela)

URKO: (Pizkor gudariari burua altxatzen dio) Errak, to! Bitoria! Bitoria! Laster entzunen diagu adarraren soinua! (Iduri luke Pizkorrek konprenitu duela) Ali, errok jaun omonierari sar dadien.

ALI: Ongi da, jauna...

URKO: (Pizkor gudariari) Gaizoa!... Hoinbertze jasan ondoan ukanen ahal duk bitoriaren gozatzeko zoriona!

PASTOR: (Agertuz) Urko jauna, deitu omen nauzu.

URKO: Ba, jaun omoniera; Apfelek nahi zaitu ikusi.

APFEL: Jaun omoniera, zure beharretan naiz.

PASTOR: (Bihotzetik) A! Apfel! Oroit zaite girixtinoen armadako aintzindari bat zarela. Kuraiaren etsenplua emaiterat gomitatzen zaitut, ordu latz huntan.

APFEL: Jaun omoniera, ez naiz heriotzaren beldur. Zuhaurek hainbertze aldiz predikatu daukuzu gure gerla gurutzada saindu bat dela. Mahometanoen kontra gerla eginez hiltzen direnek zerua segurtatua dutela.

MAURIXKA: (Hitz horiek aditzean eskandalaz joa) O!... O!...

PASTOR: (Laster mintzo) Erranak erran dira, Apfel! Gaur, ez gara atzoko mailean. Ez zazula gehiago pentsa mundu huni, bainan zure arimari... Apur baten buruan Jainkoaren aintzinerat agertuko baitzara.

APFEL: (Bihotzetik mintzo) Jaun omoniera, mintza zaite apez bezala... Errozu Urko jaunari bera bezala girixtinoak garela. Elgarri behar dugula barkatu. Neri barkatuz, deus ez duela galduko, bainan oro irabaziko... Errozkitzu horiek guziak!... (Pastor ixilik dago. Apfel nigarrez eta samur) Errozkitzu bada! Mintza zaite! Zergatik zaude hola ixilik?

PASTOR: Apfel jauna, otoitz egiteko tenorean gara.

ZIMELA: (Agertuz) Atera zaitezte zonbait, otoi, kolpatu batzu hor heldu baitira!... (Otsanda eta Maurixka jalitzen dira)

URKO: Zimela, Ali laguntzat har-ak, eta gizon hau eramazue... Despedi zazue betikotz!

APFEL: (Orroaz) Ez! Ez! Ez nezazuela hil! Ez hil!

ZIMELA: (Apfel pusatuz) Kanporat hemendik!

APFEL: (Errabian, orroaz) Denek leher eginen ahal duzue! Charlemagne-ek garbituko zaituzte, ba, oraino! (Hiruak jalitzen dira)

PASTOR: (Urkori) Sokaz ala aizkoraz dute hiltzekoa?

URKO: Ez sokaz eta ez aizkoraz. Zaldi bati gibeletik estekatua herrestan ibiliz.

PASTOR: O! Jainko ona! (Jalitzen da. Hartza sartzen da, Otsanda eta Maurixkak laguntzen dutela. Zango bat airean lotua dauka)

URKO: O! Hartza! Zer haiz? Kolpatua?

HARTZA: Zango huntan hartu diat lantza kaska bat. Bainan ez diat uste badutan gerokorik. (Lorietan) Hau fitsik ez duk! Gerla irabazia diagu, Urko, irabazia! Gure mutilak lehoina bezala jokatu dituk! Azken etsaien garbitzen ari zirela utzi ditiat. Laster airea inarrosiko dik bitoriaren adar soinuak!

LARROSA: (Herabe... hurbiltzen zaio Hartzari) Agur, anaia. (Musua eskaintzen dio)

HARTZA: (Haserre) Ez dinat, nik, hire musu gutiziarik! Zer dira, Apfelen oiloak gure landan? Urko, zer da manera hau, to! (Larrosa nigarrez gordetzen da. Ez da gehiago agertuko)

URKO: Barka zok, Hartza. Apfel oraintxe igorria diagu zaldi baten gibelean herrestan. Larrosa izan duk ahula, bainan berriz bide zuzenerat itzulia duk... Barka zok!

HARTZA: Bon. Etxetik hasi behar dik gero, etsenplu ona emaiten! Eta nere aldetik gaizki ibiliak diren familiakoentzat agertuko nauk bertzentzat baino idorrago. Hori manatzen dik gure sailak eta gure mailak.

ALI: (Sartuz Satorbeltz dakar estekatua) Huna bertze presoner bat.

HARTZA: To! Salatari zikina! Hurbil-azue zirtzil hori nereganat! Izan dezadan atsegina nere puñal hau nihaurek horri zintzurretik sartzeko.

SATORBELTZ: (Ikaratua) Barka! Barka! Ni ez hil! Ez naiz berriz hasiko!

URKO: (Hartzari) Pausa hadi pixka bat, to; utzak horren jujatzea nere gain. (Bortizki Satorbeltzi) Satorbeltz! Zonbat presuna salatu dituzu etsaiari?

SATORBELTZ: Ez dakit!... Ez dakit!... Barka otoi, barka!

URKO: Zonbat diru hunkitu duzu zure salatari ofizioa betetzeko!

SATORBELTZ: Ez dakit!... Ez dakit!... Ez naiz oroitzen!

URKO: Nola nahi duzu hil, sokaz ala aizkoraz?

SATORBELTZ: Nik ez dut hil nahi! Barka! Barka! Emaiten dut ene bizia zuen zerbitzuko! Eginen ditut nahi dituzuen lan guziak! Zuen esklabo emaiten naiz, bainan ez nezazuela hil!

URKO: Ez gara gure etxetan xakur gibel milikari beharretan. Aski zikindu dituzu leku hauk. Ordu da huts ditzazun. Apur baten buruan lepoa aizkoraz moztua izanen duzu!

SATORBELTZ: Hori ez! Hori ez! (Belaunikatzen da) Barka! Barka!...

URKO: Apeza ikusi nahi duzu?

SATORBELTZ: Ba, ba... Barka! Barka!

ZIMELA: (Agertuz) Sartu direla Apfelen espantu eta larderiak, zaldiari estekatu dugularik! Han utzi dugu, oihanean, hiru pusketan! Arrano eta belek jan dezatela!

URKO: Bon. Eta orai, eremazue bertze hau! Aizkoraz jo baino lehen, apezarekin utz-azue apur bat. Hura ikusi behar omen dik.

ZIMELA: Haugi hunat, hi, apo tzar madarikatua! Ez haute hire kurrinkek salbatuko! (Erdi herrestan daramate kanporat «Ai! Ai! Barka!» dariola. Ateratzen dira Ali, Zimela, eta Satorbeltz)

URKO: (Populuari mintzo Satorbeltz erakutsiz) Doala hemendik! Doala betikotz! Gure populuak sobera sofritu du, etsaiari, diruaren truk, beren arima saldu duten salatari horiengatik! Judasen ofizioko jende hits horiek gure populuari egin kaltea nork dezake neurt? Suntsi dadiela horien arraza behin betikotz!... Onez onean ez bada, beldurrez bederen, gure etxe eta herri saltzale diren salatari pozoin horiek, barna har dezatela nolakoa izaiten den gaizki ibiliaren biharamuna!

OTSANDA: O! Noiz ote gure etxerat itzultzen ahalko gara oro, han lehen bezala bakean bizitzeko?...

URKO: Ez, ez da gure bizia aintzinean bezala izanen. Hainitz familia doluz joak, jateko eskasia, lurren ibiltzeko kabalik ez, horra jasan beharko ditugun gerlaren ondorioak.

OTSANDA: A! Bederen herrarik ez balitz gelditzen jenden artean!

URKO: Izanen da nori barka eta zeri lot, gure etxetik haste. Gerla hunek sarraski handiak utziko ditu gure ontasunetan. Handiagoak gure bihotzetan!...

OTSANDA: (Pizkor erakutsiz) Hau nekez da, bai, biziko. Berriz ere ezagutza galdua du.

HARTZA: A! Neri ere ari zait zangoko mina atzartzen. Otsanda lagunt nezan, no, hortxetaraino.

OTSANDA: Hobe duk hemen egon.

HARTZA: Ez... Hortik ikusiko ditinat guduaren azken zalapartak, eta hola nere minaz gutiago oroituko naun. (Otsandak jalitzen laguntzen du)

ZIMELA: (Sartuz) Aizkora kinkako bat eman zioiagu Satorbeltzi. Zerriak bezalako kurrinkak atera ditik, burua pikaderari estekatzean.

URKO: Nor zer baita, araberako heriotzea.

ZIMELA: Apur baten buruan, bertze zerri bat ere, hemen ukanen duk jujatzeko. Aizkora pikadera sarturik, prest utzia diat harentzat.

URKO: Nortaz mintzo haiz?

ZIMELA: Opil, tripa fornitzale hortaz.

URKO: Opil, preso ezarriko diat, bainan ez hiltzerat kondenatuko.

ZIMELA: (Harritua) Zer? Baduka burutik?

URKO: (Fermuki) Nere barneko errabiaz, gaurko nafarren erdiak hiltzerat kondena nezazkek: Edo, etsaiari beren arima salduz nafar odola ixuri dutelakotz. Edo, bihozkeriz, beldurraz ala miseriaz, ahul agertu direlakotz etsai basari buruz. Bainan biharko egunari pentsatzen diat. Zer ari gaituk, nafar odola putzuka ixuriz? Nafarroa diagu odolez hustuko eta nafarren artean ditiagu ikaragarriko herrak muntatuko. Holakorik ez!

ZIMELA: Eta zer bada? Nafarroa libratzailek ixuri odola, haiek jasan pairamenak, utziko dituka gaztigurik gabe? Uste duka libratzailek holakorik onartuko dutela? Badakika zer diokan?

URKO: Gaizki eginak, gaztigua merezi dik. Bainan gaztiguak behar dik izan gaizki eginaren neurrikoa. Zuzen duk bertzeri bizia galarazi duenak, berea gal dezan. Zuzen duk, gerlaz baliatuz ontasunez aberastu denak, ontasun haiek gal ditzan. Zuzen duk, etsaiarentzat bihotzez ahul agertu denak, bil dezan bere baitan, gaizki ibiliaren ahalge eta desgrazia. (Hemendik antzinat, solastatzea doala saminduz)

ZIMELA: Eta Opil, zer xori motatik dela uste duk?

URKO: Opil duk gizon ontasun gose bat. Nafarroaren kenka hitsaz baliatuz, bere burua dik zerbitzatu, bainan ez dik Nafarroa saldu. Doala preso eta, ondoko egunetan, ontasun galtzez paga dezala, ontasun gaizki biltzez merezitu duen gaztigua.

ZIMELA: Ni ez nauk hortan hirekin ados. Opil beraren ahotik entzun izan ditiat hitz hauk: «Gerlatik bizirik ateratzen denak, harek dik gerla irabazia». Beraz, bizia uzten badiok, berriz ere gerlan hilez trufatzeko parada emaiten diok.

URKO: Oroit hadi Opilen semea gurekin dela eta gure armadako aintzindari bat. Ukanen duka aski bertute bihar erraiteko Opilen semeari, haren aita hire eskuz garbitu dukala? Eta erraiten badiok, uste duka harek egitate hori barkatuko daukala?

ZIMELA: Hortaratzen bahaiz, herri saltzale guziek aurkituko ditek zerbait arrazoin edo estakuru beren burua salbatzeko. Batek, semea izanen dik libratzailetan. Bertzeak gure kontra zaukan arma, azken mementoan itzuliko dik gure alde. Hirugarrenak partida jokatua izanen dik, arroltzeak ezarriz bi eskualdetako kafiretan.

URKO: Bai, diokan bezala, hainitz kasu desberdin izan zukek. Gaurko egunean, Nafarroaren geroari behatuz, hoberena diagu berehala eta finki hobendun larrienen jotzea. Geroxago eta hotzean orraztatuko ditiagu bederazka gainerateko kalte egileak.

ZIMELA: Populuak ez dik sekulan onartuko bizirik utz ditzagun Opil bezalako biligarro batzu.

URKO: Populuak, guk deliberatu bezala hartuko ditik gauzak. Guri duk populuaren zerbitzatzea eta ez haren basatzea.

ZIMELA: Hik erran guziengatik, ezin jasanezko ahulezia bat zaitak, Opil bizirik uztea. Berehala horren garbitzerat nihoak.

URKO: Hihaurek ikus. Opil hire eskutan duk... Bainan jakin-zak, ondoko egunetan, ez naizela hire xuritzen ariko, holako krima bat egiten baduk.

ZIMELA: Nahi dukan bezala. Bainan estimu ttipia merezi dik, bere gerlako laguna xuritzeko on ez den gizonak, etsaiarekin zikindu etxeko arreba xuritu ondoan. (Ateratzen da haserre)

OTSANDA: O! Urko, pisu eta lazgarri zaizkit gure arteko kalapita hauek. Hoin luzaz denek berdin desiratu dugun alegrantziazko eguna, hor dugularik gure atean!

URKO: Ni ez naiteke ba bertzela joka! Zuzentasuna behar dela, nahi dut. Bainan, mundu huntan ez da zuzentasun osorik. Eta zuzentasun gehiegi nahia da, usu, makurbide askoren iturria.

IZEBA: (Sartuz otare bat besoan) O! Iloba maiteak! Azkenean atxemaiten zaituztet. Orenak badira hor ibilki naizela zuen ondotik. Otare hau oihalez betea dut, kolpatuak daitezken gure gaixo soldadoen artatzeko.

URKO: (Haserre) Zuk, izeba, baduzu kopeta hunarat agertzeko eta hola mintzatzeko!

IZEBA: Zer? Ez ahal diat gaizkirik egiten!

URKO: Zure bizia nahi baduzu salbatu, leku hauk lehenbailehen huts-zkitzu!... Lehenbailehen!

IZEBA: Ez ahal ditut laguntzen ahal gure nafar gaixo soldadoak?

URKO: Aspaldi du laguntzen ahal zenituela. Orai baino behar handiagotan zirelarik, zure goxokeriak ez ziren haientzat bainan haien etsaientzat. Zoaz hemendik! Ondoko egunetan, jinen zaizkizu etxerat kondu galdatzaleak... Bainan egungoan, eta, nahi baduzu zure larrua salbatu, zoaz hemendik eta zaude gorderik.

IZEBA: Bon, bon, halere pentsatzen diat, otare huntako pusken beharretan zaretela.

URKO: Otare hori huts-azu hemen nahi baduzu. Bainan zu, gorde zaite begien bixtatik.

IZEBA: Bon, bon. (Jalitzen da)

OTSANDA: Bainan, arras xoroa behar du izan gure Izebak, kenka huntan hemen agertzeko.

URKO: Xoroa eta kopetatsua! Ez dakit zerk ekarri duen hunarat beldurrak ala maltzurkeriak. Bainan libratzailek sobera begitan dute eta horren salbatzeak emanen dauku lan!

OTSANDA: Bitxi da jendea zoin kanbiakorra izan daiteken.

URKO: Bai, pairamenetan ginelarik, nehor gutik nahi gintuen lagundu. Orai, partida irabazi dugula-ta, laguntzaileak nonnahi sortzen dira, larrazkenean onddoak bezala.

OTSANDA: Betikoa da. Gutik dute arbola landatu eta landu nahi, gero haren fruituaren jateko. Bertzen izerdiz etorri fruitua zaiote laket. (Norbait ikusten du) Errazu, Urko! Apeza hor heldu da.

PASTOR: (Agertuz, minberaki mintzo) Urko jauna, ez dakit badakizun, bainan zure soldadoak, abrekeri eta krima itsusienen obratzen ari dira.

URKO: Zer derasazu?

PASTOR: Bai, zure soldadoak, puñal ukaldika, gure presoner guzien hiltzen ari dira. Eta ez dira bakarrik gureeri jazartzen, bainan hemen bereko emazte eta neskatx gaixo batzu, lagundu gaituztelakoan, han dabilzkate basaki, biluzirik eta ileak mozturik. Horra zertaratuak diren zure gizon (gaxtoki) «libratzale zintzoak»!

URKO: (Fermuki) Solas molde hau, jaun omoniera, zure ahoan gisago liteke, bertze ordu batzuz, zure aintzindarieri mintzatu izan bazine, orai neri mintzo ziren bezala. Han zinen lekuko, zure soldado «Jainkoaren aldeko gudariek», gu, pairamenez lehertzen eta hiltzen gintuztelarik. Egin duzuia orduan protestarik? Aitor-azu ezetz. Protestaren orde, zure predikuan, bai, zure predikuan, ez uka, jaun apeza, gu zafratzea eta hiltzea, Jainkoaren ogi landatik irakaren kasatzea zela, duzu erran. Ez duzu beraz, zuk, gaur, mintzo ziren bezala mintzatzeko eskubiderik!

PASTOR: Hola mintzo naiz, Urko jauna, atzoko huts berak, ez daiten gaur ere, berriz gerta.

URKO: Ez ditut begiak hetsiko, zuek bezala, basakeria horien aintzinean. Eta ez naiz geldirik egonen. Nere bizia irrisku, berehala banoa eginahal guzien egiterat hiskeria horien ezeztatzeko. Esperantza dut, jaun omoniera, lan hortako, nere sahetsean aurkituko zaitudala... Abiatzen ahal zira. Heldu naiz ondotik. (Pastor jalitzen da)

OTSANDA: (Asaldatua) O! Urko, ikaran nago. Ez ahal zaizu zerbait gertatuko, gure ametsen helburua gozatzeko parada etorri zaigun orduan! Heldu naiz zurekin.

URKO: Ez, Otsanda, zure eginbidea da hemen egoitea. Nerea, harat joaitea. Banoa berehala, zenbait zaldizko harturik, zer gertatzen den ikusterat. (Ateratzen da. Otsandak segitzen du ondotik... Agerian gelditzen dira bakarrik Pizkor eta Maurixka)

MAURIXKA: O! Nere senarra nun ote da? Allah! Urrikal zaite gutaz! Allah! Allah! Lagun gaitzazu!

ALI: (Sartuz) Hor zirea, Maurixka? Nausiarekin batean banoa zaldiz ni ere.

MAURIXKA: O! Ali, zer behar dugu bilakatu?

ALI: Nafarroa zerbitzatu dugu. Nafarroak onartuko ahal gaitu bere haur bezala!... Ez bagaitu onartzen, hemendik kasatzen bagaitu, berriz itzuliko gara gureen arterat.

MAURIXKA: Beldur naiz, Ali, zerbait gerta dakizun.

ALI: Intx Allah!... Maurixka! (Jalitzen da)

MAURIXKA: Ba, Intx Allah! (Nigarrez gelditzen da)

OTSANDA: (Sartuz) Berriz ere, Maurixka, zu eta ni, gertatzen gara biak elgarrekin, beti ikara beraz josiak.

MAURIXKA: Allah-k gerta gaitzala elgarrekin eta bakean, gerla hau bururatu ondoan. (Ateratzen da. Otsanda ari da Pizkorren artatzen)

ZIMELA: (Lorietan bere burua doidoia agertuz) Zato laster, zato, Otsanda, trapu xuria goiti altxatu dute! Orai joko dute adar soinua! Gerla irabazi dugu! (Entzuten dira adar soinu eta irrintzinak)

OTSANDA: (Lorietan bere kolpatuari mintzo) Bitoria! Bitoria! Horra adar soinua! (Pizkorrek konprenitu du. Bere loria erakusten du jestuz. Otsanda xutik, populuari kartsuki mintzo) Bitoria! Milesker Jainkoa! Orai berdin zaizkit jasan pairamenak! Nere Nafarroa libro da! Bitoria!!!...

OIHALA