www.armiarma.eus
idazleak eta idazlanak Herri literatura TESTUAK Corpus arakatzailea Klasikoen Gordailuari buruz



Aurrekoetxea, G. eta Videgain, X.: Haur prodigoaren parabola Ipar Euskal Herriko 150 bertsiotan. 2004

 

aurrekoa hurrengoa

[1330]

Canton de St Jean-Pied-de-Port

Commune d'Aïnhice-Mongelos

Haour barréatia [1]

 

        1. Guiçon batéc etcién bi sémé baïcic. Gaztéénac erran çacon aïtari: «Ordou da éné naoussi içan nadin éta oukhan déçadan dirou. Béhar nouqué yoan éta ikhoussi lékhou. Çathi çaçou çouré ontassouna, éta éman éçadaçou heldou çadana. — Baï, éné sémia, erran cién aïtac, nah[i d]oucan [2] beçala. Gachtaguin bat hiz éta gaztigatia içanén hiz». Guéro çabaltcén ciélaric tiadér bat, çathitou cién béré ontassouna éta hartaz éguin bi çathi bardinac.

        2. Hantic égoun goutién bourian sémé gachtoa yoan cén herritic éguinéz éhoaïna, éta erran gabe adio néhori. Iragan citién hanitz larré, oïhanac, our handiac, éta yin cén hiri handi batéra, non chahoutou béitcién béré dirou goucia. Hilabete çombaïtén bourian, saldou béhar içan citién béré phildac émazté chahar bati éta bérac mouthil yarri: igorri çoutén landétarat astoén éta idién çaïntcera.

        3. Ordian biciki dohacabé cén. Etcién guehiago ohéric lo éguitéco gaouaz, ez souic hotz éguitén ciélaric bérotcéco. Haïn gossé handia cién çombaït aldiz non yanén béitcitién gogotic aça osto éta frouta oustéldou ourdéc yatén douztén hec; baïnan néhorc étçacon déoussic émaïtén.

        4. Arrats aldi batéz, sabéla houtsic, béré bouria outci cién érortcéra alkhi batén gaïnéra, so éguitén ciélaric léihotic chorier, çoïnac hégaldatcén béitcirén arhinki. Guéro ikhoussi citién aguértcén cérouan ilharguia éta içarrac, éta erran cién béré bouriari nigarréz: «Hanchet, éné aïtarén étchia béthia da séhiz çoïnec baïtouté ogui éta arno, arraoultcé éta gasna, nah[i d]outén [3] béçaïn bat. Démbora bérian, ni, gosséarékin hiltcén niz hémén.

        5. Eta arrén, yéikico nïz, yoanén niz aïtarén caoussitcéra éta érranén dacot: Éguin nicin békhatou bat outci nahi içan cintoudalaric. Obén handia içan nicin, éta béhar naouçou gaztigatou, hori ongui badakiçout. Énéçaçoula déith guéhiago çouré sémia, ékhar néçaçou çouré azquén mouthila béçala. Obéndoun bilhacatou nindouçoun, baïnan éïhartcén nindouçoun çoutaric hourroun».

        6. Aïta béré baratcian cén béré liliac hourstatouric: so çagon béré sagar ondo éta mahatsér. Ikhoussi ciélaric yitén bidian béré sémia goucia éstalia icérdiz éta érhaoutséz, hérréstan çangoa, néquéz hori sinhétsi ahal içan cién. Béré bourouarékin [4] éguin cién béhar othé cién gaztigatou édo béhar çacon barkhatou.... Azquénécoz, nigarrac béguian, hédatou ciozcan bessoac, éta yaouciric léphora éman çacon pot handi bat.

        7. Guéro yar araci cién béré sémia; déithou citien béré etchécoac éta aoçoac: «Nahi dicit maïthatou léhén béçala, haour gachoa, erran ciotén bildou cién béçaïn lastér. Aski gaztigatoua içan douçou: néhorc éztéçola oraï érran gaïzkiric batéré. Çaouté hounén ikhoustéra; ékhar éçocié béhala chamar pouillit bat, éçarcotcié érhaztoun bat érhian éta çapata bérriac oïnétan. Hartcén ahal éré toutcié oïllarac, ahatiac, éta ékhartcén aratché bat hiltcéco on déna: édanén dougou, yanén élgarrékin éta éguinén bésta handi bat».

        8. Mouthiléc éguin çoutén naoussiarén érrana éta éman çoutén dafaïla édér bat mahaïarén gaïnéan. Ordou bérian, sémé guéhiéna itçoultcén cén ihicitic béré chakhourékin: «Cér da bada harraots hori? érran cién oïhouz arnégouca. Ousté dout khantouz ari ciztéla hémén; ézta goïcégui itçoul nadin. Éhotia ciréa, éné aïta?

        9. — Éz, éné sémia, énouc hala, érépousta éman çacon çaharrac. Hori éguitén badiat, aléguérantciaz béthia niçalacoz douc. Khantouz ari guitouc éta bozcarioan guitouc, cérén baïtougou ongui certaco. Nahi édo éz, béharco douc khantatou hic éré éta aléguératou gourékin, cérén éta hié anaïa, çoïna hila baïtcén, bérriz yin douc bicirat. Oraï sorthia baliz béçala douc: atço galdia çoucan, égoun horra non dougoun hatcémana».

T.S.V.P.

 

Ainhice-Mongelos, le 9 décembre 1894

L'Instituteur,

M. Beignatborde

 

        [1] Pour la prononciation, voir une note à la fin.

        [2] Dans le langage parlé on supprime ces deux lettres entre crochets.

        [3] Les deux lettres entre crochets ne se prononcent pas.

        [4] Il faut bouriarékin: bourouarekin, écrit ici par erreur, se dit dans le Labourd.

 

        Pour lire la traduction ci-dessus, se conformer aux observations suivantes:

        1° Tous les e, sans exception, sont, en basque, des é fermés.

        2° Le h est toujours aspiré.

        3° La consonne s, simple ou redoublée, se prononce comme le s espagnol.

        4° z se prononce comme ç.

        5° Les voyelles nasales an, en, in, on se prononcent toujours comme en espagnol, c'est-à-dire qu'elles doivent se prononcer ane, éne, ine, one, mais la voyelle finale (e) étant complètement muette.

        6° y se prononce comme un d mouillé.

        Note sur la traduction. J'ai traduit d'abord le morceau moi-même. Ensuite j'ai lu la traduction quatre fois devant plusieurs personnes de la commune, en la corrigeant chaque fois suivant leurs observations. Enfin je l'ai lue à une personne âgée n'ayant jamais quitté la commune et réputée comme parlant très bien le basque; celle-ci n'a plus trouvé rien à changer. J'ai donc la certitude que le basque que j'ai écrit est bien celui qu'on parle dans la localité.

 

aurrekoa hurrengoa