www.armiarma.eus
idazleak eta idazlanak Herri literatura TESTUAK Corpus arakatzailea Klasikoen Gordailuari buruz



Aurrekoetxea, G. eta Videgain, X.: Haur prodigoaren parabola Ipar Euskal Herriko 150 bertsiotan. 2004

 

aurrekoa hurrengoa

[1315]

Canton de St. Etienne-de-Baïgorry

Commune de St. Etienne-de-Baïgorry

Haour barréatia

 

        1. Gizon batek etzitîn (ez zitièn) bi sémé bézik (baïzik). Gazté'nak érran zîn (zien) béré aïtari: «Ordou da néouré yabé izan naïn (nadin) éta dirou izan dézân (dézadan). Behaout (behar dout) youan ahal éta kampo ikhousi. Zathi zazou zouré ontasouna éta émâzou (éma-dazou) zer éré béhar baïtout. — Ba, éné sémia (séméa) érran zîn (zièn) aïtac; nahoucan (nahi doucan) bézala. Gachto bat hiz éta gaztigatia izaïnz (izanen hiz)». Gero tirantât (tiranta bat) idékitzen zièla, zathitou zîn (zien) béré ontasouna éta hartarik éin zitîn (égin zitien) bi zathi berdinak.

        2. Egoun goutîn (goutirén) bourian, sémé gachtoua youan zèn herritik bapoua iten zîla (égiten ziéla), éta néhori adio erran gabé. Igân zitîn (iragan zitien) bazter hanitz, oïhanak, hour handiak, eta yin zen hiri handi batétara, noun béré dirou gouzia chahoutou baïtzîn (baïtzièn). Zembaït hilâtèn (hila bethérèn) bourian béré arropak saldou béhar oukhan zitîn (zitièn) emazté zahar bati éta béra acordatou séhi izaïteco: igorri zutén alhorrétarat astouèn eta idien zaïntzéko.

        3. Ordian arras dohacabé izan zèn. Etzîn géhió oféik (ez zièn géhiago oférik) gaouaz lo itéko (égitéco), ez sourik hotz iten zîlarik (égitèn ziélarik) bérotzéko. Haïn zen gose zembaït aldiz noun yaïn baïtzitîn gotik (yanèn baitzitièn gogotik) cherriek yatèn dituztèn aza osto eta frouitou andeatou hek; baïnan nehok (nehorek) etzakon (ez zakon) deous emaïtèn.

        4. Ats batez, sabéla houtsik, béré bouria outzi zîn (zièn) érortzéra alkhi batèn gaïnéra, béhatzen zîlaïk (ziélarik) léïhotik hégaldaka arinki zabilzan chorier. Gero ikhousi zitîn (zitièn) zérian agertzèn ilhargia eta izarrak, eta béré bouriari erran zîn (zièn) nigarrez: Hanchèt, éné aïtaén (aïtarèn) étchia béthia da séhîz (séhiez) douténac ogi éta ano, arrolze éta gasna nahoutèn (nahi doutèn) bézambat. Dembora hortan ni gosez hilzen ari niz hémèn.

        5. Bada, yeïkiko niz, yuaïn (yuanen) niz ene aïtaèn (aïtarèn) atzemaïtera eta erraïn (erranen) dakot: Bekhatou bat ein nîn (egin nièn), zou outzi nahi izan zintouanian (zintoudanian). Hoben handia izan nîn (nièn) éta behar nouzou gaztigatou, badakit ountsa. Ez nézazoula deïth gehio (gehiago) zuré sémia, ibil nézazou zouré séhiétarik azkéna bezala. Hobendoun izan nintzan, baïnan hourtzen ari nintzan zou ganik ourroun.

        6. Aïta béré baratzian zen béré lorèn ihiztatzen akhâtzèn (akhabatzèn) ari: miatzèn zitîn (zitièn) sagar ondouak eta mahatsak. Ikhousi zîlaïk (ziélarik) bidé gaïnian yitèn béré sémia izerdiz eta herraoutsez déna estalia, zangoua herrestan, doï-doïa sinhetsi ahal izan zîn (zièn). Béré buriari galdeïn zîn (galdé égin zièn) gaztigatou béhar zîn (zièn) ala barkhatou behar zakon... Azkenian, nigarrak bégietan, besouak hédatou zazkon, eta haren lephora béré buria botatzen zîla (ziéla) pot handi bat éman zakon.

        7. Géro yar-âzi zîn (yar-arazi zièn) béré sémia; deithu zitîn (zitièn) etchékouak éta aouzouak: «Maïthatou nahiout (nahi dout) léhèn bézala, haour gaïchoua, erran zên (zeyen) bildou zîneko (zireneko). Aski gaztigatia izan da: nehorek oraï ez dezakola gaizki bihirik erran. Zaourté ikhustéra; ekhar-ozî zalhou camisola poïllit bat, ezarozî (ezarozié) eraztoun bat erhian eta zapata berri batzou oïnetan. Hartzen ahalko tuzî (dituzié) éré oïlar, ahate, eta ekhar hilzeko hun den aratché bat: édanen dugu, yanen elgarrékin eta phesta handi bat éïnèn (égïnèn)».

        8. Sehiek obeditou zouten béren naousiari eta ezarri zoutèn dafaïla eder bat mahain gaïnian. Ténoré bérian sémé géhiéna itzoulzen zen ihizitik bere chakhour-ekin:«Zer da bada harrabots hori? oïhou eïn zîn (égin zièn) youramentouka. Naski khantouzari zîzté (ziezté) hemen; ez da goïzei (goizegi) itzoul naïn (nadin). Erhotia ziréa, éné aïta?».

        9. «Ez, ene sémia, ez nouk hala, ihardetsi zîn (zièn) zaharrak. Hori iten (egitén) badout, zérèn bozkarioz bethia baïniz. Khantouzari gitouk eta dohatsou gitouk, ezik ba-diouk zérèn. Nahi izan dezakan ala ez, khantatou beharcoouk (beharko duk) hik éré, eta alégératou gourékin, zérèn hiré anéa (anaïa) hila zéna bizirat itzouli baïta. Oraï sorthou baliz bézalaouk (bézala douk); Atzo galdia zian, égoun horra noun dèn berriz hatzémana».

 

L'instituteur de Baïgorry,

Bombet

 

Notes

        Dans cette traduction, la langue basque a été écrite comme on la prononce dans la localité; mais les corrections se trouvent dans l´interligne, au-dessus des mots mal écrits.

        Dans la langue basque, le son ou se représente par u; cependant pour nous conformer aux recommandations contenues dans la circulaire de Mr le Recteur, nous avons cru devoir le représenter par ou.

        Exemples: haour - ordou - dirou.

        La lettre g se prononçant dur en basque, même devant les voyelles e, i, nous avons écrit: gira, géro, pour guira, guéro, etc.

        La consonne z a le son de ç, qu'il se trouve au commencement; dans le corps, ou à la fin d'un mot. Exemples: zouré, zazou, zoutaz, etc, qu'il faut prononcer: çouré, çaçou, çoutace.

        Le son de la lettre s en basque, tient le milieu entre le son de s et celui de j.

        Exemples: ontasouna, sémé, etc. La dernière consonne se prononce toujours fort.

        Exemples: gizon, baték, izan, etc, qu'il faut prononcer: guiçone, batéke, içane.

 

aurrekoa hurrengoa