Aprilaren 27.an
San Pedro Armengol Merzedekoa

        1. Bekatari andi bat ta sandu andi bat, bekatuen ariora penitenzia, ta obra on egin, ta trabaju pasatu zuena izan ze S. Pedro Armengol Merzedeko errelijiosoa konfia dezaten Jangoikoaren miserikordian bekatariek non ta egiten duten penitenzia dignoa. Jaio ze jendaki agitz nobletik Tarragonako Arzobispadoaren billa batean, deitzen baita la Guardia de los Prados. Jaio zelarik, an arkitu zen fr. Bernardo Korbaria benerableak erran zio Aitari, aur gau urkabeak inen du sandu. Azi zute ongi, ta Amak espezialki esneareki komunikatu zio Ama Birjinaren debozioa erakutsis lenbizikorik abe Maria: eta aurttoak, edozein erran zezoten, errespondatzen zue abe Maria. Iltzekio Ama ona, oraño zelarik aur txipittoa, baña urteen ariora zoeie aumentatus debozio gura, errezatus mutikozutuan ez solamente abe Maria, baita errosarioa ere egunoro, ta berze orazioak, ta barutus beraren festibidade guzien bezperaetan. Ikasi zue eskolaetan leitzen, eskribitzen, ta latinidadea, ta konfesa-komekatzen ongi ta maiz, obediente zelarik, modesto, ta amable guzieri. Nork pensatu alako mutila ain ongi azia emanen zela gaixtakeriara? Niores eztaike fia. Naiz zegon Maestru onaren kontura, joan zelaik bere Aita, erregek deiturik, beregana, asi ze tratatzen lagun buru arineki, ta banidadean zebatus, nor gaixtoago, ura guapoago zelebratus, jokuan, ezpatan, pelea, ta emankaetan egin ze ausart, suberbo, desatento, alkegabe, ta buru gaixtoen gaixtoena ta lenbizikoa bekala: eta bere etxera bildus bere gisakoak, arrokeria ta exzesoeki laster zerama galdus etxea ta ondasunak. Aita informaturik almendeas, itzuli ze etxera, ta arturik apart ere semea egin zio kargu bere bizimodu gaixtoas Aitaren amore ta konpasioneareki. Oroitzen naiz, erran zio berze gauzen ertean, zu jaio zinalaik, erran zuenas sandu garrek, urkabeak inen zinduzala sandu zu. Sandu egiteas duda paratzen dut; urkabeas naiz beldur. Jangoikoak guarda gaizala alako desgraziatik, eta zeurorrek ere bai. Negarrak etzio utzi erratera iago itzik: eta semeak beraxturik biotza, konfesatu zue bere gaizki egina, ta proponitu zue emendatzea.

        2. Ortako despeiturik dibersio, ta lagun gaixtoetaik, eman ze eiziaren dibersiora, ta gogotik Aitak suplitzen zio bear zuen guzia eiziarako, ustez ala libratuko zen gaizki egitetik: baña engañatu ze, ezi Deabruak nonnai paratzentu lakioak eiziatzeko arimak, eta arri kalterik andiena etorri zekio eiziatik. Egun batez atra ze laguneki eizialarri deitzen denera, orkatz, otso, basurde, ta alakoetara: eta berze alde batetik berze kaballero bat bere laguneki: ebek goraturik basurde bat, ain txusto eskapatu ze Armengol zegon lekura, zeñek tiratu ta utzi zue ilik oñetan. Ellegaturik berzea asi zekio akar egiten atrebenzias, nola il zuen desatento eizia goratu zuena arrek. Bata suber, berzea suber, atra zuzte ezpatak peleatzeko elkarreki: baña lagunek boladan joanik etzuzte utzi, bai apartarazi nor bere alde. Baña ain suturik, ta erresumindurik gelditu ze Armengol, ezi ez lira ezi, arren kasta guzia akabatu bear zuela: ta ortako bereganatu zitue lagun ausartenak: eta ebeki asi ze bideak artzen, aien galtzeko, al bazuke, ta azkenean, errobatzen nornai bandolero bekala. Oh! nola txindi batetik in daiken su andi arrigarria! Zenbat ladronkeria! zenbat eriotze! zenbat maldade in zuten Deabruen ofizio gartan, nork konta? Etzeike ibili, etzeike bizi ere seguro nior aien eskuetaik. Eta nork erremedia? Bear izan zue D. Jaime erregeak pasatu Monpeller alderat: ortako enkargatu ze Armengolen Aita garbitzeas bideak ladronetaik. Atra ze soldadoen bi konpañiaeki, ta zenbait zaldieki: ta biali zitue alzinean abre kargaturik abrats ta ederki, zebatzeko aien kodizia. Bereala atra zire errobatzera: bereala gañetik soldadoak kontra: pelean daudelaik elkarreki, ain txusto fortunatu zire aurkez aurke soldadoen ta bandoleroen buruzagiak Aita ta semea, eta pelea-bitartean batzuk arat, berze batzuk onat emanik, gelditu zire biak bakar. Orduan derepente urtikirik Armengol Aitaren oñetan, ia orai, zio, ene Aita ona, emen nauka errenditurik: konfesatzen diot ezin iagos indigno atra nai zela deitzeko berorren seme: nai badida barkatu bizia, egiteko penitenzia, ia eztiot desplazerik eginen, orziko naiz non ere ez nazan ikusi munduak: barka bezada, otoi, oraingoan ere, ezi Aita da: baña justiziatu nai banau, utzi benaza konfesatzera iltzeko. Biotza lastimaturik Aitak goratu zue lurretik, negarra zeriola; konzertatu zire altxa zeiela Barzelonan, erdetxi arteo erregeganik barkamendua, zein aisa erdetxi baizio Aita onak hume gaixtoaren.

        3. Erretiraturik Barzelonan guzia ze negarra, etzela agertu nai jendeen alzinean, ez eta ere bera niork ikusi nai, gaixto infame izanagatik: fuerteki zego urrikiturik, baña ez bear den afekto onareki, baizik triste aburriturik bekala. Baña Artzai onak nai zue bereganatu ardi galdua. Inspiratu zio joatea Merzedeko tenplora, noiz ta fr. Bernardo Korbaria benerable gura erran zuena jaio berrias urkabeak inen zuela sandu, zegon predikatzen penitenzia, ta Jangoikoaren ona ongi penaturik daudenendako. Aditus bekala, zoekio urtus biotza negar amorosotan, ez len bekala aburriturik, baizik konfiaturik ongi. Asi ze klamatzen Jangoikoai eskatzen grazia, ezauntzeko, ta ustutzeko konfesioan bere bekatuen pozio guzia. Egin zue konfesio bat jenerala, eta jaio berritu bekala ze, ta izateko ia berze gizon bat, logratu zue izatea admititua Merzedeko errelijionean. Famatu ze konbersionea, ta izan ze exenplu, ontzeko anitz. Biotzeko dolore kontriziosko erruareki asi ze egiten justiziak, ta kastigatzen gorputza fuerteki. Barua kontino; orazioa gau ta egun: loa lurrean, ta guti: disziplinak usu ta erru: silizioak ikaragarri, de manera ezi denbora labur ilkolore artu zue. Superioreek ezaundurik, debekatu ziote asko penitenzia geiegi; baña gero ere arrigarri ze iten zuena. Profesatu ondoan bilarazi ziote limosnak, erreskatatzeko kautiboak: Zer ze beiratzea orai ain humil modesto penitente, ain arro ausart ikusi zutena len? Ikustea ere Jaunaren prodijio gura aski ze, mogitzeko biotzak ematera iago ta iago limosna. Bi aldis eraman zute erreskatatzera, ta itzuli ze anitz kautibo erreskatatueki.

        4. Obligatu zute ordenatzera sazerdote, ta egunoro zelebratzen zue meza sandua alako debozio, humiltasun, ta negar amorosoeki, ezi aditzen zeudenei ematen ziote negargale, nola ikus balezate Kristo bera guruzifikatzen; ta iago probetxu atratzen zute arren meza enzuteas, ezi misionerik obena. Berriz ta berriz biali zute erreskatatzera kautiboak, ta bietan erreskatatuen konpasionez gelditu ze fiadore ekarriartaño diru falta zena. Bigarren aldian Arjelen guzia pagaturik, itzultzeko zegolaik, aditu zue nola zeuzkiten Moroek kautibo emezorzi aurtto, nola berze ainberze axuritto. Etzio sufritzen biotzak uztea; eta ala eginik tratu emateko aiengatik milla eskutu, logratu zue utzi zezaten bere laguna joatera aieki libre, gelditzeareki bera an prendatako obligaturik ezi ezpaze entregatzen prezioa plazo señalatuan, egiteko Justizia arren personan. Gelditu ze kontent, ta bere zelo andi garren birtutez enpleatzen ze guziei ongi egiten, Kristioei, ta Moroei, milagros ere, zeren ezi errege beraren palazioa itxeki zelarik sua, ta niork ezin itzali, Armengolek joan ta manaturik suari deteni zeiela, detenitu ze, ta ezperen, erreko ze bizirik an errege, zein orduan gelditu ze agradeziturik sanduari, baña fite atzendu ze. Predikatzen zue errelijione Kristioaren egietafedea animosoki, ta anitz Moro konbertitzen zire, berze anitz goratu zire sanduaren kontra, nola heri frenetikoak Medikuaren kontra. Eta ez ellegatzeareki milla eskutu ofrezituak bere denboran, maltratatzen zute moldegaizki. Zorzi ilabetez iduki zute kalabozoan, golpatus egunoro zurriagos eta palos: baña Jaun onak zerutik konsolatzen ta animatzen zue. Azkenean kejatu zire erregeri, etzirela ellegatzen diru ofrezituak, mana zezala ilarazteko. Erregek bizia kendu ez, baña preso iduki bai kalabozo ertxiagokoan, dio. Atra zute batetik eramateko berzera, arrastatus, ostikatus, golpatus, lixtukatus, maltratatus milla maneras, ta ala utzi zute loturik kalabozo ilun gartan. Bakarrik ikusi zelaik, asi ze kejatzen amorosoki, o ene Jesus, ta ene arimaren amore gozo gozoa, nola permititzen du ain fite utzi nazaten tormentatzetik? O Jauna, ta zein goxo diren tormentuak pasatuak orren amorez! Ain goxo delaik padezitzea orrengatik, ezta admiratzeko eman dezan neurriturik gutikara, ezi eztute gizonek mereji alako gozo, ta alako loria ain andia. Lauda bezate serafinek, ta supli bezate ene falta, ezpaitakit graziak ematen bear bekala.

        5. Utzi zute ilunbe gartan atzendurik berarias eman gabe sustenturik, baña etzire atzendu zerukoak. Moroek uste zute il bidezela, baña ikusi zutelaik bizi ta bizkor, an zire aien oiuketak eta tratamentu gaixtoak: Berriro klamatzen zute il bear zela, baitare zeren aitu zuten gaizki erraten aien Profeta Mahomaren kontra. Azkeneko sentenziatu zute iltzera urkaturik. Notifikatu ziote sentenzia prisaka, baña berant, zerengatik orduko ia Maria Santisimak eman zio berri goi; eta ala ministroei erran ziote kontentus zoraturik, adiskideak, badakit biar dela egun ditxoso gura, ta nik ain deseatu gura, zeren Maria Santisimak berak, edertasun guziak baño ederrago agerturik erran dida. Ene Aingiruak ere anunziatu dida fortuna gau ain andia. Orai zuek ez dezazela luzatu martirio deseatzen dutena. Gau gura luzeago iduritu zekio deseo zuenaren utses ellegatzeko urkabera. Biramonean atrarik eramateko, ikusi zuelaik urkabea goraturik, salutatu zue nola S. Andresek gurutzea, ta andik ararañoko bidea ibili zue belauriko. Urkatu zute, ta utzi zute dilindaka urkabetik, guardatus guardiek gau ta egun, etzezan kendu niork ere. Zorzigarren egunean ellegatu ze laguna dirueki, ta aditurik pasatu zena, kejatu ze erregeri; baña protxurik ez ia, solamente logratu zue lizenzia, kentzeko urkabetik, ta eramateko errelikiak. Ellegatu zelaik erreparatuzue bizi iduri zuela, ta erraten zuela, o ene Jaun ona, zein dulze ta amablea den gustatzeuntenendako! Zer egin dut nik, honratzeko orrek ala ni, bialis bere Ama Santisima manteni dezan ene bizitza? O Ama Santisima, nolako alegria ematen didan berorren presenziak? Eta lagunari erran zio, ellega zaite, anaia maitea, ken nazazu leku gontaik, ezi Jangoikoak nai du bizi nadien, ta kantatu beraren miserikordiak: lagun zadazu ematen eskerrak, eta egin zozu diosalea Ama Santisimari, baitago presente Aingirus akonpañaturik. Admirazios beterik arrek laguneki jautsi zue urkabetik: eta gero diru garreki atrarik zenbait kautibo, itzuli zire sandua ta guziak Barzelonarat.

        6. Gelditu zekizkio betiko señaleak memoriatako, lepoa makurturik, ta ilkolore: eta bera baño len, ellegatu ze fama, ta atra zire infinizio bat portura, errezibitzeko ta ikusteko Martir bat bizirik, urkatu bat libraturik, ta sandu bat lurrean Jangoikoak deklaraturik. Akonpañatu zute konbenturaño ezin ases beiratus milagro gura. Gelditu zelaik konbetuan errelijiosoeki, an ze eben galdegitea, nola ta zer gisas izan zen milagro gura: baña ezin atrarazi itzik, obligatu arteo obedienzias. Orduan erran zue humil, Jangoikoaren ta gure Ama Santisimak eskatu zio bere Seme Jaunari ene biziaren luzaera, eta agindurik grazia, Ama dibinak iduki nindue bere esku birjinaleetan, ez nindeien ito sokareki. Emen zire arren humillatzea, esker ematea, ta afekto alakoak, ezi bereala goratu ze elebaturik airean gora. Gerostik ain maiz elebatzen ze, ezi lurrean zegolaik, kontu zegola zeruan: Ama dibinak espezialki erregalatzen zue kasi kontino, aditzen zutela kanpotik ere. Nai zute errelijiosoek xakin zer pasatzen zekion ainberze elebazioetan. Erres pondatu zue, Jangoikoak daki: neuronek eztakit osoki: solamente dakit, agitz ditxosoa dela gizona padezitzen duena Kristorengatik. Manatu ziote enplea zeien predikatzen, konbertitzeko arimak, baize ori bere antsia. Nork daki zenbat konbersione logratu zuen Jangoikoareki bateo? Zeren ezi beiratzea solamente pulpitoan ze beraxteko biotzik gogorrenak. Orren gañetik milagroketa obratzen zuena arimen ta gorputzen onetan. Orgatik ze aklamatua, ta billatua leku guzietaik, ditxoso kontatzen zirela zuketenak apatu beraren habitua, edo errezibitu bedeizioa. Iges in naiez alako laudario ta estimazioetaik, pasatu ze Guardiako konbentura: Bidean akonpañatu zute Barzelonakoek ainberze negar, ta dolameneki, ezi bear izan zue bere sendotasuna, segitzeko biajean. Ellegaturik ugalde Lobregat deitura pasatzen ze uraren gañean oñez busti gabe: eta pasatzerakoan fortunaturik soñatzea abemaria-ezkilak an erri batean, aitu zueneko paratzen zelaik belauriko errezatzeko, usatu bekala, urak partitu zire, ta utzi ziote lurra idor bukatu arteo errezua, ta pasatu arteo berze aldera. Errezibitu zute bere sortuerriko konbentuan nola Aingiru bat zerutik etorria. Zorzi urtez bizitu ze an bizitza bat kasi zerukoa, zuela komunikazio kontinoa zerukoeki. Azkenean eman zio heritasun bat, abisu bekala, pasatzeko bizi obera. Eskatu zitue sakramentuak, ta errezibiturik komunione sagratua, gelditu ze elebaturik Jesus onaren besarka amorosoan denbora luzean. Bere baitara itzulirik erran zue nola joan bear zuen biramonean mundugontaik; eta jautsirik Ama Santisima asistitzeko ordu gartan Aingeruen guardiareki, despeitu zue bere arima ditxosa Aprilaren 27.an 1304 urtean. Bereala mostratzeko beraren gloria Jangoikoak obratu zitue montonka milagroak, sendatus heri-genero guzietaik, ta biztus ilak ere: eta egungo eguneraño logratus, euri bear delaik, euri, serenidade bear delaik, serenidade, solamente atratzeareki prozesioan kaxa dauzkiena errelikia sanduak. Bedeikatua biz Jangoiko ona, ain egiaz baitaki barkatzen, ta otsoak itzultzen axuri, ta bekatariak sandu, kantatzeko bere miserikordiak.