Otxallaren 13.an
San Martiniano Monje

        1. Genero guzietako tugu exenpluak Elizan: Kuidatzeko kastidadeas, exenplu ederra S. Martiniano. Gasterik eginik errelijioso agertu ze birtute ta obra miragarrietan zela Jangoikoaren maite eskojitua. Demonioak agerrian ere egiten zio gerra itxurapenes, arroitus, lotsamentus. Bein iduri zue bota bear zuela arren gañean bere etxola: eta sanduak ezaundurik erran zio, zertan abila banoan? Uste duk lotsarazi ni, daukatelaik ene alde Jesu Kristo? Aiturik au joan ze iges Demonioa, erraten ziola, etxok etxok guti bat, Martiniano, ezi nik eroriaraziko aut, humillatu ta botako eure zeldatik konfuso; injeniatuko diat bai nola egin, naiz agon i konfiaturik dioken ortan. Ogeita borz urte bizitu ze ala sollik Martimano, ez gizon lurrekoa bekala, bai nola Aingiru bat zerukoa, betes mundua admirazios eta famas. Bein zeudelaik Zesarean ponderatzen elkarreki arren bizimodu sandu admirablea, urbildu zekiote emasteki bat deitua Zoe, ta erran ziote ausart, etzela ainberze estimatzeko arren santidadea, bizi zelaik eremuan baseizia bekala ikusten etzuela emastekirik: baña berak tenta balez, ta arrek ez konsentitu, orduan bai zezaketela pensa kasto zela ta sandu. Hazienda gaixtoa emastekia, Deabruaren arma gizonen galtzeko, Deabrua bera baño iago beldur izateko dena, konzertatu ze aieki, joan ta progu inen zuela, ta ezpazue errendiarazten, konta zezatela enbustera gezurtitako, baña garaitzen bazue, pagatu bear ziotela ongi. Tratua ajustaturik, joan ze etxera, ta bildurik bere galak, altxaturik ta loturik pañolo batean, biajes zoeien bekala, bestitu ze tresena pobrees, eta denbora ekaitz-aldi batez atrarik, euri ugarreak eraunsten zegola, ellegatu ze eremu gartara, ta gaua sarturik ia ilun, asi ze dei ta dei Martinianoren etxola, edo zeldako atarian, nola balebila bidea galdurik, boza negarti lastimosoareki ziola, o Janjoikoaren sierboa, Jangoikoas otoi otoi urrikari nitas, bainaiz emasteki pobre bat, erauntsiak arrapaturik ta gauak, galdututena bideak, ilunbetan ezpaitakit nora joan, ta ez aterberik aurkitu, ta beldur naiz iretsi nazaten baseiziek eremu gontan. Ai Jauna, ez nazala desanpara, ezi Jangoikoak egina naiz ni ere. Jangoikoagatik in bez &. Lamentuebetara idikirik Martinianok leiatilla, ikusi zue nola zegon emasteki tristea urean funditurik, konpasionatu ze, ta iduriturik obligatzen zuela karidadeak, ta galtzen baze an, kontu eskatuko ziola Jangoikoak, naiz beldur ere zuen, ote zeiken izan Deabruaren tranparen bat, enkomendatus Jangoikoak guarda zezan bere esku poderosoas, joan ta idiki zio ataria, egin zue sua idortzeko, eman zio zerbait jateko pixka; eta manaturik zoeiela goizean goizik bere bideas, bera sartu ze barnagoko zeldan. An pasatu zue gaua orazio mentalean, ta psalmo errezatzen. Etze orgatik deskuidatzen etsai madarikatua gogoratzeas imajinazio itsusi urrinzuak, baña debalde, Jangoikoareki zegon bitartean.

        2. Biramon goizean ustez agian joan bide zela, atratzen da bere zeldatik, ta ikusten du nola dagon galas bestiturik, balitz bekala berze bat: dagokio beira xoraturik bekala: ura ezta deskuidatzen usatzeas arte ikasi zituenak Deabruaganik, mintzatus amorosoki, artus eskua, emanes graziak, ofrezitus arren zerbitzura de manera, ezi ia beraxturik biotza errenditzen ze atzendurik Jangoikoas, infernuas, zeruas, orduraño pasatu guzias, oroiturik solamente honra-idurias; eta ala atra ze ikustera ia nior ageri zen. Atra zeneko zeru agerrira, beiratu zio Jangoikoak zerutik; entendamentua argitu zio, ezauntzeko zer itera zoeien; biotza heritu zio kontriziosko doloreas: eta ala itzulirik, ixil ixila, itxeki zue sua abar batzueki, eta oñak urtuxirik sartu ze sugarretan, non egon ondoan denbora zati bat, erraten zio bere buruari, zer iduri zaizu, Martiniano? nola paratu zaituen sutto gonek! Infernuko sua uste baduzu dezakezula sufri, ellega zaite onengana, ezi ararako bidea on da. Pensa ango pena eternoak, Demonioen tormentatzea, errabiatzea oñazees akabatu naiez, ta ezin akaba. Berriz sartu ze suan ziola, Jauna, emen erre, ta ez nazala erre infernuko suan. Zego berzea ixil beira arriturik alako penitenzias, eta bera zela kausa. Ukitu zio biotza Jangoikoak, eta ala negarrai emanik, edeki zitue gala gaiek, ta bota zitue sura: eta pobreki bestiturik aiotska ta negarres erran zio sanduari, etzuela ark ia nai itzuli ziudadera, baizik bukatu bere bizia penitenzian señalazezon lekuan. Deabruak artu nau ni, zio, instrumentu, orren galtzeko: Jangoikoak artu du berori medio, salbatzeko ni. Ala zegokio negar ta negar, otoi ta otoi. Sanduak biali zue Betleena, non birjina sanda baten konpañian amabi urtes penitenzian ogi ta ur solles bukatu zen sanduki Jangoikoaren grazias.

        3. Gelditu ze S. Martiniano ain errerik ta llagaturik, ezi asko denboras ezin kuratu ze, ta ain eskarmentaturik, ezi iago beldur ze emastekies, ezi ez Deabrues; eta ala ez aurkitzeko berze alako peligroren batean joan ze etxola gartaik. Joaterakoan oiu iten zio Deabruak, andia duk ene podorea ta indarra; garaitu aut, erretiat oñok, ta botatu aut eure zeldatik. Eta goratus iago boza zio, Bagoaie, Martiniano? Bada jakin bear duk ezi, noranai goaien, segituko diatela ta botarazi andik ere, emendik bekala, ta ezautela utziko errendiarazi artaño. Errespondatu zue sanduak, ago ixilik madarikatua, ezi eztuk zer egin sendagalla biktorias, edeki diat arma, zeñeki uste iuen garaitu, eta ura izain duk ire konfusione. Desapareziturik gaixtoa, sandua laudatus Jangoikoa joan ze itsas basterrerat; An aurkitu zuen mariñel bateki ajustatu ze eramateko itsas-barnean zen peña batera, ta arara noizean noiz ogi ta ur, ta arbolen arrama zenbait, zeñeki inen zituen saski ta esportak, saldurik paga zeien kostua: eraman zue bada peña gartara, nora irur aldis urtean eramaten zion ogi ta ur: nai zio eraman materialea, egiteko etxolaren bat, baña etzue nai izan du, baizik zeru agerrira an berze estalperik gabe iruzki bero, otz, ekaitz, ta guzietako, alde guzietaik itsasoko ures inguraturik bizi ze kontent, etzeikela emastekirik arara ellega, bere ustez: baña Deabruak injeniatu zue Jangoikoaren permisios. Sei urtes iraundu zue gizon zeruko bat bekala: Jangoikoak anparatus, Deabruak persegitus: askotan nasten zue itsasoa goratzen zitue ur-bagadak, nola balidoeie ondatzera perla ta sandua: Deabruak oiu iten zio, orai ito bear aut. Sandua sereno geldi.

        4. Agitu ze itsasonzi bat pasatzea itsaso gartan, eta Deabruaren malizias ematea peña garren kontra, ta an abarrikatzea: itorik guziak urean, sollik donzella bat eutxirik ol bati zebila ur-gañean, ta peñara urbildurik klamatzen zue, o Jangoikoaren sierboa, Jangoikoaren amoreagatik fabora bezada, ez nadien ito emen. Turbatu ze Martiniano, goratu zitue begiak eta biotza Jangoikoagana, eta juizio eginik zegola obligaturik konzienzias, edatu zue besoa, ta atra zue uretik. Ikusi zuelaik donzella gaste ederra erran zio, eztaude ongi sua ta istupa urbil: zu geldi zaite emen: or duzu ogi ta ur sustentutako: etorriko da mariñel bat emendik bi ilabete: arri konta zozu desgrazia agitu zaizuna, eta adios. Au erran ta zeñaturik, zerura beira, erran zue, o ene Jaun ona, ni konfiaturik orren baitan, ez ofenditzeagatik orren Majestadea, botatzen naiz itsasoan, ezi naiago dut gaitzez gaitz il itorik, ezi egon peligroan kastidadearen: eta exortaturik donzellari Jangoikoaren beldur izatea, ta ongi bizitzea, saltatu ze itsasora. Bereala bi arrai Delfin deitzen direnek artu zute gañean, ta atra zute leorrera. Eman zio Jaunai esker milla milla, eta determinatu zue ez gelditzea egotez nion ere, baizik ibili peregrino. Ala ibili ze bi urte bizitu zenes. Ondorean Atenas deitzen den ziudadean sarturik elizan, ango obispoari errebelatu zio Jangoikoak nola zegon an Martiniano ere biotzeko gizona. Joan ze ura prisaka elizara, aurkitu zue erreklinaturik tarima batean: elkar besarkatus, batak eskatus bedeizioa, berzeak orazioa Jangoikoaren ikustera ellegatu ondoan, guruzearen señalea formaturik, ta erranik, orren eskuetan, Jauna, enkomendatzen dut ene arima, ta irris despeitu ze mundutik. Donzella gura penan gelditu zena mogiturik sanduaren itzas, ta exenpluas, ta milagroas, ta prinzipalki Jangoikoaren grazias erresolbitu ze gelditzera an: eta marinelari joan zelaik bere denboran kontatu zio agitu zen guzia, ta eskatu zio humil nai bazio eraman arara gizonkiaren tresenaren bat, ogi, ur, ta elle, ta bere andrea erakusteko zer in bear zuen. Guzia egin ze, ta bizitu ze an ala sei urtes peñan, zelarik ogeitaborz urtetakoa, arara ellegatu zelaik: iltze sanduki an. Gero ellegaturik mariñelak aurkitu zuelaik ilik eraman zue Zesareara: kontatu zio obispoari agitua, ta orzi zue solemneki sanda bekala. Deitzen omen ze Fotina.

        5. Sandu gonen bizian dugu ikasteko anitz: lenbizikoa, zein odio errua dioten infernuak Jangoikoaren eskojituei, eroriarazteagatik bere graziatik, ta nolako amorea Jaun onak idukitzeko bere eskutik. Bigarrena zein prezioso estimagarria bide den Jangoikoaren begietan kastidadea, zeñen zikintzeko ainberze iten duen gure etsaiak, eta guardatzeko berriz ainberze sanduak, ta ainberze Jangoikoak, milagros ere. Irugarrena zein aisa den galtzea, ta nola ezten posible guardatzea, ezpada Jangoikoaren grazias, ta geuren dilijenzias: eta dilijenziarik obena dela okasioetaik iges egitea, ta eztaikelaik beti egin iges, beti mortifikatzea gorputz gaixtoa, obe delaik naiz erre, naiz ebaki, naiz padezitu emen, ez penatzeko eternidadean. Laurgarrena zein lastimosoki engañaturik bizi den gizagendea ain ajola guti egines genero gontan animalettoen gisara, ta nola orgatik kondenatzen diren geienak: eta libratuko eztela bekatutik eztena goartzen zebotik. Gizonkia da sua: emastekia istupa: eldu da Deabrua, ta asten da fuka. &. &.

        Martxoaren 4.an San Kasimiro Prinzipe Poloniakoa Birjin. S. Kasimiro Poloniakoa duzu pag. 67.