Abenduaren Irurgarrenean
San Franzisko Xabier

        1. Sandu bat andia, gure lekukidea, Nafartarra, Nafarroaren honra, gloria, ta sendagalla da S. Franzisko Xabier. Jaio ze Xabiergo Kasteluan jendaki nobletik milla, laur eun, ta laur ogei, ta amazazpigarren urtean. Azirik ongi, ta ikasirik lenbiziko letrak, biali zute Parisa, non ikasi zituen arte goragokoak, ta Katedratiko eginik erakutsi zituen. Ellegatu ze an estudiatzera S. Ignazio Loiola Jangoikoaren probidenzias, ta billatu naies lagun, fundatzeko Jesusen Konpañiako errelijionea, ta irabazteko arimak zerurako, egunzekio adiskide. Ze S. Franzisko animoso, goapo, garboso, ta gora naia, ta ala bizarrogi portatzen zena guzietan. Zue arreba bat onja deskalza Gandian sandaren fama zuena. Oni eskribitzen zio Aitak, nola bere anaia Franziskok alzinamentu asko egiten zuen bere estudioetan Parisen, baña gastu anitz ematen ziola. Sandak errespondatu zio Aitari, etzeiela errepara gastatzean bere anaia Franziskoreki, ezi Jangoikoak zeukala destinaturik Indietako Apostolu, ta Eskojitua eramateko Jesu Kristoren Ebanjelio sandua jende gaietara.

        2. Ortako S. Ignaziok amoltsuki maiz konsejatzen zio despeitzea munduko banidadea, ta osokiro ematea zen guzia Jangoikoari, errepetitus Ebanjelioko egia andi gura, quid prodest homini & O Franzisko Franzisko, zer protxu du batek, naiz irabazi mundu guzia, galtzen barin badu bere arima? Itz ebeki, ta exerzizio espiritualeeki argiturik Jangoikoaren graziaz, ta errenditurik biotz andi gura, eman ze beingoas betikos Jangoikoari. Asi ze garaitzen pasioneak, ta kastigatzen gorputza: eta zeren indar andies, laster eta salto egiteas izan zuen sendagalla, penitenziatako lotu zitue fuerteki azpiak eta besoak kordel batzueki, pasatus enbarazu ta oñaze asko, eman gabe aditzera niori. Ama Birjinaren Asunzione egunean eginik laguneki Boto Jerusalengo peregrinazioaren, bere denboran atra zire Parisdik Beneziara oateko oñes pobre gisa neguaren ekaitz, ta erregeen ertean. Bide gartan ibiltzeareki sarturik kordel gaiek aragiak barna, aurkitu ze sandua ezin pausurik emanes: bear izan zue agertu kausa lagunei, ta gelditu lenbiziko errian. Deiturik Barbera, ta agerturik llagak, ta ikusirik kordelak ondaturik aragian, arriturik alako penitenzia gisas gelditu ze, etzela trebe botatzera eskuak, bear zela ebaki anitz, idikitzeko, ta atratzeko aragietaik kordel gaiek. Guziak penas beterik, etzelaik erremediorik, ezpaze Jangoikoaganik, egon zire orazioan gau gartan; eta aditu zitue Jangoiko onak, zeren ezi biramonean aurkitu zire kordelak zatikaturik, llagak sendaturik, ta sandua ain sendo, ezi bereala paratu ze bidean, gozoso guziak ezin aspertus emanes orgatik esker milla milla Jangoikoari.

        3. Benezian enpleatzen ze asistitzen heriei hospitalean, egines bear ziren zerbitzu guziak ain nola Kristo berari. Berzeen ertean ze bat llagas, materias, usai gaixtos gogaitz ematen ziona. Sanduak garaitzeko, zer egin zue? Beiratus pobre gura, nola balitz Kristo bera, aplikatu zue bere agoa llagara, txupatu zio materia zeriona; eta akzione gonen kasos egin zio Jangoikoak grazia, ez sentitzeas andik alzina gogaitzik batere alako lanetan, baizik debozio ta gusto. Erroman disputatuzue Aita Sanduaren presenzian, ta beraren bedeizioareki itzulirik, ta ordenaturik Sazerdote, ta prestaturik asko denboras zelebratu zue meza lenbizikoa Binzenzian: ta asi ze predikatzen ebanjelioa, erakusten doktrina Kristioa, aditzen konfesioak, ta konbertitzen arimak, nola balitz zerutik etorria. Denbora gartan Portugalgo Errege D. Juan Irugarrenak eskaturik sei konpaniakoetaik bialtzeko bere Indietara: bida señalaturik ortako, baña ebetaik bat heriturik, onen partes señalatu ze S. Franzisko, ia zegona Jangoikoas. Bereala atra ze animoso alegre bere Brebiarioareki sollik, nola balidoeie erri batetik berzera urbil. Eman zio lendanik orren señale zenbait Jangoikoak. Bein mostratu zio bere borondatea zela, zerbitza zezon Indietan, ta balema bekala Indio bat bere soñean ezin jasis: berze bein adiarazi zio pasatu bear zuen trabajuketa andia: baña naiz bai, alaere Jangoikoaren amores asi ze oius, iago, Jauna, iago, iago. Bidean ia asi ze Jangoikoa mostratzen, zela Franzisko bere maite eskojitua, obratus beraren medios prodijio miragarriak, eta sanduak ere bai Jangoikoas sollik kaso iten zuela, zeren ezi pasaturik urbil bere errira, etzue nai izan saiestu, ikustera, ez bere Ama ere, bizi zena an.

        4. Portugala ellegaturik, bereala hospitalean ze bere ostatua. Bereala asi ze barratzen santidadearen atxona; ta denbora gutiren, barnean progatzen probetxu andia Erregeren Kortean. Orgatik ia Erregek ezluzke nai utzi andik; baña S. Ignazioren konsejus artu zue ontzat gelditzea an laguna, ta uztea S. Franzisko Indietara. Ortako logratu zio Aita Sanduaganik Nunzio Apostolikoaren bula. Biaje luze gartan eman zue birtute ta santidade guziaren exenplu, guzien zerbitzari, guziei konsejatzen, lagun egiten, asistitzen sano, ta heri, ta iltzen zirenei: de manera ezi guziek admiratzen, ta estimatzen zute sandu bekala. Amirur ilabeteen buruan ellegaturik Goan, lenbiziko egin zuena ze presentatzea an Obispo zenari bere titulo zuena Aita Sanduaganik, etzuela nai usatu, baizik noiz ta nola nai zuen Obispoak, ta eskatzen ziola bedeizioa. Admiraturik alako humiltasunas arrek, eta ezaundurik zela Jangoikoaren gizon sandua, erran zio usa zezala nai zuen bekala. Asi ze obratus karidadea hospitaleetan beti bekala. Bizi zire an Kristioak eta infielak nasteka; eta ezaundurik Kristioen gaixto izatea dela estorbu andia kristiatzeko infielak, asi ze predikatzen aiei goizetan ta arratsaldetan espiritu andiareki; ta ortas landara erakusten doktrina Kristioa aurrei ta ignoranteei humil arresti miragarriro. Ikusteko ze gizon sandu gura, Aita Sanduaren Legado izanik, ibiltzea karrikas karrika soñatus txintxa bat, eta erranes oius, o Kristio fielak, Jesu Kristoren adiskideak, biali zeuren hume ta etxekoak doktrina Kristiora, otoi, Jangoikoaren amoreagatik: Pregoa berri gau aditus akuditzen zute jendeek montonka, ta aditzen zute sanduaren itza ala nola Jangoiko beraren itza: eta sandua akomodatzen ze aien itzkuntzara entendarazteagatik. Sinesta daiken baño iago da atra zuen fruitua erakutsis ala doktrina; ta doktrinako orazioak zire ango kantak bideetan, kanpoetan, leku guzietan: borz ilabetez ala logratu zue berritzea kostunbres Ziudade andi gura, ta ingurukoak, ezpaizeizke ezaun, lenekoak ziren ia. Konfesatzera eldu zekion jendetzearen amargarren zatia ere etzuke aditu, naiz ortan egonik gau ta egun al guzian.

        5. Andik joan ze Probinzias Probinzia, Erreinus erreinu eraikis Jangoikoaren itza, ta logratus zerurako eraizio abasto. Prinzipioan naiz ez ainberze lograturik persona larrietaik, baña iago ezi milla aur il zire bataiaturik; zeñei enkomendatzen ze sandua, zerura zirenei bekala, logratzeko Jangoikoaganik grazia, konbertitzeko aien buratsoak; eta zio, aur gaiengatik sollik ere plazer zuela ainberze milla lekoa-bide pasatuas. Gero asi zire konbertitzen larriak ere, gizonkiak, emastekiak, aberatsak, pobreak, jakintsuak, Erregeak berak. Ogeitamar milla lekoa bide pasatu zuela diote bere misioneetan: Zenbat milla ta millon arima konbertitu zituen, nork daki? Bazire egunak, noiz bataiatuaren utses akaiturik ezin goratu zuken besoa, ta ezin atra agotik itzak. Bitarteo zenbat trabaju, zenbat biziaren peligro, zenbat lanze gogor pasatu zuen, nork konta. Baña Jangoikoak zion amore andi garrek guzia guti iduriarazten zio, ta despreziarazten deskansua, osasuna, ta bizia ere, zeren ezi beraren ansia ze akabatzea Jangoikoaren zerbitzutan. Enetako bizitzea da Kristo, zio S. Pabloreui, ta iltzea gananzia. Baña Jaunak ere kuidatzen zue bere zerbitzuko onetsias, guardatzen zue bere eskuas, betetzen zue konsolazios ta grazias, eta beraren medios obratzen zitue Apostoluen denboretako prodijio ta milagroetaik abasto: mintzarazis anitz mintzo gisa diferente; batean mintzatus entendarazis guziei nork berean, botatus Demonioak, kalmatus itsasoak, detenitus iruzkia zeruan, jautsiarazis andik su, biztus ilak orzi ondoan ere, sendatus heri-mota guziak: eta on ez bere personas solamente, baizik bialis aurrak bere palo, edo errosario, edo alako gauzaren bateki heriengana, ta an errezatus aiek zerbait orazio.

        6. Amar urte ta zenbait ilabete iraundu zue India gaietan lan ta lan, atzendurik deskansuas, irabazi naies mundu guzia Jesu Kristoren. Azkenerat Japongo erreinuan erran ziote ango jakintsuek, aien errelijionea etorri zela Txinatik, eta etzutela aurtuko Jesu Kristoren errelijionea, ezpazute artzen Txinan. Sartu zekio gogoan pasatzea Txinara, naiz zegon ertxirik erreinu gura kanpokoendako biziaren penareki. Injeniatu zue nola zeiken joan: estorbaturik ori gizonen intxa gaixtos: injeniatu zue berze gisas oatea, naiz biziaren arrixkoan: ellegaturik Santxoango islara, nondik Txinara den ogeitamar lekoa; emendik uste zue pasatu; baña etze izan posible: ta Jangoikoak admititu zio deseoa, naiz ezin kunpli. An eman zio sukar, edo kalentura batek; ezin sendatu ze ongi: eta ezaundurik nai zuela Jangoikoak eraman zerura, guzia itzuli ze deseatzera Jangoikoaren ikustea. Errebelatu zekio nola il bear zen; ta erretiraturik etxola batean an oianean, desanparaturik munduaganik, baña zeruaganik ongi anparaturik konsolazio ta fabore andieki, Jesus ta Mariaren besoetan entregatu zue espiritu andi gura igateko gloriara errezibitzera korona. 2 Dec. ann. 1552.

        7. Gelditu ze gorputz sandua edertasun berri bateki bizi iduri zuela mostratus arimaren gloria, ta kausatus debozio, erreberenzia, ta admirazio, beiratzeas nola honratzen zuen Jangoikoak arima andi garren kontxa izana. Portuan zeudenek aiturik berria, laster egin zute etxola gartara, eta deboziosko negarreki errebestiturik ornamenta sazerdotalees paratu zute kaja batean eraman naies bereki itsasonzian: ta ortako inguratu zute kalzina bizi kantidades konsumi zeizen aragiak joan bear zuteneko. Andik bi ilabete terdi ia joan bear zutelaik, biali zute ikustera, ote zeuden ezur sanduak disposizioan pasatzeko onzira: eta aurkitu zute gorputz guzia bola len bere aragieki batere aldatu gabe ain fresko flamante, zeruko atxon gozo bat errespiratzen zuela. Arriturik Jangoikoaren milagro gartas eraman zute itsasonzira, ta andik Malakara, non errezibiturik prozesio solemne bateki agertu ze ain oso fresko fragrante oroat nola il zen egunean, obratus bateo Jangoikoak arren medios asko fabore miragarri. An atrarik kajatik orzi zute lur-barnean Jangoikoaren permisios, baña urbilen Agustuan debozios ikusi naies Goatik joan ziren errelijiosoek aurkitu zute ain oso, ta odola zeriola, ta fragranzia bat Zerukoa bekala. Paratu zute berriz kaja batean eramateko Goara, non depositatu zute gorputz sandua amasei ilabeteen buruan ain oso fresko fragrante beti nola lenbiziko egunean. Deklaratus Jangoikoak beraren santidadea, oneki, ta berze infinizio bat milagroeki, kanonizatu zue Aita Sandu Gregorio XV.ak 1622 urtean. (S. Teresa, S. Felipe Neri, S. Ignazio, ta S. Isidro Nekazariareki bateo.)

        1. Ezin konta ala dire S. Franzisko Xabieren medios Jangoikoak egintuen milagroak, il baño len ta il ondoan. Baña gure doktrina, exenplu, ta probetxutako obe da kontatzea prendak, birtuteak, ta obra onak. Nork ordea aipatu ere arima sandu garrenak? Zenbait bakotx aipa zagun geuren onerako. Nondik asiko gara? Humilatasuna da nola barnatzea lurra, plantatzeko fedearen zimendua, onen gañ.ean fabrikatzeko santidadea. Da humiltasuna birtute bat, zeñeklui gizonak ezaundurik egiaz bere burua baitauka deustako bereganik, desestimatzen dela sines, ta batere ez presumitzen. Nola on guzia baitator Jangoikoaganik, izatekos gauza onik gizona baitan, da preziso asenta dezan humildadearen zimendu goi, ezperen deus onik eztio fiatuko Jangoikoak, zeren ezi suberbo presumituei diote oposizio, baña humilei ematen diote grazia. Eta ala ezta, ta eztaike izan ere gizon onik ta probetxuskorik humil eztenik; baizik ere zenbatenas sanduago, humilago, ezi obraren ariora bear da beti zimendua, ezperen ezta iraupetsu. Sandu andia ze S. Franzisko Xabier, ta agitz humila. Baña zein humila? Humillatzen ze guzien pean, naiz izanik Aita Sanduaren Legado, pobreei, heriei, beartsu guziei zerbitzatzen edozein ofiziotan: S. Ignazioari eskribitzeko, ta arren kartak leitzeko, paratzen ze belauriko: Beñere etzue agertu potestade zuena Aita Sanduaganik, baizik bein presentatzeko Obispoari obedienzia, ta berze bein lotsatzeko Malakako Gobernaria estorbatzen zuena Txinarako biajea. Bere alimentu eskasa limosnas ematen ziotena: Bere tresenak zarra zarrak zarrataturik komunkiro. Ezin zezokete jaintsiarazi berririk. Bein etzekiela paratu ziote sotana berri bat; ikusi zelaik bestiturik artas, etze baratu, aldatu arteo bere sotana zarra. Bada zenbat burla ta eskarnio sufritu zue gozoro? Japongo Erreinura joateko, alokatu ze Korreo gisa Zaldun bateki; ta sandua kargaturik meza errateko ornamentaeki, ta zaldun garren maleta bateki soñean zoeie alzinean oñes, ta aldartez lasterka ladronen kasos elur, eta loietan! Korte gartan, izanik gerra-denbora, ezin logratu zue, baizik desprezio, ta eskarnio, tiratzen ziotela aza ta maiza kozkorres; eta ala itzuli ze sereno irabazi zuela beretako sanduen tesoroa, baitire tratamentu gaixtoak! Bekatari ta gaixtoeki ere etze asarratzen gogor tieso, baizik humil humila errogatus, konsejatus, adiskide amoltsu mostratus, iduri baizue soldadoeki soldado, guzieki adiskide irabazi naies guziak, niori desplazer egin gabe. Ala ze bere errana, ni neureareki atratzeko, sartzen naiz aienareki. Ala enkargatzen ziote lagunei beti usatzea modu ona ta humila. Oneki zenbat konbersione miragarri logratu zuen, nork konta? Eta iago dena, mantenitzea leku gaietan galdu gabe, ta an iten zituen onkiak, eskribitzen zue, zirela bere anaia errelijiosoen orazios ta merejimentus: kontra berriz logratzen etzen guzia zio zela bere kulpa ta bekatuengatik. Milagro iten zituenetan admiratzen ta laudatzen zue Jangoikoaren ona, egiteas alako indignoaren medios, ezi gaixtoen gaixtoena kontatzen ze bera, infinito zor ziona.

        2. Ezaumentu humil goni darraio egitea orazio Jangoikoai, ta eskatzea pobre gisa fede ta konfianza onareki. Leku guzietan dagon bekala Jangoikoaren Majestadea, guzietan akuditzen zue beragana, nola hume pobre bat Aita onagana. Etzeike egon tenploan nai adiña: baña bere etxoa konsagratu zue tenplo gisa: An biltzen zue bere gogoa iteko ta bear guzietan: eskatzen zio sinkiro an: eta Jaun onak an argitzen, ta erakusten zio bere borondatea, ematen zio grazia bear orduan. Ta ala beti zego bere Jangoikoareki, eta etzeike atzen. Lotan ere asko aldiz aditzen zute suspiratzen, ta erraten, o ene Jangoiko Jauna! O ene Jesus ona! O ene arimaren amorea! & Ze bere Aingeru guardiakoaren agitz deboto, ta S. Migelen, ta berze Aingeruen. Bada Ama Birjinari zion amorea eztaike pondera, nola hume onak Ama onari, eta bizian bekala iltzerakoan progatu zue Ama dibina gonen anparoa. Baña Jesus onaren pasio ta eriotzean zue kontinoko meditazioa, ta erraten zue direla ebek Jangoikoak digun amorearen prenda seguro ta klaroenak. Beti zerama bereki Kristo guruzifikatuaren imajina, zein eroririk ustekabean bein itsasoan, etze baratu otoi ta otoi negar ta negar, ekarri zion arteo karamarro batek onzira. Sakramentu aldarekoan ordea nola erretzen, ta urtzen zen amores, nork explika? Meza erratean zue bere gloria gisa: prinzipalkiro sagras geros an zire bere amoresko suak, ta negar gozoak, betetzen zirela debozios ta admirazios asistitzen zutenak. Komekatzera ematen zue belauriko erreberenziaren utses, ta postura gortan ikusten zute zenbait aldis goraturik airean. Eta bere iteko anitz ta andien ertean zeiken guzian erretiratzen ze sakramentuaren presenzian tenploan, nola txita olloaren egalpean. Gañarakoan etzuelaik denboraik libre, loari kentzen zio gauas, ta batzutan belauriko ta auspeska, berze batzuetan paraturik begiak zeruan elebatzen ze goga ta gorputza ere airean gora: Eta ikusi ze arroturik bi eskus sotana petxo gañetik, klamatzen, aski da, Jauna, aski da, ezin soportatus amorearen sua, ta konsolazio dibinoaren erauntsia. Askotan ikusten zute suturik aurpegia istargitzen, etzirela trebe beiratzera aurkez aurke. Baña nonnai ta noiznai zeuka presente bere Jauna aditzen, ta errespondatzen, argitzen, animatzen, ta kidatzen zuela, nola bear zen. Andik zue arimo andi gura, sartzeko trabatu ta arrixko andienetan, ez lotsatzeko deustas ere, ez eriotzeas, ez benenoes, ez ezpata, saeta, arma guzies, ez mundu guzias ere. Bein etorririk Kristio berrien kontra Badagaen tropa andi bat armaturik, paratu ze bakarrik bere guruzeareki alzinean, ta koraje andiareki erreprehenditus gibelarazi zitue guziak. Askotan nai zutelaik adiskideek geldiarazi etzeien joan Moroen islara, ta lekutara, non baseizien gisa ziren jendeak, iltzen ta jaten zuztenak gizonak, sandua batere turbatu gabe admiratzen ze aien fede gutias Jangoikoan: Ala eskribitzen zue bere errelijiosoei, nik Jangoikoari sollik diot beldur, zeñen eskupean baitaude gauza guziak, ta batek ere ezpaitezake gaizkirik egin, nai ezpadu berak. Baña zerk zuke lotsatu sandua, antsiatzen zegona padezitu naies beti ta il naies Jangoikoagatik? Eriotzeen erdian guardatzen zue Jangoikoak.

        3. Andik ere, diot, oraziotik zue argi dibino gura, ikusteko ez solamente urrutiko ta geroko gauzak, baita ere biotz-barnekoak. Zenbat aldis anunziatu zitue agituko ziren onak eta gaitzak? Malakan atrarazi zitue itsasonzi guti batzuk etsaien iruogei onzien atzean. Eta guziak zeudelaik urrikiturik utzias joatera guti gaiek ia galdutako zeuzkitela, sanduak akar in ziote fede gutias, eta pulpitotik pintatu ziote batalla eman zutena, nola begis ikus balez, nola irabazi zuten Biktoria, zenbat onzi ondatu, zenbat arrapatu zuten, eta noiz ellegatuko ziren triunfante. Guzia agitu bekala. Bein bear izan zue diru puska bat erremediatzeko donzella bat: Joan ze bere adiskide baten billa, eskatzeko: deitzen ze Pedro Bello; zego dibertitzen jokuan laguneki, ellegatu zelaik sandua: onek egin zio petizioa humil: ark erran zio txanzas, garai onean eldu da, Aita, diru eske, orai bearrean garelaik emen jokatzeko. Baña berla eman zio eskritorioko giltza, bidoeie Jangoikoreki; ar bez nai duena. Joan ze: artu zue irur eun dukat: ta itzuli zio giltza. Ark galdegin zio amoltsu, eta zenbat artu dida? anduak, irur eun dukat. Bellok orduan, Oh Aita, erran zio, txur ibili da: nik uste nue, an ziren ogeitamar milla dukatetaik erdia bentzait artuko zuela. Sanduak ezaundurik, sines gogotik ziola, bildurik bere baitan gutitto bat, bereala esker milla emanik seguratu zio, etziola faltatuko Jangoikoak beñere, ta il baño len ta len jakinen zuela noiz bear zen il. Andik alzina eman ze guzia Jangoikoari, egines limosna ta obra on anitz. Asko urte pasaturik, azkenaren prinzipioan ezaundu zue señale eman ziona: asi ze prestatzen iago, ta despeitzen bere adiskideak berze munduraño; ta ikusten zutelaik sano ta sendo, uste zute sinpletu ote zen: baña ark segi bere teman. Azken eguneko prebenitu zue bere ilaria: joan ze akonpañaturik elizara: an ilen lekuan etzan ze estalirik luto bateki: kantaturik defuntoen Ofizioa ta meza, erran ondoan resquiescant in pace, kendurik gañeko luto gura, aurkitu zute ilik.

        4. Jangoiko berak argitus, bazekie sanduak Indian asko gauza agitzen zirenak Españan. Bein kongojaturik bota ze agosbera goatze baten gañean, egon ze ala nola sentidoik gabe: ta gero txutiturik erran zue, Jangoikoak barka dezazula, urlia. Gero jakin ze, bitartean zegola persona gura egiten zenbait ofizio Konpañiaren kontra. Biotzak ere ikusten zitue. Merkatari aberats batek deitzen zenak Juan Duro, konfesaturik sanduareki, eskatu zio otoi ta otoi, ar zezala bere Konpañian, nai zuela eman zuen guzia pobreei, ta segitu bera. Nekez konsentitu zue sanduak, beldur zelarik arren inkonstanzias. Asi ze ura errepartitzen, baña urrikiturik bildu zitue obenttoak, ta paratu zitue onzian ixil ixila enbarkatzeko. Deitu zue sanduak: joan zekio ura disimulazio guziareki, ustez etzekien intenzio zuena. Sanduak arturik apart erran zio serio, bekatu in duzu, Juan, bekatu in duzu. Arriturik ura bota zekio oñetara, ta konfesatu zio, bekatu in dut, Aita, bekatu in dut. Ta emendaturik kunplitu zue lenbiziko propositoa, gelditus sanduaren konpañian. Lagun arturik au, zeren artu zuen zenbait limosna lizenziarik gabe sanduaren bearretako, desterratu zue isla batera zenbait eguntako. An izan zue bisione bat Jangoikoaganik. Altxatu nai zio sanduari: baña sanduak guzia deklaratu zio, nola ta zer gisas izan zen. Berze bat atra zue estado gaixtotik; eta mantenitzeko grazian, konsejatu zio konfesatzea maiz, ta itzultzea andik onat. Guzia ofrezitu, ta ez kunplitu. Aurkitu zue sanduak gero berze leku batean: eta gizonori joan zekio arresti alegre besarkatzera. Sanduak sebero, nik besarkatu zu? Engañatunauzulaik zeure itza faltatus, etzarelaik konfesatu irur urte gebetan? Ez, etzaitut idukiko adiskidetako, ezpazara konfesatzen. Ezaundu zue ark, Jangoikoa zegola sanduaren biotzean: konfesatu ze, ta emendatu ze. Berze bati galdegin zio, nola zegon. Ark, ongi nago, Jangoikoai esker. Sanduak berla, gorputzean ongi, baña ariman pizki. Zego ura intenzioreki egiteko gaizki at niori erran gabe; baña ikusirik, sanduari erran ziola Jangoikoak, konfesatu ze berareki, ta emendatu. Berze bat konsejatzen zue sanduak aparta zeiela emastekien komunika ziotik: Ura etze emendatzen: sanduak il bear zen Bezperan beiratzen ziola triste ta nigarti, erran zio lastimas, ai zutas, ai zutas, ai zutas. Andik guti zebilalaik gaixtakerian il zute.

        5. Jangoikoaren komunika ziotie apegatu ere zekio sandu goni gorputz ta arimaren kastidade, ta garbitasun miragarri gura, zenen testimonio eman zuen Jangoikoak berak, mantenitus il ondoan ere gorputza ain oso argi ta garbi eder miragarriro. Indiara baño len ere Portugalen admiratzen zire sanduaren ta bere lagunen kastidadearen atxon onas, fama onas. Orgatik bein ango erregek bialirik Españara bere alaba Erreinatako, ta onen konpañian bi jesuita, ebetaik bati erran omen zio Erregek, egia da erran ditatena, damaziela Jesuitek belar bat duena birtute, konserbatzeko kastidadea? (Rodr. 1. 3. tr. 4. c. 9.) Errespondatu zio irrikos, egia erran diote orren Majestadeai. Zer belar da? Jangoikoaren beldurtasuna da gure belar preziosoa egiten duena milagro goi. Nolako Jangoikoaren milagroa ezta, ibilis sandu gau India gaietan, asko jende animale gisa bizi zirenen ertean ainberze denboras mantenitzea ain garbi eder mellarik gabe, nola sanduen konbentu batean? Zenbat indar, injenio, ta astuzia etzue usatu etsaiak, al bazuke mantxarazi sandua? Baña etzuke infernu guziak, zeren guardatzen zuen zeruak. Idatzarririk ezin, ta akometitu zue bein loan ametsetan: baño loan ere, ametsetan ere sanduak egin zue ainberze erresistenzia, ezi idatzarri ze odola zeriola agotik eta sudurretaik indar eginaren utses, garaitzeko.

        6. Karidadea da birtute guzien erregina, zaña, ta bizitza: guziak ezin aipa ere, onen gain erragun zerbait. Da karidadea amatzea Jangoikoa guzien gañetik, ta proximoa geurok bekala Jangoikoagatik. Zainbat, baña bi arrama, bat Jangoikoaren alde, berzea proximoen alde, amatus Jangoikoa beragatik, ta proximoak Jangoikoagatik. Amatu zue ala egiaz S. Franzisko Xabierek osoki afektoas, efektoas, eta perfektoas. Lenik afektoas, enpleatus bere afikzione guzia Jangoikoan, biotza amorosturik bere Majestadeas; memoria, oroitus atzendu gabe; entendamentua, pensatus kontino; borondatea, nai izanes sollik nai zuena Jangoikoak: arima guzia, enbargaturik ta ondaturik Jangoikoan, nola ezpalitz berze gauzarik munduan, Jangoikoa ezi. Efektoas, obratus ta trabajatus anitz ta al guzia Jangoikoaren gustotan, prinzipalki salbatzen bere ta berzeren arima, baita gauza agitz kuadratzen zaiona Jangoikoai. Perfektoas, padezitus anitz trabaju Jangoikoaren amores, ta padezitu naies iago ta iago, ta akabatu naies Martir fede Kristioagatik. Baña zertan ezaundaiken obekienik ia amatzen den Jangoikoa, da amatzean proximoak Jangoikoagatik; eta nola arimak baitire ain prezioso, ezi eben salbatzeagatik il baize Jangoiko-gizona, aien salbatzeko trabajatzean progatzen da karidadearen fiña. Zerk eraman zue Indietara sandu gau? Ez urre, zillar, ta alakoen kodiziak, baizik arimen amoreak. Zerk pasarazi zio ainberze trabaju, Pena, ta peligro, baizik arimen irabazi naiak? Diamante guziak baño iago nai zue arima bat sollik ere. Eta ala ez solamente anitzengatik, baita batengatik ere artzen zitue biaje luzeak, ta nekepena erruak. Espezialki arima galduen irabazteko ze beraren gose ta egarria. Nabegatus itsasoan bein, zoeie onzi berean bekatari bat txoil urratua: sanduak amoltsuki nai zue konfesarazi: etzue logratu orduan, ta utzi zue geldi. Ellegatu zirelaik leorrera, konbidatu zue paseatzera bereki; ta gutibana konbersazioan eramanik oian batera, biak sollik zeudelaik, derepente sanduak kendurik habitua bizkarretik, asi ze disziplinatzen ain erru, ezi saltatzen ze odola berzeagana: ura zego arriturik, eta geiago, erran ziolaik arrengatik artzen zuela penitenzia gura, palakatzeagatik Jangoikoa, etzezan deskarga bere ira arren gañean. Alketurik ura ta penaturik bota zekio oñetara, utzezala disziplina. Konfesatu ze negarres, egin zue proposito emendatzeko, ta emendatu ze. Oneki itzuli ze kontent sandua.

        7. Berze bein enbarkaturik Bisorraiaren semea onzietan, jakin zue sanduak zoeiela an soldado bat txoil konzienzia gabea bizi zena nola ezpaliz Jangoikorik. Sandua arren onnaies berze prezisiorik gabe sartu ze onzi berean: uste zutelaik guziek Bisorraiak eskatu bide ziola joatea bere semearen anparotako. Sanduak, usatu bekala, artu zue tratu soldado garreki, aldakan beti, naiz jokatzean, disimulatus arren lazokeriak, ta ala mostratzen zekio adiskide. Ia satisfakzio arturik, portura ellegatu ondoan, alako maneran mintzatu zio, ezi egin zue konfesio jenerale bat, ta kontrizio fiñareki: sanduak eman zio penitenzia lebe bat: arriturik ura ain penitenzia lebeas ainberzeko bekatuengatik, sanduak zio, nik emanen diot Jangoikoai satisfakzio ganarakoas; eta berladanik asi ze disziplinatzen lotsagarriro bere burua; Berzea negar ta negar, ia berak kulpa, ta sanduak pagatu bear zuen pena. Ondorean erran zio sanduak, eztut nai zureganik, baizik emendatzea: eta orgatik sollik artu dut biaje gau, ta itzultzen naiz kontent logratuas. Orduan berriro eman zio negarrai berzeak, ta ain agradeziturik gelditu ze Jangoikoai ta sanduai, ezi ia etze iduri lengoa, baizik gizon bat berria. Zenbat alako egin zue sandu gonek? Ala ze proprioki an oikoaren gizona: ala egin zue bera ain sandu glorioso: ala beraren medios egin zitue Jangoikoai dagozkion prodijio miragarriak: Ala bete du famas munduan, ta glorias zeruan: eta beti dago mostratzen, bere adiskide andia daukala an, beraren atenzios naituela egin graziak debotoei, ta azkenean grazia guzien korona, gloria. eman, amen.