HIRUGARREN GERTALDIA

Joka-lekua:

        Karrika luze bat, gauaz, ilargi xuritan. Han da: «Portu-Xoko» deitu ostatua.

URTXULA: («Portu-Xokoan» erretira ezin eginaraziz, lau gizon ditu kanporat manatzen: Bitor, Zurrut, Potzo eta Kalaxka) Ale, zoazte kanpora!... Erretira da...

KALAXKA: Behar dugu lehenik pinta hau hustu... Oraintxet hasia dugu.

URTXULA: Kanpoan aski dezu edatea... Ale kanpora!

KALAXKA: Kanpoan edan?... Ez da hori arnoaren errespetua...

URTXULA: Ardoa bai... Ardoak zuen errespetuaz axola gutxi dauka...

KALAXKA: Erran... Patroina eta ni bederen utz gaitzan barnean... Goizeko bi orenak artino... Orduan dinagu zaluparen tenorea... Ixil ixila egonen gaitun.

URTXULA: Ez... Inor ere ez da barnean egongo... Etxeko andrea, burutik minez dago...

BITTOR: Bai... Bere gizon-gaia hemen izan balu, ez zikan ez hura igorriko.

URTXULA: Nere gizon-gaia, ez da zu bezala, erretira ordutan, tabernatik ezin bildua... Ale, egon hor, kanpoan!

KALAXKA: Neska makaka zaharra hi!... Zer uste dun?... Gu despeitu-eta, salbu haizela?... Ikusiko dinagu... Kanporat ematen gaitun, hihaure barne hortan zanpañez asetzeko?... Baziakinagu ba zurruta ixilka egiten dunala...

POTZO: Tana hunarat, Kalaxka!... Kanpoan ere berdin jar zukek... Zer uste duk?... Mokoka emaztekieri nausituko haizela?

ZURRUT: Emaztekia nagusi mihika, eta gizona, okailuka.

KALAXKA: Ba... Debruen kaka... Ekazue edaterat hunarat. (Botoila tututik zorta bat edan-eta jartzen dire karrika bazterrean, eta kantari lotzen)

                Ilargia, ilargia,

                Gorde gure miseria,

                Guk nahi dugun guzia,

                Ken txar et eman hobia!...

KALAXKA: (Oihuka) Eheup!... Aletxandra... O, Aletxandra! Zer zare? Ohean?... Burutik minez edo tripatik minez?

POTZO: Kasu emak... Kexaraziko duk... Atera eta joko gaitik.

KALAXKA: Agert dadiela, buruz-buru on bada... Aditu duk zer erran duen Zurrutek... Gizona nagusi duk okailuka... (Oihuz) Eheup, Aletxandra!... Minez zaudenetz? Mirikua behar dugun ekar-arazi?!...

POTZO: (Apaletik) Mirikua edo emagina?

KALAXKA: Arrazoina duk... (Oihuz) Errazu, Aletxandra? Nun duzu min? Nor behar dugun ekarri? Mirikua edo emagina? (Denak zartzaraka irriz) Ekazue hunarat edaterat... Ilargia... (Berritz kantatzen dute)

URTXULA: (Haren leiho zirritutik argia ageri da) Urde nausitu zikiñak!... Ez bazerate ixilik egoiten, ekarraziko det gero guardia-zibila?...

ZURRUT: Bai, guardia zibilak aise enganatuko ditinau. Hire gelarat igorriko ditinau-ta...

KALAXKA: Badun berdin usaia, lehen ere, heien errezebitzeko.(Laguneri apaletik) No, karga zan hori ere bertzeen gainera...

POTZO: To, argia hil dik... Berdin dik orai, horri pitsik ez erraitea.

ZURRUT: Nahi duk, nik, argia hilik ere, barne hortan mugiarazten ditudala.

POTZO: Nolaz hori?

ZURRUT: Ikusiko duzue. (Ostatuko atearen kontra, saingaz lotzen da) Hau, hau, hau!... Pinto, te, te, te!... (Pinto saingaz lotzen da... Eta harekin, sekulako zakurrak nundik-nahitik: Bulta bat saingaz aritzen dire, eta leihotan, han hemenka argiak pizten)

MARIA: (Leiho batetik, boza mehar batez) Errazue, mozkor zikiñak, zuek motorra bero duzuela-eta, ez duk gero arrazoin bat lo egin nahi dutenen nardarazteko.

KALAXKA: (Apaletik) Hori, Maria duk... (Gora Mariari) Zer duzu zuk hola gure ondotik ibiltzeko?... Baduzu zure senarra... Zoazi haren ondorat, eta gu, bakean utz gaitzazu!

MARIA: Debru mutur handia, hola mintzatzeko hobea haiz ba, etxerat erretiratzeko baino.

LUISA: (Boza larri batez mintzo) Erran Maria, nor ditun hor?

MARIA: Nor-nahi dun izatea?... Usaiako trixteak. Zurrut eta haren lagunak.

LUISA: Aletxandraren falta dun dena... Zertako ematen diote edaterat, hein batetik goiti.

MARIA: Berritz erran!... Horrek ederki sosa bil eta guk peka gero... Holako gizonak, axtiko zakur guziak gibeletik huiatu-eta, ifernuko surat behar liezken igorri.

ZURRUT: Miau!... Hau, hau, hau! (Zakur puziak, berritz ere saingaz lotzen dire. Zakurrak ixildu-eta, haur ttipi baten nigarrak entzuten dire)

KALAXKA: To, haur bat nigarrez, orai berritz.

AMELIA: Arnoz bete, madarikatu ustelak... Xantza duzue gizona itsasoan baitut... Haurrak bederen utzatzue lo egiterat.

KALAXKA: (Apaletik) Titia emon, titia... Aise ari dun nigarrez... Goseak zion-eta...

AMELIA: Ustelak... Ustel zikiñak!... Hil behar lukete holako gizonek, hil!...

KALAXKA: (Potzori apaletik) Errak, nik haur nigarrak eginen ditiat... Hik egin zak amakoa. (Haur ttipien nigarra imitatzen du)

POTZO: (Kontsolatzen du) Alo nere ttikia... Xo, xo. Ori tutua, Ori!... Alo ba, ixo!... Ipurdian joko zaitut gero!... Alo ba, egizu lo...

MARIA: Ez dela nehor izanen horieri zenbait pitzar uren gain behera botatzeko.

LUISA: Pitzar ura?... Ez ura, ez... Kutxua ziotenat nik, ixtantean gain behera hustuko.

KALAXKA: (Gara, Luisari) Zu, gorde zaite hortik, zure atorra zikinarekin...

LUISA: Zer duk hik?... Ezagutzen haut ba... Kalaxka! Hire andreak bere bokata hoi hobeki xurituko duelarik, nerearen behatzerat etorriko haiz!

GREGORIA: (Kalaxkaren emaztea) Erran, erran!... Noiz ikusi dun nere gizona, atorra zikinarekin. Ez din gero, nere gizonak, hireak bezala, Pazkotako atorra, saindatu gabe, Trinitatez ibiltzen.

KALAXKA: (Laguneri) Aditzen duzue nere atxoa?... (Gora, esku zartaka) Hola, nere atxoa, hola!... Zaint dezagun gure eskualdea... Maite zaitut ba nik.

LUISA: Aditzen dun hire gizona?... Kaka ederra din no... Izanen dun binar lan, horren galtzen garbitzen.

GREGORIA: Nere gizonaren galtzak utz-aitzin nere gain... Gu elkarrekin antolatzen gaitun. Zer haiz?... Hirearekin kolpeka aritzen haizela-eta, bertzeak ere kolpeka ikusi nahia?

LUISA: Erran hi!... Noiz ikusi naun ni, nere gizonarekin kolpeka?... Ni, kolpeka ikusi nahia balin bahaiz, tana kanpo hortarat!... Eta, hire muino hori ongi tinkatzen ahal dun, ez badun nere atzaparretan utzi nahi.

ZURRUT: Oas, sus... Oas, sus... (Kantuz lotzen dire) «Ilargia, ilargia...» (Kantua bururatzean, leihoetarik botatzen diozkate, tomate untzi eta bertze zer-nahi untzi mota)

KALAXKA: Ai, ai, ai!... Branleba, branleba adixkideak... Hau bonbardazionea!... (Ura ere botatzen diote gain behera)

ZURRUT: Zer zukan hori, to?... Busti zarete?

KALAXKA: Ura izan behar duk... Ez dik beti usainik.

LUISA: Merexi, merexi... Zikintzuak, zuek!... Eta, ez bazarete laster hortik urruntzen, etorri-eta ezkartzekin burutik beherakoak bilduko dituzue.

ZURRUT: (Apaletik) Errazue... Irri egin behar diagu... Bil-azue bakotxak untzi bat... Bazarete?... Orai, ederki atabalak izanen ditiagu... Ale, jo atabala. (Aire airos bat kantatzen dute, untziak atabal dituztela... Zakur guziak berritz saingaz lotzen dire)

LUISA: Hori soberakina da haatik! Zer debru! Ez da gehiago polizarik karrika hautan?

MARIA: Poliza ba... Pentsatu dun behin bederen. Saltsaren ondotik, noizpait, ba agertuko ditun, beti bezala... (Bertze kanta airos bati lotzen dira, atabalekin, eta dantzan... bainan, betbetan...)

ZURRUT: Ihes, ihes!... Kaxketadunak! Kaxketadunak!... (Denak badoazi eskuin eta ezker...)

OIHUAK: «Halte à la Police»... «Tapage nocturne!...» Kasu gibelean... Hire ondoan duk... (Poliza xixtuak ere entzuten dire)

LUISA: (Denak ixildu-eta) Atzeman ditizten naski?

MARIA: Agian ba!... Eta, ongi gazituko ahal ditizten!...

LUISA: No, bornura gatekoak baitziren zenbeit gau huntan...

MARIA: Hetaz haiz kexu?... Ez ditun no hainitz gutaz egin... Ez dezagun gure gaua gal, hek berena galtzen dutela eta... Gau on, no!...

LUISA: Ba, gau on!...

OIHALA