HIRUGARREN GERTALDIA

Joka-lekua:

        Eliza sakristi handi bat.

MONSENOR: (Puyanes-ekin) Bai, jaun auzapeza, hau da delako sala.

PUYANES: Beraz hau da, Baionako katedrale huntan, gure solasen erabiltzeko, eskaini daukuten sala.

MONSENOR: Hau bera da. Badakizu alabainan, bost gizon horiek itoz geroztik, gauzak zoin makur doazin.

PUYANES: Badakit, badakit: Baionaren erdia, bertze erdiarekin joka eta hilka... Herri hainitzetan, elizak gose grebalariez okupatuak...

MONSENOR: Bai, eta gure katedrale huntan berean, gose grebalari multzo bat.

PUYANES: Katedralean, gose greban eta hirian, jendea gose miserian. Orai arte etortzen baitziren ehunka orga eta karrosak, egun guziz, Euskal Herri barnetik Baionarat, jateko eta edatekoz kargatuak... Orai bat bakarra ere ez da etortzen... Euskaldun sasi gudariak badira nonnahi bidetan. Eta hanbat gaxto hemengo merkaturat abiatzen denarentzat.

MONSENOR: Eta, zuen aduana berri hori, zer bilakatzen da?

PUYANES: Ez zazula otoi aipa ere! Hori muntatua ginuen diru biltzeko eta gaur, ez dauku dirurik emaiten, bainan jaten.

MONSENOR: Ikusiz gauzak zoin gaizki doazin, katedraleko jaun kalonje ohoragarriak bildu dira eta sala hau eskaini dute bake egilentzat biltoki bezala. Nola ene diplomazi lana baita urratuen pedaxatzea, galdatu dautate ean nahi nuen entseatu hemengo makurbiden xuxentzerat.

PUYANES: Izanen duzu lan, hemengo baxera hautsien antolatzen.

MONSENOR: Badut jada holako bat eginik ene bizian.

PUYANES: Eta, nola ikusten duzu zure jokabidea?

MONSENOR: Izan naiz bi eskualdetako buruzagien aurkitzen. Deneri galde bera egin diotet: Ean onartzen duten baketsuki biltzea hemen, sala huntan. Esperantza dut, harremanetan sartuz, batzu eta bertzerena entzunez, hautsi-mautsi bat moldatuko dugula.

PUYANES: Agian ba! Mirakuluak oraino ere gertatzen direla, behar omen baita sinetsi!

WILSON: (Sartuz) Agur jaunak!

BIEK: Agur, agur, kapitan Wilson!...

WILSON: Hau da beraz, bake solasetako, jaun kalonjerek eskaini daukuten sala?

MONSENOR: Hau bera, Wilson jauna, eta nihaurek dut lokarri hautsien berriz koropilatzeko kargua.

WILSON: Hortakotz etorria naiz, preseski, zure aurkitzerat. Nahi nuke, zure bitartez, komixione bat helarazi katedrale huntako kalonjereri.

MONSENOR: Zer komixione, jauna?

WILSON: Ez dut konprenitzen nola gose grebalari horiek jasaiten dituzten katedrale hunen barnean.

MONSENOR: Eta, zer erran behar diotet zure partez?

WILSON: Katedrala dela otoitz leku bat, elizkizunen egiteko eraikia, eta ez jende piltzar batzuen horrarat biltzeko, gizon emazteak nahastekatuak, gau eta egun, hor elgarrekin, usain eta zikin pean!... Zuk, zer diozu hortaz?

MONSENOR: Gure denboran ez ginuen holakorik onartuko, bainan zoazi zu zerbaiten erraiterat oraiko gazteriari!

WILSON: Zuen hobena da, elizgizonen hobena, hortaratu balin bada gaurko gazteria!... Nun duzue gure denborako apezen larderia? Nun, heien erakaspen garbi zorrotza?

MONSENOR: Bai, alde batetik zurekin naiz, bainan bestetik, gazteria ere behar da entzun.

WILSON: Gazteria, Monsenor, behar da moldatu. Onez-onean ez bada hezten ahal, behar da indarraren bidez eskolatu. Ez da heieri manatzea... Lehenik ikas dezatela zer den eta nolakoa den bizia... Gero manatuko dute.

MONSENOR: Bai, bai, bainan gaurko gazteak, gu horien adinean baino hainitzez argituago dira. Erraiten badiozute katedralea dela otoitz leku bat eta besterik ez, ihardetsiko dautzute, denboraz, katedrale hau baliatu zutela politika biltzarren egiteko, teatro toki bezala eta ere lo egiteko leku bezala, Santiagorat zoazin peregrinentzat. Beraz, hola katedralea okupatuz, ez dutela ohidura bat zangopilatzen, bainan bere errespetuan berriz jartzen.

WILSON: Zure solasetarik iduri luke, Monsenor, zu ere horien alde zirela!

MONSENOR: (Bizi-bizia) Ez, ez holakorik uste izan! Ni, zurekin nago, bainan dautzut salatzen nolakoa den horien ikusbidea.

WILSON: Bon, dena den, banuke komixione bat jaun kalonjerentzat.

MONSENOR: Hetarat noa orai berean. Zer behar diotet erran zure partez?

WILSON: Errozute, ene partez, nik, poliza nagusi bezala, beti errespetatzen ditudala eliza barneak eta hetan sartzen diren gaxtaginak, bere burua salbatzeko... Bainan, gaur katedralean diren grebalariak ez direla legeaz gerizatuak. Eta beraz, galdatzen diotet kalonje jauneri, grebalari hoieri eman dezoten manua lekuen husteko.

MONSENOR: Eta, ez balin badute joan nahi?

WILSON: Orduan, kalonjerek dei egin dezatela polizari.

MONSENOR: Eta, ez balin badute dei egin nahi?

WILSON: Berdin zaut. Polizak, ordrea begiratzeko eskubidea du, nahasmendua sortzen den leku guzietan. Katedraleko buru-bero horiek, ez dira hor, nahasmendua pizteko baizik.

MONSENOR: Ez daiteke erran nahasmendurik pizten dutela... Geldirik dagozi.

WILSON: Nahasmenduaren piztea, bego hori gure gain.

MONSENOR: Ez zirea beldur, kapitan Wilson, jendea sumintzea, polizgizon armatuak katedralean sartuz? Dakizun bezala, hainitz jende dabila grebalari horien ikusten, eta gehienak beren alde dituzte.

WILSON: Jendea, fitsik ez da, Monsenor... ardi artalde bat baizik. Zonbait xakur, gibeletik emanez geroz, ardi horiek tirahala barreiatuko dira eta ez da bihi bat on izanen denik guri oldartzeko.

MONSENOR: Bon, berehala banoa jaun kalonjerenganat, zure partez erraiterat...

WILSON: Ene partez erraiterat, apur baten buruan sartuko naizela katedralerat ene gizonekin... edo hek hola galdaturik, edo... bederen heien ixiltasunaren baimenarekin.

MONSENOR: Ongi da, kapitan Wilson.

WILSON: Badakizu, Monsenor, Angleterrako erregeari aipatua diodala zu kardinalegorat altxatzea... Daitekena da, gaurko zure jokabideak ondorio ukan dezan.

MONSENOR: Errozu errege jaunari, ene partez, beti naizela haren zerbitzari leial... (Ateratzen da)

WILSON: (Puyanes-i, irriño batekin) Kabala bakotxari bere bazka... Bertze batzueri beldurra edo dirua. Huni aldiz ohorea!...

PUYANES: Gure Monsenor hunen kardinaletzeko aipamenik badea egiazki Angleterran?

WILSON: Ba, iazko haize bezanbat!

ANGLES SOLDADO BAT: (Agertuz) Kapitan Wilson, mezu bat zuretzat... (Ateratzen da)

WILSON: (Papera irakurtzen du ixilik... kexu) Urde zerriak!... Gertatu behar zena gertatu da.

PUYANES: Zer gertatu da?

WILSON: Euskaldun sasi gudariek harrapatu dituzte Pinto eta Milika, eta biak garbitu... Bi salatari on gutiago guretzat.

PUYANES: Bixtan dena da, horiek ez zezaketela ukan barkamenik, euskaldunen eskuetarat eroriz geroz.

WILSON: Egia... Gure angles legetan, saldukeriak urka-soka du gaztigu. Zer nahi duzu! Beren irriskuak hartu dituzte. Partida galdu dute... Guk ez dugu horiekin deus zorrik... Ongi pagatzen genituen.

DURFORT: (Sartzen da... samur) Agur jaunak!

BIEK: Agur, agur!

DURFORT: Kapitan Wilson, ez naiz batere kontent, ez zutaz eta ez zure gizonez.

WILSON: (Harritua) Zer da? Zer gertatzen da?

DURFORT: Zer gertatzen den?... Oroit zira, pentsatzen dut, nola ene emaztea erotegirat sartu zinuen?

WILSON: Bai, zure emaztea ezin jasan zinuela-ta, zuk galdatu zinautan zerbitzu hori: Miriku adixkide batek lo-belarra edaterat emanik, sartu ginuen betikotz erotegian.

DURFORT: Bai, horiek hola dira. Geroztik, hilabetetik honenbertzeko bat ordaintzen dut erotegiari, ene emaztea ongi zaint dezaten.

WILSON: Badakit ere, hortarako esku zabalekoa zirela.

DURFORT: (Bortitz) Nolaz ba, gaur, ene emaztea aurkitzen da katedrale huntan, gose grebalarien erdian?

WILSON: (Harritua) Zer? Badaitekea holakorik?

DURFORT: Bai jauna, hori hola da. Eta ene emaztea mintzatu da eta mintzo da orori, ni beztuz eta erranez, burutik bazuelako aitzakiarekin, bizi guzikotz erotegian sakatu dudala.

WILSON: Berehala banoa... Kalonjerek nahi edo ez nahi, katedralean sartuko naiz ene gizon armatuekin... eta handik zure emaztea aterako dut, bizirik ala hilik.

DURFORT: Segur, zerbaiten egiterat mugi zaiten ordu da. (Wilson ateratzen da)

PUYANES: Gure partida arras galdua ikusten diat. Baionaren erdia etsaiaren eskuetan duk, eta bertze erdia... gure banderen erretzen ari. Hortakotz, nik oro prest ditiat, denak utzi-ta hemendik ihes egiteko. Nahi duka enekin jin?

MONSENOR: (Sartuz) Agur jaunak!

BIEK: Agur Monsenor!

MONSENOR: Ez dea hemen Wilson jauna!

DURFORT: Ez... joana da bere polizgizonekin katedralea husterat.

MONSENOR: Ha!... Beraz hori deliberatu du! Preseski, heldu nintzen erraiterat, jaun kalonjeren partez, berek ez dutela, ez galdeginen, ez eta debekatuko polizari, katedralean sartzea. Polizak hartzen balin badu irrisku hori, bere gain ondorioak ere.

DURFORT: (Haserre) Betiko elizgizonen jokoa... Atzo irabazi ginuen... Ez ginen heien beharretan... Orduan errotik gure alde... Gaur, heien beharretan gira eta hek duda-mudetan... Bihar, galtzen badugu, hek, gure etsaien alde eta guri ostikoka. Agur Monsenor! (Ateratzen da)

PUYANES: Nik ere agur! (Hura ere ateratzen da)

MONSENOR: (Harritua) Jes! Nik ez dakit ba! Diplomaziako legeak dira hola. Gobernuko gizonekin egiten dira tratuak, eta ez gobernua galtzen, edo gobernuaz ezin jabetuz ari direnekin. (Atea idekitzen du. Entzuten dira kalonjeak katedralean, mar-mar-mar beren ofizioaren erraiten ari)

KALONJE BAT: Deus in adjutorium meum intende.

BESTEAK: Domine ad adjuvendum me festina.

KALONJE BAT: Gloria Patri eta Filio, et spiritui Sancto.

BESTEAK: Sicut erat in principio eta nunc eta semper, et in saecula saeculorum. Amen!

KALONJE BAT: Rerum Deus tenax vigor...

BIZPAHIRU KALONJE:

                Immotus in te permanens

                Lucis diurnae tempora

                Successibus determinans

BESTE BIZPAHIRU:

                Largire lumen vesperae

                Quo vita nusquam decidat

                Sed praemium mortis sacrae

                Perennis instet gloria.

LEHEN BIZPAHIRUAK:

                Praesta pater piissime

                Patrique compar unice

DENEK BATEAN:

                Cum Spiritu Paraclito

                Regnans per omne saeculum

                Amen.

        (Gizon zahar eztul batzu. Monsenor-ek borta hesten du)

MONSENOR: Gure jaun kalonjeak, ofizioaren erraiten ari... Zer gertatuko ote da, Wilson katedralean sartzen balin bada bere gizon armatuekin? (Berriz borta idekitzen du. Apur bat ixilik, ofizioko otoitzak entzunez)

BIZPAHIRU KALONJE: Os habent et non loquentur; oculos habent et non videbunt.

BESTE BIZPAHIRU: Aures habent et non audient; nares habent et non odorabunt.

LEHEN BIZPAHIRUAK: Manus habent eta non palpabunt, pedes habent et non ambulabunt; non clamabunt in gutture suo.

        (Orduan hasten da katedraleko guduka... Entzuten dira: Atabala gelditu gabe jotzen. Oihuak: «Huu! Huu! Huu!». Tiro zonbait... Deiak: «Hemendik!... Haugi hunat!... Har kadirak!... Jo muturrean!». Jendeak errepikatuz: «Zakurrak kanporat! Zakurrak kanporat!... Inglix, go home!... Inglix, go home!». Monsenor, zainetaratua, eskuin eta ezker dabila. Betbetan sartzen da gose grebalari bat. Berekin ekarki du pankarta bat: «Inglix, go home... Gureak gure!»)

MONSENOR: Eta, zer gertatzen da?

GREBALARI: Zer gertatzen den? Aski duzu etortzea ikusterat! Artzainak artaldearekin behar du izan, eta ez hartarik urrun!

MONSENOR: Zer nahi duzu, nik egin dezadan?

GREBALARI: Gutienik, gure artean egon, zure kapa gorri horrekin. Badakizu arras ongi kapa gorri hortaz baliatzen, bertze eginkizun batzuetako... (Ateratzen da, bere pankarta han utzi-eta)

MONSENOR: (Kexu, besoak altxaka) Ni, Jainkoaren gizona naiz... Ez da eni sartzea mundu huntako desordretan!... (Gudua aintzinat ari da. Entzuten da erraiten: «Denak sar kaperarat!... Gakotu kapera! Huu! Huu! Angles, ez, ez! Euskaldun, bai, bai! «... Burdin kaskak... «Gora Margret!... Gora!... Eta tiro eta tiro, angles ustelari!»... Jendea eztulka... oihu luze handi bat. Denek kantatzen dute: «Gurea da, da, da, Euskal Herria!». Grebalari berriz sartzen da bertze lau-bost grebalariekin. Eztulka ari dira... Bi pankarta dakartzate, batean: «Angleterra anglesentzat, Euskal Herria euskaldunentzat». Bertzean: «Ez dugu eskatzen ogia, bainan libertatea»)

MONSENOR: Zer duzue hola eztulka?

GREBALARI: Polizak, Magret gobernadorearen emaztea, nahi zuen eraman. Harekin, guhaur preso ezarri gira bazterreko kapera batean. Bainan polizak keztatu gaitu, erleak kofoinean keztatzen diren bezala. Eta, ihes egiterat behartuak izan gira... Ez baitzen barne hartan irauterik!

MONSENOR: Eta Margret?

GREBALARI: Polizak berekin joan du.

MONSENOR: Banoa kalonje jauneri berehala ororen erraiterat. (Ateratzen da)

GREBALARI: Bost axola dik, to, polizak, hire eta kalonje horien erranez!...

AMAYUR: (Sartzen da, gudari beztitua, bertze bizpahiru gudariekin... Grebalariak xutitzen dira eta txalotzen dute oihu eginez: «Gora Amayur!... Gora!». Amayurrek, jestu batez ixilarazten ditu) Agur lagunak... Monsenor-ek hunat deitu naik, bake tratuen egiteko anglesekin. Ez dea hemen Monsenor?

GREBALARI: Ez, orai berean ateraia duk hemendik.

AMAYUR: Bon, zuentzat, huna azken berriak... Baiona, kasik guzia gure eskuetan dugu. Han hemenka, zonbait etsai multxo koxkorrek dute bakarrik oraino ihardokitzen. Ez naiz tratutan sartuko anglesekin... Ordrea emanen diotet: Joan ditela hemendik. Bertzerik ez. Ez badute joan nahi gonbidoz, igorriko ditugu ostikoz.

MONSENOR: (Sartzen da hats hantua) Ha! Hemen zinena, Amayur jauna?

AMAYUR: Ba, hemen naiz, Monsenor... Zer nahi zinuen eneganik?

MONSENOR: Berri on bat... Berri on bat, Amayur jauna.

AMAYUR: Zer berri?

MONSENOR: Mintzatu naiz katedrale huntako jaun kalonjerekin, eta deliberatu dute, ofizialki kondenatzea angles gobernua, Prudineko zubian ito dituen bost euskaldun buruzagiengatik...

AMAYUR: Ha! Eta zer kondenamendu?

MONSENOR: Huna: Angles gobernuak beharko ditu eman kalonje horieri, hamabost ehun urrezko eskudo urte bakotx, hamar meza kanta ditzaten, bost hil horien fagoretan.

AMAYUR: Eta besterik?

MONSENOR: Besterik? Ez ote da hola-hola polliki?

AMAYUR: Hee? Nortaz trufatzen zirezte, zu eta hemengo kalonjeak?

MONSENOR: Trufatzen??...

AMAYUR: Zure kalonje horiek, otoitz egitea truk, ederki diru puska bat eskuratuko dute anglesenganik... Angles moltsari ez dio demendreneko minik eginen diru horrek guhauri baitaukute kenduko zergen bidez. Beraz diru hori emaiterat, gu euskaldunak gaituzue kondenatzen eta ez anglesak.

MONSENOR: Zer duzu esperantza gureganik?

AMAYUR: Eliza buruzagieri ez diotegu galdatzen, ez armen hartzea, ez eta ere etsaiari, meza sarien pagaraztea, bainan bakarrik, Elizak aspaldidanik duen erakaspena, argi eta garbi zabaltzea...

MONSENOR: Zer erakaspen?

AMAYUR: Ez ote da girixtino erakaspena denen gainetik eta manera berezi batez, girixtinoek, behar dutela arta hartu jende ttipiez, ahul eta zapalduak direnez?

MONSENOR: Bai, bainan Eliza buruzagiek badakigu ere betidanik handiek jaten dituztela ttipiak. Handi ttipiak, amodioz behar direla elgarri lotu eta ez, herraz, elgarren kontra muntatu. Bihar ez ote zaio euskal populu ttipiari dolutuko gaur anglesak hemendik kasaturik? Bihar, ez ote dira, anglesen orde, espainol eta frantsesak, Euskal Herriaz jabetuko?

AMAYUR: Euskal Herriaz zuzen kontra jabetuak eta jabetuko direnak dira ohoin batzu. Ez daiteke amodiozko traturik egin etxerat sartuak dituzun ohoinekin. Girixtino legez, elgar maitatu behar dugu... Hori bai... Bainan, ohoinak ez baditu itzultzen ebatsi dituenak, ez aipa guri hura maitatzerik... Elizak nahi badu amodio zintzoa, jende eta populuetan zabaldu, predika dezala batzu ala bertzek dituzten eskubiden errespetua. Bertzela jokatuz, ez du deus onik ereiten. Bere alderat, duda-muda eta mespresioa biltzen baizik.

MONSENOR: Horiek hola, orai bainoa jaun kalonjerenganat, zer behar diotet erran zure partez?

AMAYUR: Errozute sar ditela populu bizian. Beren otoitza izan dadiela bizi-borroka horren oihua, eta ez haize xaramela huts bat. Euskal artaldearen artzainak direnaz geroz, boza ozenduz mintza ditela gure nortasunaren alde, eta ez dezatela, gure bizkar, traturik egin gure suntsitzaile diren nonbaitikako otsoekin.

MONSENOR: Bon, ahal dudana eginen dut... Banoa. (Ateratzen da)

GREBALARI: (Amayurri) Nik uste, Monsenor horrek ez dik bere bizian holako predikurik entzun!

AMAYUR: Elizari zerbitzu egitea duk arbola dardarikatzea, holako adar eiharren aurtikitzeko. (Nika beltzez bezti sartzen da nigarrez)

AMAYUR: Zer gertatzen da, Nika?

NIKA: (Suspiraka) Ama... Ene ama!...

AMAYUR: Zure ama, zer?

NIKA: Wilson kapitainak eta bere gizonek ene ama hil dute.

AMAYUR: Hil?

NIKA: Ba, ito!... Katedralean hartu zuten. Ura trebesatzeko xalupa gainerat hupatzean, urerat pusatu dute eta han itotzerat utzi... Gero, ixtripu bat ukan duela, dute erran jenderi. Bainan badira lekukoak, ongi ikusi dutenak, gauzak nola gertatu diren.

AMAYUR: Abre basak! Arrazoin bat gehiago guretzat, zikinkeria hortaz lur hau garbitzeko... Zu, Nika, egonen zira hemen. (Grebalarieri) Zuen gomendio uzten dut. Ez izan beldurrik. Katedralean gu gira nagusi. Banoa apur batentzat... (Ateratzen da bere gudariekin. Apur bat ixilik... Entzuten dira kalonjeak beren otoitzetan...)

BATEK: Jube domne benedicere.

BESTE BATEK: Noctem quietam eta finem perfectum, concedat nobis Dominus Omnipotens.

DENEK: Amen!

LEHENAK: Fratres, sobrii estote et vigilate: Qui adversarius vester diabolus, tamquam leo rugiens circuit quaerens quem devoret: Cui resistite fortes in fide. Tu autem Domine, miserere nobis.

DENEK: Deo gratias!

GREBALARI BAT: Huna nun heldu diren bisitariak hunat ere. Egon zintzo. Ez hitzik atera, ez eta zerbait gure kontra erraiten badute ere.

GIZON BAT: (Adinekoa) Atxik gazteak! Zuekin gira! Zakurrak ari dira lekuen husten!

EMAZTE BAT: (Haur bat besoan, bertzea eskutik) Ene goresmenak... Ene haurrak ekarri ditut, ikus eta ikas dezaten euskaldun batzuek zonbat sofritu duten beren aberria libratzeko. (Haurrek musu emaiten diote grebalarieri)

GIZON ADINEKO BAT: (Soldado aintzindari moldekoa) Ez den ba lotsagarri zikinkeria hauen hemen ikustea! Nik oro suz garbi nezazke. Gu anglesak gira eta bertzerik ez. Gora Angleterra!

EMAZTE BITXI BAT: (Zare bat besoan) Jes! Jan gabe hoinbertze egunez! Ez naiz aberatsa, bainan zueri emaiteko doia badut... Zer?? Ez duzuela jatekorik nahi? Hauxe da ba komedia! Ha! Beldur... jaten ikusiko dituztela!...

GIZON LODITTO BAT: Alferrak! Alfer ongarriak, zuek! Nik, xola etxe batean sartu-eta, han utziko zintuzketet denak, leher egin dezazuen... Komediantak!

BI NESKA ERGEL: (Irriz) So egizan horko horri! Zer mutil pollita! No, ez bide dun enoatzen hortxeko neska hori, hoinbertze mutilen erdian!

DURFORT: (Sartzen da eta, pixka bat harriturik dago grebalarien hor aurkitzea) Grebalariak hemen ere!

NIKA: Bai aita, eta ni ere, heien artean.

DURFORT: Zu?? Zu, zer ari zira hemen??

NIKA: Zuk hil arazi duzun amaren ordaintzeko etorria!

DURFORT: Ez dut nik amarik hil arazi!

NIKA: Zure faltaz ez da bizi.

DURFORT: Zure aitari errespetua zor diozu!

NIKA: Aitak alabari bezenbat!

DURFORT: Noiz sartuko zira etxerat?

NIKA: Zuhaurek ezarri nauzu kanpoan.

DURFORT: Zu, alaba madarikatua!

NIKA: Bere aitak galdua!

DURFORT: Ukanen dituzu gero bi zaflako!

GREBALARI: Eta zuk bi handiago! (Grebalariak xutitzen dira, oldartuz gobernadoreari)

DURFORT: Zuek ez duzue deus ikustekorik ene familiako gertakizunetan!

NIKA: Oraidanik, aita, ene familia ez zira zu, bainan dira hauek. (Erakusten ditu ingurukoak)

MONSENOR: (Sartzen da, asaldatua) Hemen dira... Hemen dira... Katedrale guzia inguratua dute... Sartzen ari dira.

DURFORT: Nor?

MONSENOR: Amayur eta bere gudariak.

DURFORT: (Burutik joana) Monsenor, zuk galdegin dautazu sala huntarat etortzea, hitzemanez hemen aurkituko ginela buruzagiak bakarrik. Nun da zure hitza?

WILSON: (Sartzen da ero baten pare eta oihuka gobernadoreari) Zer? Zu hemen? Debru Judas traidorea!!

DURFORT: Zer dituzu solas horiek? Hee?

WILSON: Zer uste duk, jakin gabe naizela, nola Puyanes, hire adixkide ustel horrek eta hik, elgar aditu duzuen hemendik ihes egiteko! Ikusiz ihesi zinoaztela, zuen gizon armatu guziak gure kontra bihurtu dituk!

DURFORT: Hago ixilik, mandil zikina!

WILSON: Ni, mandila?? Hitz hori berriz errepikatzen balin baduk, hemen berean garbitzen haut!

DURFORT: Ez huke lehen aldia hik norbait garbitzea... Doidoia ene emaztea ito duk... Kriminel basa, hi!...

WILSON: Zer? Baduk kopeta hola mintzatzeko. (Papotik hartuz gobernadorea) Ez ote dautak hik eman hire andrearen hiltzeko manua?... (Biak elgarri lotzen dira eta lurrerat erortzen... Monsenor-ek eginahalak egiten ditu haiek berexteko)

GREBALARI BAT: (Irri trufaz) Zakurrak kolpeka! (Doidoia lurrerat erori direneko, euskaldun gudariak, Amayur buru, sartzen dira, soldado urratsean eta kantuz)

                Bat, bi, hiru, lau (bis)

                Bost, sei, zazpi (bis)

                Euskaldunak du errotik, irabazi, gudua!

        (Anartean, borrokariak lurrean daude, bainan mugitu gabe, gudariek dauzkatela beren lantza pean)

GREBALARI BAT: Gora Amayur!

DENEK: Gora!!

GREBALARI BAT: Gora Euskadi!

DENEK: Gora!!

AMAYUR: Ez hil bi urde horiek! Esteka-zkitzue eta eraman katedrale hunen ondoan den auzitegi hortarat. Horko jujek baitute aski zerrikeria eginik gure kontra, gogotik hauek biak hiltzerat kondenatuko dituzte beren burua salbatzeko baizik ez balitz ere! (Joaiten dituzte Durfort eta Wilson) Eta zu, Monsenor, libro zira. Zoazi berehala Erromarat, zure buruzagi diplomatiko handien aurkitzerat. Errozute Euskadi libro dela, eta heien diplomaten haiduru girela. Jin ditela lehenbailehen agurka eta herrestan eskaintzerat beren goresmenak eta, orai artio, goratik errefusatzen zauzkuten diplomatiko lokarriak! (Monsenor, burua apal ateratzen da... Amayurrek suharki musu emaiten dio ikurriñari)

OIHALA