www.armiarma.eus
idazleak eta idazlanak Herri literatura TESTUAK Corpus arakatzailea Klasikoen Gordailuari buruz



Manual debozionezkoa
Joanes Etxeberri, «Etxeberri Ziburukoa»
1627, 1669

      [liburua osorik RTF formatuan]
      [inprimitzeko bertsioa PDFn]
      [faksimilea]
      [Literaturaren Zubitegia]

 

Iturria: Manual devotionezcoa edo ezperen oren oro escuetan errabilltçeco liburutchoa, Joannes Etxeberri (faksimilea). Hordago, 1978
Azken berrikustea: 2006-06

 

 

aurrekoa hurrengoa

BURU VII

 

        Parabisuaz

 

Huneraño ibilli naiz bethi tristezietan.

Noizbat bedere sar nadin alegerantzietan.

Parabisuaren bada aiphatzeak, Iainkoa,

Handiroki bozten darot neure triste gogoa.

Hartarakotz Profeta sainduen nausia,

Libra ezazu eskalgaitz othoi ene mihia;

Ezen hain plazer handia nola dirot deklara

Non grazia eztezazun isur ene baithara?

Behiala haur ttipiak Augustiñen mendean

Itsasoa sarthu nahi zuen zilho batean.

Nitzaz ere halaber da, zeñen adimendua

Ezin heda baitaiteke kondatzera Zerua.

Arren bada podoroso Aingeruen Iainkoa,

Zuk egidazu fabore ungi mintzatzekoa.

Sujetaren eredura hitz dagidan ederki

Eta ohore dakizun zuri itzul zuzenki.

 

        Zer den Parabisua

 

Parabisua da sari dohatsuei emana,

Zeren obran eman duten Iainkoaren errana.

Sari hura da atsegin ezin kondatuzkoa

Zeñen berdiña ezbaita mundu beherekoa.

Parabisua fiñean hunetan da zarratzen:

On guztiak dire eta gaitzik ezta balsatzen.

 

        Nork ematen duen

 

Iongoikoak ematen du erran dugun saria,

Ezen berzek ezin diro eman hain on handia.

Nola Errege bailegoke lasterkako lekhuan

Zaldundeari begira iustetako orduan,

Azarkatzen duenari emateko saria

Edo erhaztuna bera edo xarpa horia,

Halaber dago Iainkoa bethiere begira

Lurrean bizi direnen presunen merezira,

Hats gabetu zainean erhasunaz ahoa

Ungi bizitu direnei emateko gozoa.

 

        Arimaren Zeruetara igatea

 

Arima ona denean gorputzetik athera,

Hurbiltzen zaio Aingeru guardaria aldera.

Berze Aingeruak ere hersten zaizko pagurik;

Ordean begiraillea du bethi hurbillenik.

Kantaz eta eresiaz daramate zerura,

Iongoikoak prometatu zioen ostatura;

Aireak ihardasten du kantuaren aradaz,

Baita Sainduak zerbitzen kantatzeko paradaz.

Eta gero ezariaz Zerura hersten dela,

Iduri zaio izarrak handitzen diradela.

Miretsten du Zeruaren edertasun handia

Eta hanbat planetaren klaritate argia.

Guztiz hain ederra denaz geroztik lekhorea,

Ederragoa dela du iuiatzen barrenea.

Bozkarioz gero sartzen dute parabisura,

Sekulako atsegiñak gozatzeko lekhura.

 

        Arimaren Parabisuan sartzea

 

Arima denean bada sarthu Zeruetara,

Dohatsuak heldu zaizko arraiki aitziñera.

Ungi ethorri, erraten diote, iustua,

Zeñak konplitu baituzu Iainkoaren manua.

Guk bezala gozatzatzu Zeruko atsegiñak

Eta plazerki eraman fin gabeko adinak.

Iesus berak ere dio agur handi egiten

Eta urrezko alkhian badu iarrarazitzen,

Baita burura altxatzen preziatu khoroa,

Milla harri preziatuz argiturikakoa.

Arrotz orrek itzultzen tu begiak hara huna

Eta handiro miretsten Zeruko ontasuna.

 

        Parabisuko lekhuaz

 

Sekulako o plazeren gozatzeko lekhua!

Hitaz zerbait errateko denbora duk herstua.

Lau kantoñkara egiña da zerurik gorena

Ungi bizitu presunen ostatu behar dena.

Gañera distiatzen du nola milla iguzkik

Beherera ezta ageri ez mintzeko begirik.

Barrenean da xoil eder noiz ere lekhorea

Zuziz oñhaztua baita itsusien partea.

Bazter batetik berzera hainberze da hedatzen

Arkanjelu berek ere non baitute miresten.

Arima dohatsuak han izanen du parterik

Zenbat erresuma batek baitaduka lehorrik.

 

        Atsegin jeneralez

 

Deusen ere Zeruetan ezta eskastasunik

Baizen plazer eta ontasun guztien bethetasunik.

Bethiereko bakea, ezta gerlen aiphurik,

Ezen karitatez daude bihotzak gurendurik.

Gehiago atsegiñak eztire higunduren

Ezta gozatzeaz ere puxantzak hebainduren.

Bañan guardaturen ditu indarrak Iongoikoak

Oren oro sentitzeko plazer fin gabekoak.

Hek gal detzaten Sainduek eztukete beldurrik,

Bañan gozatuko tuzte bozik eta segurik.

Damurik eztu izanen nihork berzeren onaz,

Bañan frankia osoa, zale den ontasunaz.

 

        Arima eta gorputza sariztatzen dire

 

Gorputz eta arima dire elkharrekin nekhatu,

Elkharrekin ere biek behar dute pagatu.

Bakhotxak sentituren du dagokan ategiña,

Nolakoa puxantzari baitagoka berdina.

 

        Arimaren sariaz edo dohatsutasunaz

 

Arima da orhoituren iraganez xehero,

Ezen eztu ahantziren deusik adituz gero.

Endelguak iuiaturen du halaber zuzenki

Eta ezta egiatik urrunduren falsoki.

Zuhurtzia ere duke are handiagoa

Zuhur deithu Salomonek zuen bañoagoa.

Iauna, orain lurrekoek dakusagu ilhunki

Bañan Zeruetan dugu ikhusiren klaroki.

Borondatearen xede ohi da ontasuna

Hartzaz ere ezta izanen arima alharguna.

Ordean Iongoikoa da on ibarren burua

Eta izanen da hartzaz bethiere ondua.

 

        Gorputzaren donuez

 

Kopla gutiz arimaren onak ditut laudatu,

Gorputzarenak ditudan orain aldiz kantatu.

Zeruetara iganen gorputz bedinkatuak

Sentituren tu atsegin onhest eta xahuak.

Gutiziarik eztuke plazer lehenekoen

Iate, edate, lo egite, berze gañerakoen.

Fiñean huts egiteko eztuke desirarik

Bañan guztiz egonen da onera itzulirik.

Miñik ezta aiphaturen, gose ez egarririk,

Desplazer edo erhasun eta ez heriotzerik,

Ezen sendo izanen da hara doan presuna

Bethiereko halaber duke gaztetasuna.

 

        Gorputzaren doteez

 

Laur dote hauk prinzipalki Zeruratuenean

Señale izanen dire handira gorputzean.

Ezen hark oñhaztaturen du gehiago zazpitan

Urre izpi iguzkiak baño eguralditan;

Amen batez pasaturen ditu bide luzeenak,

Gora, behera, saihetsera, eskuiñ ezker direnak.

Nola arranoa baita hegaldatzen Zerura,

Eta gero berriz iautsten behereko mortura,

Halaber da higituren iustuaren lohia,

Alegia espiritu haragiez billuzia.

Airea ere eztaite subtil hura bezanbat

Ezen golardo emanen du Iaun puxantak hanbat.

Marbolarik ere eztaite harrobitan batere

Non arinki pasa eztezan nahi badu hura ere.

 

        Bortz sensuen atsegiñez

 

O begi gorputz tristeen iguzki arraitsua!

Hitaz ere mintzatzeko nahi nikek donua.

Kontenplatuko duk Zeru zabalaren kanpoa,

Baita sentituren plazer ezin kondatuzkoa.

Iesus Krist ikhusiren duk iustuen konpañian

Bortz zauriek distiatzen diotela lohian.

Saindu guztien halaber sakratu konfraria

Merezi arau dutela zeñek bere alkhia.

Iesusek argituren dik berze guztien artean

Ilhargi betheak nola izar xeheen gañean.

Beharriak izanen tu bere plazer iakiñak

Boza eta instrumenta musikako egiñak;

Urrenak entzunen du aparteko soñua

Hala nola hurbillean kantatzen den tonua.

Gehiago entzunen tu diferente mihiak

Bere eta erdaldunen zenbat diren guztiak.

O usain on Zerukoak! O arrosa liliak!

Nolakorikan iasaten ez baitu uda berriak.

O halaber aire mehe batre ez korrunpitua

Bañan maiatzeko lore guztiz urrindatua!

Zutzaz dire gozatzen dohatsuak plazerki

Eta hotzturen belarra daroezu emeki.

Ahoak ere ian gabe izanen du gustua,

Zeruetako sapore onez kontentatua,

Eta hala dohatsuen bortz korporal sensuak

Zein berze ereduz dire izanen dohatsuak.

 

        Atsegin partikularez

 

Huneraño erran tugu atsegin jeneralak.

Guti batez aiphatzagun orain partikularak.

Nolako baitiratezke bakhotxaren egiñak

Hekin eredura zaizko emanen atsegiñak.

Zer obraz salbatu garen iakiñen da orduan

Ezen guztiek izanen tugu merkak buruan.

Martir, birjina, Doktorek guztien ederrenak,

Aureola komunera deithatzen diradenak.

 

        Zarratzea

 

Ene arima, zer hari aiz enganoso munduan,

Egun oro nahastatzen aizela bekhatuan?

Bekhokia goraturik kontenplazak Zerua

Eta ungiez irabaz Parabisu Saindua.

Bortxa adi arimaren ahal egin guztiaz

Propio errendatzera gozatzeko gloriaz.

 

        Othoitza

 

Eternala arren othoi egidazu donua,

Egun batez ikhusteko zu zaudezen Thronua.

Aingeruen balsan ene lauda detzan mihiak

Zure maiestatearen perfekzione handiak.

Hartarakotz halakoa gertha zazu orena

Zeña ene bizitzeak behar baitu azkena.

Non enetzat gertha dadin eme Iuiamendua

Bereziki eman behar darotazun iustua.

 

Hala biz

 

        Gizonen azken fiñen zarratzea

 

Hauk nitien gizonaren azken fiñez gogoan

Iongoikoak duela esker obra guztien ondoan.

Giristiñoa, ago erne azken orenetara,

Hala begira adintzat erortzetik faltara.

Iaunak eztik nahi iakin detzagun azken fiñak

Eginbidean gadutzan hekin orhoitu miñak.

Konpli bedi bethiere haren borondatea

Zeren baitaki guretzat ea zer den hobea.

Gu gaudezen arrozoñ den legez iratzarririk

Ustekabez ez gaitezen aurkhi atrapaturik.

Pentsa zagun moment oro hura dela azkena

Gure bizi lazeriaz bethearen orena.

Etxekoak inguruan senti badu ohoña

Atzarririk beillatzen dik noiz sar dezaken oña.

Guardia egin gabez dik gaitzak hartzen erhoa.

Orhoit adi nola ioan zen bortz Birjinen leloa.

Ikhasia aizen gero eztagien faltarik

Iainkoaren aitziñean eztuken mehatxurik.

Neskatoen ahalkeaz egikek probetxua

Eta hekien kalteaz heure salbamendua.

Ezen zuhurra duk zeñak berzearen kalteaz

Aprendizkoa egiten baitu nola bereaz.

Ago beraz bethi erne hitz haukien gañean

Faltetan eror ezadin munduko bizitzean,

Hala ardiats dezaken sekulako gloria,

Halakoa Iaunak egin diezela grazia.

 

Amen

 

aurrekoa hurrengoa