www.armiarma.eus
idazleak eta idazlanak Herri literatura TESTUAK Corpus arakatzailea Klasikoen Gordailuari buruz



Manual debozionezkoa
Joanes Etxeberri, «Etxeberri Ziburukoa»
1627, 1669

      [liburua osorik RTF formatuan]
      [inprimitzeko bertsioa PDFn]
      [faksimilea]
      [Literaturaren Zubitegia]

 

Iturria: Manual devotionezcoa edo ezperen oren oro escuetan errabilltçeco liburutchoa, Joannes Etxeberri (faksimilea). Hordago, 1978
Azken berrikustea: 2006-06

 

 

aurrekoa hurrengoa

BURU VI

 

        Linboez

 

Bi lurpeko lezez gare unen berzez mintzatu,

Arrazoñ da berze biez dugun zerbait aiphatu.

Hartarakotz argi zazu Iauna ene burua,

Hasi dudana fiñera ekhartzeko kantua.

 

        Zer den Linboa

 

Linboa da orijinal faltaren azotea;

Adamen ganik gurera egiten du bidea;

Bañan Iainkoaren kontra ezta behar altxatu,

Zere berzeren hobena dugun partizipatu,

Ezen eskua bazuen gu obligatzekoa

Buruzagi gañekoan basollo azpikoa.

Hala nola komunera Semeak Aitarena

Estatuarekin baitu poseditzen izena,

Haren ondraz ondra baitu, bai laidoaz laidoa,

Halaber dugu guk ere gaztigu aitazkoa.

Lekhuaren izenetik deitzen dugu Linboa,

Zeren baita lur gañera hurbiltzen den zilhoa.

Lekhuaren izenetik komunera deitzeak

Berze lezek ere tuzte hartu ohi bereak.

 

        Kausak

 

Adam bada zela kausa formatu zen Linboa,

Zergatik asiki zuen fruitu debekuzkoa.

Presunak ezbadu hartu behar remedioa

Xahutzeko orijinal faltaren propioa,

Edo dela naturazko legean usatua

Ezperen eskribuzkoan ebakitze mintsua,

Edo graziaz bethean urezko bathaioa,

Linbo belzean behar du etxe sekulakoa,

Ezen Iaunak iustizia nahi du erakutsi

Eta punimendu gabe bekhatua ez utzi.

 

        Lekhua

 

Ifernu saihetsean da Linboaren lekhua.

Argi ederra non baita ilhunki itzaldua.

Karzela da luze, zabal, gora, eta barrena

Ezin konda ahal gorputz iduki dezakena.

Purgatzeko putzuaren hau ere idurira,

Beheretik hurbiltzen da munduaren hegira.

 

        Arimen estatua

 

Han denak penarik eztu tristeziaz berzerik,

Zeren dagoen karzela halakoan hertsirik;

Tristezia hark ordean eztu hagitz penatzen

Zeren baitaki ezdela bere faltaz punitzen.

Haren estatua ordean prezatzekoagoa

Da, ezen purgatorioan beti egotekoa,

Zeren purgan daudezenek pena latzak dituzten

Eta suaren dolore miñak sentitzen tuzten.

 

        Linboetakoen pazienzia

 

Pazientki suportatzen dute bere karzela,

Zeren baitakite Iaunak ordenatua dela,

Eta eztute egiten haren kontra plañurik,

Bañan pazientki daude gloriaz etsiturik,

Eta hala daramate ilhunbean denbora

Esportzu eztutelarik ilkhitzeko lekhora.

Deusik ordean eztute hargatik merezitzen

Eta horrek gehiago ez ohi tu izitzen.

Merezitzeko denbora da gu gauden lekhuan,

Esparantza behar ezta (izan) berze munduan.

 

        Aita zaharren Linboaz

 

Bi Linbo dire aiphatu bata Patriarkena,

Remedio hartu gabe berzea haur hillena.

Aita zaharren Linboan sartzen ziren iustuak

Falta orijinalaren narriotik hutstuak

Haur ttipittoak bezala, presuna adintsuak,

Zeñak egin baitzituzten Iainkoaren manuak.

 

        Ilkhitzeko zuten desira

 

Iainko Semea zeudezen lurreratu artean

Eta hark Linboetarik alxazetzan ustean,

Desira zuten presunak ezin kondatuzkoa

Salbatzaillea zethorren noizbait ethortzekoa.

Esparantza hartan bada Zeruraño plañua

Iongoikoari altxatzen zioten dolutsua;

Ezen ungi zeakiten zela prometatua,

Halakotz egiten zuten othoitza hain khartsua.

 

        Linboetako Aiten othoitza

 

Iauna, othoi egorrazu egorriko duzuna,

Bidalduko zinduela prometatu duzuna;

Arren othoi ezazula gehiago balia

Preso gaudezen, ikhusi gabetarik argia;

Muga onez idokazu Zeru safirezkoa

Eta isur gure gana ihintz salbatzekoa;

Zabal etzatzu portale noizbait ilhunbekoak,

Dasta detzagun atsegin Zeru gorenekoak.

 

        Aita zaharren librantza

 

Othoitz hunek iraun zuen harik Iainko Semea

Linboetara iauts zedin guztiz bihotz emea.

Gurutzean zuenean bada ondikoz pairatu,

Presondegitik zituen Patriarkak libratu.

Haren arima sainduak athe eta gondeak

Bortxaz irauzi zituen eta hautsi gatheak.

Ifernua nahasi zen, Deabruak izitu

Eta hondale ilhuna habarrotsaz khiritu.

Patriarkak hegaldatu ziren Zeru gañera,

Hanbatetan desiratu plazerezko etxera.

Nola usoa ilkhitzen baita usategitik,

Nahi baño gehiago egon presondegitik,

Abiaduraz bolatzen gero kanpoetara,

Libertaterekin nahi ianhariz bazkatzera,

Aita zaharren arimak hala ziren hegatu

Zarrategia Iesusek zuenean bortxatu.

Hedoiera igan ziren asetzera gloriaz,

Fiñik izanen eztuen nihoiz ere astiaz.

Geroztikan idekia dago Parabisua

Falta gabe hil direnek har dezaten pagua

Eta nihor iautsten ezta Aiten Linbo hartara,

Zeren zabalik dagoen dohatsuen ganbara.

 

        Bathaiatu gabeen Linboaz

 

Berze Linboa ere bada lehenaren aldean

Iaun puxantak formatua muduaren hastean.

Ifernuaren kontra da hura ere etziña

Gañera hedatzen dela nola Aitentzat egiña;

Ezen lurraren azpiko daude presondegiak

Non baitaude defuntuen espirituak hertsiak.

Ifernuko ingurutan hura da xoil handia

Eta bazterretan ditu Linbo Purgatoria.

Sekulakotzat han daude batahiatu gabeak,

Nola Adamen faltatik ez libratu berzeak.

Jende batzuen egia da ohi dela errana,

Bañan segurantza gabe aitziñera emana,

Iujamendua egin eta munduaren gañera

Ilhunbetik ethorriko direla egotera,

Bañan sentenzia hunen hagitz kontrarioa

Ilkhiko eztirela da laudatzekoagoa.

 

        Bathaiatu gabeen errenkurak

 

Iaunaren kontra eztire haurrak errenkuratzen,

Bañan burasoei zaizte arrazoñez khexatzen:

O buraso (diostee) gutzaz antsikabeak,

Zeñen faltaz baititugu ilhunbean etxeak!

Zuen gatik gu gaudezen lezean zarratuak

Eta ditugun Iauna ez ikhusteko damuak,

Zeruetara iragan gabe Ilhun Linboan

Bethiereko gaudezen argi gabe zilhoan!

Ideki zuenaz geroz Iesus onak Zerua

Hura ethor zeitekeño gakhoaz egotua,

Traburik etzenaz geroz Zeruaren aldetik,

Baizen antsikabe eta laxo zuen partetik!

O buraso ondra guti gu ganik mereziak,

Zeren tugun zuen kausaz sekulako garriak.

 

        Burasoei mehatxuak

 

Zer erranen dugu orain burasoen hobenaz,

Zeñen kausaz ez baitire haurrak busti uhiñaz,

Iongoikoak hekientzat pena tormentatsua

Arrazoñki dadukala baizen ordenatua?

Ezen Iainkoak egiten tu arimak Zeruko

Eta ez hetzaz lurpeko lezeak bethetzeko,

Alabañan Iainkoaren nahiaren gañetik

Hanbat bathaiatu gabe partitzen da lurretik,

Egotekotz bethiere harroki lurpekoan,

Aingeruen desiratu batzarretik kanpoan.

O umeen hiltzailleak! o odolsu Aita-Amak!

Zeñen faltaz ioan baitire hala haurren arimak.

Arrazoñ da Ifernuak zuentzat doloreak

Preparaturik dadutzan min eta fin gabeak,

Bai burreu kruelak diren zuen penatzailleak,

Zeren izatu zareten hain axolagabeak.

 

aurrekoa hurrengoa