MORINGER ZALDUNAREN EDESTIA

(Walter Scott)

OLERKI-KANTUA

I

        Bohemia-ko zaldun aundizki baten kondaira arrigarria edestu bear dautzuet. Mayatzeko larrosa bezain ederra zan zaldunaren emaztea ta zoriontsu bizi ziran. Egun batean, ordea, alkarrekin aogoxoka mintzatzen ari ziralarik, senarrak jaulki eutson emazteari:

II

        «Maitetxo, eskeinitz bat egin dot. Ibiltaldi luze bat egin bearrean naz. Lurralde onetatik aldi batekoz urrinduko naz. Ni atzerrian nabillen bitartean, zu izango zara dagokizun ospaz, gaztelu onetako andere. Zazpi urtez eta egun batez, gorde egizu orbangabe nire izena».

III

        Negar-malkoak naro ixuriz erantzun eutson emazteak: «Andere indargabea izanik, zelan antolatu naiteke zu itzuli arteraño? Nork aginduko dautse zure mendeko gizonai? Nork erabilliko ditu zure sallak? Nor izango da zure emaztearen zaintzalle?»

IV

        Moringer aundizkiak jardetsi eutson: «Ez keztatu, emaztetxo maite. Zaldun bulartsuak dodaz menpean. Euretariko zintzoenak begiratuko ditu nire ondasunak; erneenak zaiduko dau nire anderea.

V

        Kistarra naz, eta itza emon dodanez gero, eskeinitza zintzo betetzea dagokit. Erbestean nabillen bitartean, ez aiztu zure lagun maitalearen oroitzapena. Atertu egizu enetxo, zotinka. Alperrikakoa da zure oñazea». Eta bekokian maite-musua egotziz, oldarki jaiki zan zalduna.

VI

        Gaztelu-barruko igarobideak zearkatuz, gela-mirabearengana doa. Garbiontzia dauka onek eskuan eta gain-jantzia beso-gañean tolesturik. Txukundu da zalduna ta gain-jantzian bildu dau soña.

VII

        «Entzun, gelazai zintzo, —diñotso—. Mirabe zindoa zara. Aintziñatik dazagut zure gogoaren ondasuna. Zazpi urtez nire gazteluaren buru ta nire menpekoen nagusi izango al-zara? Baita ere, zainduko al dozu nire emaztearen leyaltasuna?»

VIII

        Tolesgabea ta biotz-zabala zan otseña ta nagusiari bereala erantzun eutson: «Tinkatu zaite emen, nagusi. Zurea dan bitxia zaintzea zeuri dagokizu. Ausierraza da emakumearen zindotasuna, agian. Zazpi urtez zoaz erbestera. Nik, ordea, ez neuke urte beterako ere emongo emakume baten bakarraren zindotasun-itza».

IX

        Arin besteratu dau Moringerek aurpegia. Biotza oñazez zulaturik darua. An urrean agiri da guda-mirabe zangarra. Nagusiak itaundu dautso: «Guda-otsein zintzo, itxasoz aruntza noan bitartean, nai al-dozu izan nire bitxi baten yagole?

X

        Gaztelu au, lurraldeok eta nire mendekoen ondasunak zainduko al-zeunkez zazpi urteen buruz? Begiratuko al-zeunke, batezbe, zurki nire emaztearen onustea?»

XI

        Guda-mirabea ere tolesgabea ta biotz onekoa zan. Gazte bizia ta laisterra, orratio. Zalantzarik gabe ta bere burua aundietsiaz, jaulki eban: «Nire jaun ona, aldendu egizuz burutik susmo-apur guztiak. Egizu bidaldia kezkagabe. Zure ondasunak nire zaipean itxirik, arduragabean zoakez.

XII

        Sinestu egizu nire zin-itz zintzoa. Zure agindupean dozuzan sallak zintzo zainduko dodaz. Baita zure gaztelua kementsu aldeztu ere. Zure mendekoak ere pozkiro ibiliko dira nire agindu-babesean. Zure emaztetxo onaren maitasunak, barriz, makarrik gabe garbi ta garden iraungo dau. Bai ogetamar urtez erbestean ibilliko ba-ziña ere.

XIII

        Itz oneikaz Moringer zaldunaren kolkoan oro itzali zan susmo-bildurra. Bekokitik artegatasun-lañoa egatu yakon eta alaitasunak barriro bizikatu eutson aurpegiaren tankera. Gazteluko biztanle guztiak maiteki ta banaka agurtu ondoren, aize-ontzi batean sartu zan eta zazpi urtez eta egun batez orron ibilli zan.

XIV

        Aldi luzea joana zan. Lorategi batean arduragabean lo egoan bein Moringer zalduna. Iragar-ames batek biziki dardarkatu eutson soña. Ara mintzo ixil batek adirazi eutsona: «Eldua da esnatzeko garaya. Gizon barri bat da zure emaztearen eta zure lurraldeen jaube.

XV

        Gazteluaren dorrean iñoiz ikusibako lauburua edatzen da aitzearen egoetan. Esku arrotzak darabillez zure zaldien ago-ugelak. Zure mendeko izan ziran gudari-aldra kementsuak buruzagi barria dabe. Ainbeste maite zenduan emaztearen arinkeri lotsagarria, barriz! Len ain biozbera ta zindoa izan zan anderea, gaur gabean zure gazteluan Marstetten-go nagusi-gayakin ezkonduko da».

XVI

        Lauorri esnatzen da Moringer eta aztazalez bularrondoa urratuz oyugiten dau: «Anbat egundo jayo izan ezpa-nintz! Au zorigaitza! Nire gazteluaren jaubetasuna galtzeak ez nau kezkatzen. Amorrarazten daust, orratio, Jaungoikoaren izena!, nire emazte ederraretzaz guda-otsein etoa jabetzeak.

XVII

        Entzun egidazu, arren, Toma deuna. Zuri egin neutzun eskeñia bete nairik ibilli nazan bitartean, sabelzuri batek ostu daustaz nire aginte-lurrak eta nire emaztearen izena loitu daust. Nik, barriz, erbestean jasan bear, lotsa gorriz estaltzen naun iraiña!»

XVIII

        Bereala entzun eban Toma deunak bidaztiaren arenga larria ta batbatean barneko loaldi luzea alzatu eutson. Esnatzean, Bohemia-ko lurralde eder naroan oartu eban bere burua. Errekondo batean. Gaztelu aundi baten dorreak zulatzen eben aurrean ortzeko urdiña. Errotaetxetxo bat ageri zan ezker-aldean.

XIX

        Liluratuaren gisaz dardarraldiak daragitso Moringer zaldunaren soñari. Oi ez lako pozaldia sortarazi dautso, orratio, biotzondoan ustegabeko gertakariak. Eta begiai alde guztietara eragiñaz, berebaitan diño: «Ara emen nire aitaren torreak eta errotaetxea ta erreka. Onetsia bedi bidazti gajo onen otoi ezereza entzun daun deuna».

XX

        Bide-makillaz soñari lagunduz, errotaetxetxoaren ondora urreratzen da. Bere mendekoak ziran gizonak ez eben ezagutu euren jauna. Zearo aldatu yakon, nunbait, ordurako leengo aurpegi-tankera. Errotaria bideratu yakon. Zaldunak eskatzen dautso: «Adiskide on, edestuko al-dautsozuz bohemiar zaldun oni emengo gertakizunak?»

XXI

        Errotariak darantzutso: «Itzak urri bear dira emen gertatzen danaren barri emoteko. Gaztelu onetako anderea senar barria artzekoan da gaur. Leengo senarra erbestean illa baita. Alan diñoe, beintzat, danak. Oso biozmindurik gaukaz aren eriotzaren barriak. Nagusi ona zan oso.

XXII

        Arek niri emona da errotatxo au. Jaungoikoaren atsedenean bego gizagajoa. Eskuzabalekoa izan zan beti niretzat Martin deunaren eguna irixtean, errotariok geure alogera artzen dogunekoxe, apaizari eleiz-jantzi bat eta estola bat emon bear dautsodaz, Moringer-en gogoaren aldez otoi dagian».

XXIII

        Maldar-gora doa orain zalduna. Atsanka ta ituntasunez gogoa gainditurik gazteluaren ondoratu da. «Lagun izan zakidake zeruko deunok eta zabaldu egistazue, arren, gaztelurako sarrera, bidegabeko ezkontza au lenbaitlen eragotzi dagidan». —Onelan dagi otoi.

XXIV

        Gazteluko ate zabalari erantsi dautson dangatekoak ots latza atera dau inguruan. Jaso daun deadarrak, barriz, mintzo lauso ituna salatu dau. Bidaztiaren otsera, gazteluko agintaria dator atera. Moringer-ek diñotso: «Etxeko andere onari jaulki egiozu Toma deunaren lurraldetik bidari zar bat eldu dala ta etxe onetako babesa eskatzen daula gaur gaberako.

XXV

        Lar ibillia naz gaur eta indarrak oro agortu yataz. Atea itxiko ba zeunst, e'neuke biarko eguzkirik ikusiko. Ain aitua nator. Toma deunaren izenean eta aurreko senar Moringer-en gogoaren oroiz, gaberako etxe-ostatua eskatzen dautsot».

XXVI

        Gazteluko anderearen billa doa jaurlea. Ara emen ari jaulki dautsona: «Bidazti bat eldu da atera. Nekeak auldua dator. Toma deunaren eta Moringer-en gogoaren izenean, gaur gaberako ostatua eskatu dau».

XXVII

        Itz oneik samurkiro igitu dautsoe biotza andere biozberari. «Edegi egiozu atea —diño— ta ongi etorria bedi bidaria eskatu daun ogera ta maira. Are geyago. Nire leengo senarraren izena aitatu daun ezkero, urte batez eta egun batez emen tinkatzeko baimena damotsot».

XXIX

        Itun doa zalduna areto nagosira, urratsak geldiro ta nagika aurreratuz. Ez al-dau gazteluaren barruan iñork ezagutzen? Naigabeak gainditu dautso biotza. Bazterreko ziziluan jesarririk, saminki txukatzen ditu malko garratzak. Urte osoak yakoz iduri an egin ditun liparrak.

XXX

        Zabaldu dau gabak zerupean maindira baltza. Azkendu da oturuntza. Urrean da ezkonbarriak alkartuko diran ordua. Ontan, ordea, maiko batek diño: «Ez al-da, ba, gaztelu onetan oitura zar bat? Onera datorzan bidazti guztiak zerbait abestu bear izaten dabe».

XXXI

        Maitearen ondoan dago senar gaztea ta orainarte etengabe jardun diran ereslariai diñotse: «Atertu egizue eresaldia. Aintzinako oiturari jarraiz bidaztiak abestu bear dausku zerbait. Diruz eta jantzi eder bategaz ordainduko dautsot dagiken alegiña».

XXXII

        Asi dau arek leloa:

        «Urteak auldu daben agura zarraren kantuak ituntasuna besterik ez dau aizatzen. Eskeni dautsoezan urre ta jantziak ez dautsoe, agian, kantari oni mintzoa arnasaztuko. Gaurko senargayak daun maya bezain aberatsa neban nik ere beñola. Eta alboan begira dagokion emaztetxo lilluragarria bezain txoragarria zan nirea ere.

XXXIII

        Urteak, ordea, zimurrez josi dabe nire bekokia; edurrez estali dira nire ille kiskurrak; eta nire aurpegiko osasunaren gorria bizar zuriok jan dabe. Aberastasunaren dirdayak len inguratu ba ninduen ere, biziaren azkena urreratzean, gaurko ezkon-jai alaira nire mintzo illun urratua dakart».

XXXIV

        Entzu-erne dagokio gazteluko anderea. Agura bidaztiaren atsekabeen edestiak malkoak ixurrarazi dautsoz. Ardao-banatzalleari deltuz, agura gizajoari urrezko edontzian ardaua eroateko agindu dautso. Bere maitasunaren aintzaz urre-ontzi aretatik ardaua edateko aginduz.

XXXV

        Moringer zaldunak, ordea, ezkon-eraztun dirdaitsu bat jaurti eban ixillean edontzi-barrura. Sinestu egiozue olerkariari, zinez. Ezkon-egunean bere emazterengandik artu eban eraztuna zan.

XXXVI

        Eta ardao-banatzalleari diñotso: «Zure laguntza bear dot. Aintziñako aberastasun zoriontsuak ba-datorkidaz barriro, sari bikaña eskuratuko dautzut. Eruan egiozu edontzi au ezkonbarri ederrari ta bidari zar gizagajoaren aintzan edan dagiala, arren, edontzi onetatik».

XXXVII

        Adikorra zan banatzallea ta abegi ona egin eutson agurearen eskariari. Artu dau edontzia ta andereari aurketuz , diñotso: «Bidazti agurgarriak, nire bidez, edontzi au bidaltzen dautzu, bere osasunerako edan dagizun arrengaz».

XXXVIII

        Aurki zaztatzen ditu eraztunaren dirdirak anderearen begiak eta oarki begiratu ondoren, oyu-egiten dau: «Emen dago, naski, Moringer jauna». Jauzi egiten dau jesarlekutik bereala negarrez asperenka. Ituntasunak ala alaitasunak ete-daragitso negar? Esan begiskue emakumeak.

XXXIX

        Eskar-itzak, beintzat, oparo igesegiten dautsoe agotik eta zeruko deun guztiai otoi dagitse gaberdia baño len Moringer jauna ekarri dautsoelako. Ziñatuz azaltzen dau bere maitasunaren zintzotasuna ta baita ere bere leengo zorigaitza.

XL

        «Bai, bai. Emazte zintzoai bear yaken lotsa ta aintza dagokit niri ere. Zenbatu, zenbatu egizuez urteak. Gaur gabeko amabietan beteko dira nire senarra aldendu zanez geroztik zazpi urte ta egun bat».

XLI

        An jarki zan Marstetten ere. Zorrotik ezpata atereaz lurrera jaurtitzen dau ta Moringer zaldunaren oñetan auspezturik diño: «Orra nik nire zinitza ausi ta zaldunen arauak ostikotu. Ara emen nire ezpata. Aor dozu nire burua zure agindura».

XLII

        Zaldun bioztunari, ordea, irribarre gozoak argiztatzen dautso aurpegia, ezanaz: «Zazpi urtez ludia zearkatuz ibilli danak asko ikasi dau. Nire alabak amasei urte ditu onezkero. Eder-iritzian dauke danak. Galtzen dozun ezkongayaren ordez, or damotzut alaba ederra. Ondorengotzat onesten zaitut.

XLIII

        Artu begi gogoz zaldun gazteak dakarkiodan emaztegai liraña. Erbestean eskeinitz bat beteaz ibilli dan bidaztiak, izan begi laguntzat aurrerakoan ere itza zaitzen jakin daun emazte txoragarria. Jaungoikoari eskarrak! Gazteluko ateak agintariak zabaldu izan ezpa-leustaz, belu izango zan biar. Orain biotza gainditzen daustan zoriona, zorigaitz eta atsekabe uts biurtuko zan».

(AZKENA)